નોટબુકના પાનાંથી શાળાના પાઠ્યપુસ્તક સુધી…

Posted on June 16, 2018 by વિવેક

કવિતા લખવાનું તો છેક પાંચમા ધોરણમાં સાડા નવ વર્ષની વયે જ શરૂ કરી દીધું હતું એટલે ગુજરાતી વાચનમાળામાં નરસિંહ-મીરાં, અખો-દયારામ, નર્મદ-ન્હાનાલાલ, ઉ.જો.-સુન્દરમની હારોહાર ક્યારેક મારું નામ પણ આવશે એવું સ્વપ્ન પણ સેવ્યું હતું… આજે આપ સહુ મિત્રો-સ્નેહીઓ સાથે ખુશીના આ સમાચાર વહેંચતા અત્યંત હર્ષોલ્લાસની લાગણી અનુભવું છું કે મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય પાઠ્યપુસ્તક મંડળના ધોરણ દસમાના પાઠ્યપુસ્તક “ગુજરાતી સાહિત્યભારતી”માં મારી ગીતરચનાનો પાઠ તરીકે સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે…

ગુજરાતી ભાષાની સર્વપ્રથમ સ્વરચિત કાવ્યોની વેબસાઇટ – vmtailor.com પરથી આગળ વધીને પાઠ્યપુસ્તક સુધીની આ મુસાફરી આપ જેવા મિત્રોના એકધારા સ્નેહ અને લગાતાર પ્રોત્સાહન વિના શક્ય જ નહોતી… એટલે પાઠ્યપુસ્તક મંડળની સાથોસાથ આપ સહુ પ્રિયજનોનો પણ હૃદયપૂર્વક આભાર માનું છું…

એ દાબ રહી ગયા છે

Posted on June 2, 2018 by વિવેક

(યાયાવર….. સુરખ્વાબ! કબીરવડ, ૨૭-૦૬-૨૦૧૦)

સંબંધમાં હજીપણ એ દાબ રહી ગયા છે.
પીછાં ખરી ગયાં પણ રુઆબ રહી ગયા છે.

એથી જ તો મુસાફર અટકી રહ્યો જીવનભર,
મંઝિલ ને રસ્તા ગાયબ, અસબાબ રહી ગયા છે.

યાયાવરી કરીને આંસુ ઊડી ગયાં પણ
આંખોના કોરા કાંઠે સુરખાબ રહી ગયાં છે.

વર્ષો પછી હું એને ભેટ્યો તો એમ લાગ્યું,
બાકી બધું જ ગાયબ, આદાબ રહી ગયા છે.

લૂટો, લૂટો, લૂટી લો, લૂટ્યો નહીં લૂટાશે-
આંખોમાં એક જણની બે ખ્વાબ રહી ગયાં છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૧-૨૦૧૮)

(અક્સ….. વારકા બીચ, ગોવા, ૦૧-૦૫-૨૦૧૮)

આ રણ નથી ઠાર્યું ઠરાય એવું નક્કી

Posted on May 19, 2018 by વિવેક

આ રણ નથી ઠાર્યું ઠરાય એવું નક્કી,
રણ હવે થઈ ગ્યું છે જક્કી

આ રણ નથી, લાખો ને ક્રોડો ઇચ્છાઓના અશ્મિનો નાગો રઝળાટ છે,
દોડો દોડો ને હાથ આવે નહીં એવા ઝાંઝવાનો અંતહીન પથરાટ છે;
ને આટલું ઓછું હો એમ થોરિયાવ સાલા, પકડી પકડીને ભરે બક્કી…

રણ તો છે યુગયુગનું તરસ્યું, તું અનરાધાર વરસે ને તોય નહીં ભીંજે
પણ તારા એક રણદ્વીપની આશામાં ખાલીપો છોડી ન જાય ક્યાંય બીજે
રૂંવે રૂંવે ને ઢૂવે ઢૂવે પ્રતીક્ષા પણ રણ શું છે એટલુંય લક્કી ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૨/૦૮-૦૩-૨૦૧૮)

મધથી મધુરું છે

Posted on May 5, 2018 by વિવેક

(ચિત્રમાં હજી આકાશ ભૂરું છે… …જૂહુ બીચ, ૨૦૧૭)

પૂરું ભરી દીધું? જરા જુઓ, શું પૂરું છે?
ઇચ્છા! આ કેવું પાત્ર છે? કાયમ અધૂરું છે!

ચાખું છું, થૂકું છું સતત, એ નકરું તૂરું છે,
સાચવ્યું છે એના માટે એ મધથી મધુરું છે.

શોધું છું પંચતંત્રનો એ કાચબો બધે;
જેને મળું છું, સસલું છે- આરંભે શૂરું છે.

સાવ જ ભૂંસી નંખાયો નથી લીલો રંગ, દોસ્ત!
એથી જ ચિત્રમાં હજી આકાશ ભૂરું છે.

શબ્દો પીધા કે બીજી બધી પ્યાસ થઈ ખતમ,
એથી વધુ છે કંઈ કે જે માટે હું ઝૂરું? છે?

વિચાર એ વિચારીને પાછો વળી ગયો-
માથાં જ કૂટવા છે તો અહીંયા શું બૂરું છે?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૩૦-૦૩-૨૦૧૮)

(ઠસ્સો… …નાનો પતરંગો, કૉર્બેટ, ૨૦૧૭)

ધસમસતું આવ્યું, જો! પૂર…

Posted on April 21, 2018 by વિવેક

(આલ્બર્ટ હૉલ, જયપુર, ૨૮-૧૦-૨૦૧૪)

ધસમસતું આવ્યું, જો! પૂર…
બારી ઊઘાડતાં જ સુગંધનું ત્સુનામી આવી ચડ્યું ભરપૂર-
બેઉ, રાતરાણી ને હું ચકચૂર!

પવનની પીઠ પર સુગંધ સવાર થઈ,
સુગંધ પર સંભારણાં હેતનાં;
આકંઠ બેહોશી એવી છવાઈ,
જાગી સદીઓથી સૂતેલી ચેતના,
વીતેલા દિવસોના અજવાળાં તાણી ગ્યાં અંધારાં ક્યાંય દૂરદૂર…
ધસમસતું આવ્યું, જો! પૂર…

આંખોથી ચાખી’તી, હોઠેથી સાંભળી’તી,
ઝાલી’તી મેં કે પછી શરમે?
રામ જાણે કયા કેલેન્ડરની વારતા પણ
લાગે જીવી હો કાલ-પરમે,
કિયા તે ભવની ઊઘડી ગઈ બારી તે એક થ્યાં પાછાં બે ઊર.
બેઉ જણ, રાણી ને હું ચકચૂર!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૭-૧૨-૨૦૧૭)

સામાન્યરીતે રચના વિશે રચનાકાર કંઈ બોલે નહીં… એ કામ ભાવકનું… પણ કા રચના એક મિત્રને વંચાવી તો એણે કેટલાક પ્રશ્નો પૂછ્યા… જે જવાબ મેં આપ્યો એ અહીં મૂકવાની લાલચથી બચી ન શકાયું એટલે આ…

રાતના સમયે નાયક બારી ઊઘાડે છે એવામાં જ રાતરાણીનું સુગંધદળ બારીમાંથી ત્સુનામીના પૂરની જેમ ધસમસી આવે છે અને ઇંદ્રિયો તર કરી દે છે… જેમ સુગંધ પવનના સહારે આવી છે એમ જ સુગંધના સહારે અતીતના સંભારણાં પણ આવી ચડે છે. સુગંધની તીવ્રતાથી નાયક જાણે કે મદહોશ–લગભગ બેહોશ થઈ ગયો છે અને આ બેહોશી એવી છે જે સદીઓની સૂતી ચેતના જાગૃત કરી દે છે. વીતેલા દિવસોની આ યાદના અજવાળામાં રાતના અંધારાં દૂર દૂર તણાઈ ગયાં…

સ્મરણ અને સુગંધની તીવ્રતાના કારણે ઇન્દ્રિયવ્યત્યય થાય છે. હોઠનું કામ આંખે કર્યું હતું ને કાનનું કામ હોઠે કર્યું’તું, નાયકે નાયિકાને ઝાલી હતી કે નાયિકા શરમના હાથે ઝલાઈ હતી એય સ્પષ્ટ નથી. કયા જમાનાની વાત હતી એ તો ભગવાન જાણે પણ એવું જ લાગે છે જાણે કાલ-પરમમાં જ એ સહવાસની ઘટના ઘટી ન હોય! એક બારી ખૂલી એમાં તો બેય જણ ચકચૂર થઈ ગયાં…

પાણી પાણી થઈ જશે

Posted on April 7, 2018 by વિવેક

જીવન એક પરપોટો….

આ વખતે કંઈક નવું કરીએ… પ્રસ્તુત ગઝલમાં એક શેરમાં બે શ્લેષ અલંકાર વાપર્યા છે… જોઈએ, વાચકમિત્રો એ પકડી શકે છે કે કેમ?

જ્યારે ભ્રમ હયાતીનો બુદબુદાનો ભાંગશે,
થઈ જશે હવા હવા, પાણી પાણી થઈ જશે.

જિંદગીમાં એક ક્ષણ, દોસ્ત! એવી આવશે,
સરખું લાગશે બધું – છે, હતા, નથી, હશે !

માર્ગ લઈ નવો તું જો ચાલ ચાલ રાખશે
ચાલ પડશે એ રીતે, જગ પછીતે ચાલશે

ના, કશું જ નહીં થશે, ના દિવસ થશે, ના રાત
જે ઘડીએ તું મને ‘આવજો’ કહી જશે…

‘તું નથી’ની ટ્રેન તું, ખાલી પ્લેટફૉર્મ હું:
શું ફરક પડે પછી, થોભે કે ન થોભશે?

શું કરું, ખબર નથી; ક્યાં જવું, ફિકર નથી,
શબ્દનું શરણ લીધું, રહીશું જેમ રાખશે.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૧૦-૨૦૧૭)

आज तुम्हें मैं जिस्माना चाहता हूँ।

Posted on March 17, 2018 by વિવેક

कब तक युं रुहानी इश्क़ की दुहाई देती रहोगी तुम?
बहुत हो चुका।
उब चुका हूँ मैं इन रुहानी इश्क़ के चौंचलों से।
इन्हें कविओं ने पैदा किया है, इन्हें कविताओं में ही रहने दो।
अब मै प्यार करता हूँ तुमसे तो करता हूँ
और चाहता हूं तो बस, चाहता हूँ।
और अगर चाहता हूँ तो फ़िर आधा-अधूरा क्यों?
कोई तो वजह दो…

थक गया हूं मैं शाम के सिरहाने पर बैठकर
तुम्हारे ढलते हुए आँचल का सूरज देख-देखकर
और इन हवाओं की झुल्फ़ों से
मेरे अरमानों के गालों को सहलाते सहलाते।
तुम्हारा हाथ हाथ में लेकर बैठे हुए सदीयाँ बीत गई, जाना।
अब तुम्हारे अंदर उतर जाना है।

तुम्हारे और मेरे बीच
ये जो देखने-सराहने की काव्यात्मक दीवारें खडी कर रक्खी हैं,
आज इन्हें गिराना है किसी भी तरह।
आज मैं नहीं चाहता कि अपनी आग को फ़िर कपडों में छिपा-छिपाकर
तुम्हें उसी तरह आँखो से पीता रहूँ, पीता रहूँ, पीता रहूँ;
और फ़िर यूँ प्यासा ही मरता रहूँ, जीता रहूँ।

आज कोई अच्छाई की अडचन मुझे न रोक पाएगी।
आज मैं सच्चाई से टकरा गया हूँ।
आज मुझे कोई रुहानी इश्क़ का कॉन्डम मत थमा देना तुम,
आज तुम्हें मैं जिस्माना चाहता हूँ।
आज मैं तुम में उतर जाउँगा। आज मैं हम हो जाउँगा।

-विवेक मनहर टेलर
(०२-१२-२०१७)

કવિ અને કવિતા કદી કોઈ ખુલાસાના મહોતાજ હોતા નથી… દરેક ભાવક પોતાની સમજણના સથવારે જ એને સમજી શકતા હોય છે. પણ આ કવિતા સાઇટ ઉપર મૂક્યાના બીજા દિવસે મને એક મિત્રે ઝાકીરખાનની નઝમ મોકલી આપી. હું વરસોથી સમસામયિક હિંદી અને ઉર્દૂ કવિતા વાંચતો જ નથી એટલે મારા માટે આ નામ નવું હતું. (મારો દીકરો ઝાકીરખાન કોણ છે એની રજ-રજથી વાકિફ છે.) ઝાકિરખાનની નઝમ નીચે કોમેન્ટ વિભાગમાં મૂકી છે.

મારી આ અછાંદસ કવિતા એક મિત્ર સાથેના ચેટિંગનું પરિણામ છે. પ્લેટોનિક લવ અને ફિઝિકલ લવની ચડસાચડસીમાંથી આ નઝમ જન્મી છે. અને આ ચેટિંગ ચાલતું હતું ત્યારે મારી ઓફિસમાં ‘અપને હોઠોંસે લગાના ચાહતા હૂઁ, હાઁ, તુમ્હેં મૈં આઝમાના ચાહતા હૂઁ’ ગઝલ વાગી રહી હતી. આ ‘આઝમાના’ શબ્દ પરથી મને ‘જિસ્માના’ શબ્દ સૂઝ્યો. મારા અછાંદસની પહેલી પંક્તિ ઝાકીરખાનની કવિતા સાથે લગભગ હૂબહૂ મળતી આવે છે એ સંજોગને હું ઊઠાંતરી તરીકે સ્વીકારી પણ લઉં તો પણ મારી કવિતાને બહુ બહુ તો તરહી ગઝલની જેમ તરહી આઝાદ નઝ્મ કહી શકું. એ એક પંક્તિ સિવાય આ બન્ને કવિતા સરખી છે એમ કહેવું બન્ને કવિતાનું અપમાન છે. એક તટસ્થ વિવેચક તરીકે મારે એક પંક્તિમાં આ બે રચનાઓ વિશે કંઈ કહેવું હોય તો એમ કહી શકું કે જે જગ્યાએ ઝાકીરખાનની રચના પૂરી થઈ જાય છે એ જગ્યાએથી વિવેક ટેલરની રચના શરૂ થાય છે…

ઝાકિરખાનની કવિતાની શરૂઆત તો રુહાની ઈશ્કથી થાકેલા અને શારીરિક સુખ ઝંખતા માણસથી થાય છે પણ રુહાની ઈશ્ક કરવો જ નથી એમ કહ્યા પછી પણ ઝાકિરખાન રુહાની ઈશ્ક જ કરે છે.

મારી કવિતાની ગતિ સીધી છે. એ રુહાની ઈશ્ક નામના કવિઓએ જન્માવેલા પ્રપંચોથી થાકેલા નાયકની બેબાક સ્વગતોક્તિ છે. એ અડધું-અધૂરું ચાહવા માંગતો જ નથી. એ આંચલના સૂર્યને દૂરથી ઢળતો જોયા કરવાથી ને પ્રેમિકાના ઝુલ્ફોં અને ગાલોને પંપાળતા-પંપાળતા થાકી ગયો છે. એ પોતાની આગ કપડાંમાં સંતાડવા માંગતો નથી. જેને લોકોએ ‘અચ્છાઈ’ કહીને માથે ચડાવી મૂકી છે એ અડચણ પણ આજે એને રોકી શકનાર નથી. એ રુહાની ઈશ્કનું કૉન્ડમ પહેરનાર નથી… એ એની માંગણીમાં શરૂથી અંત સુધી સાફ છે અને એની ગતિમાં ક્યાંય કોઈ અવરોધ કે યુ-ટર્ન્સ નથી.

હાઇકુ

Posted on March 3, 2018 by વિવેક

રાત રોજ જ
શમણાંઓ બિછાવે;
લેવા હો એ લો.

જરૂરતની
સાંકળથી- બંધાયા
બંને વર્ષોથી.

પરસ્પરને
આલિંગીએ કે ‘હું’ને
પોતપોતાના?

રજાઈ રોકે
ઠંડી : શું ઓઢી બેઠાં
આપણે બંને?

રાતરાણી દે
ટકોરા; બારી ખોલો
એ.સી. રૂમની.

હું તો આગળ
નીકળી ગયો; ક્યાંથી?
હજી યાદ છે?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૧૨-૨૦૧૭)

પેન ઉપર બેઠી વસંત

Posted on February 17, 2018 by વિવેક

કાગળ પર જસ્ટ તારું નામ જ લખ્યું ત્યાં તો પેન ઉપર બેઠી વસંત,
આખેઆખો કાગળ મલકંત.

માટી ને પાણીના તોડી સૌ રૂલ
મારી પેન ઉપર ખીલ્યાં છે ફૂલ;
તારી ઇચ્છાઓમાં એકાદું ટાંકુ તો
બોલ, તને છે એ કબૂલ?
સીધી છે વાત, નથી સ્ટંટ,
હું પ્રેમી છું, નથી કોઈ સંત.
કાગળ પર જસ્ટ તારું નામ જ લખ્યું ત્યાં તો પેન ઉપર બેઠી વસંત…

કાગળને સ્હેજસાજ ઊપડ્યું છે શૂળ,
તારા નામમાંથી ફૂટ્યાં છે મૂળ;
ઊતરી ગ્યાં મારાંમાં એટલા તો ડીપ
કે મારો ‘આઇ’ મારામાં ધૂળ,
જ્યાં જોઉં ત્યાં તુ હિ તુ દિસંત,
મને મારો જડે ન કોઈ તંત.
કાગળ પર જસ્ટ તારું નામ જ લખ્યું ત્યાં તો પેન ઉપર બેઠી વસંત…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૨-૨૦૧૮)

નિઃશબ્દતા ઊગે છે…

Posted on January 20, 2018 by વિવેક

(બેમાંથી એક થઈએ… …ભુજ આઉટસ્કર્ટ, ડિસે, ૨૦૧૭)

શબ્દો ખરી ગયા છે, નિઃશબ્દતા ઊગે છે,
તારી ને મારી વચ્ચે એક વારતા ઊગે છે.

પહોંચ્યું છે મૌન જ્યારે આજે ચરમસીમા પર,
બેમાંથી એક થઈએ એ શક્યતા ઊગે છે.

સૂરજ ! તને છે સારું, ઊગવાનું એકસરખું
દિનરાત ચોતરફ અહીં વૈષમ્યતા ઊગે છે. *

દર્પણ તૂટ્યા પછીની ખાલી દીવાલમાંથી,
ખુદને મળી શકાશે એ સજ્જતા ઊગે છે.

સગપણમાં વચ્ચે વચ્ચે તકલીફ આવી ક્યાંથી?
રોપ્યું નથી જ મેં તો કંઈ પણ છતાં ઊગે છે!

કરમાઈ શીદ ગયા છો, ડેડ-એન્ડ જોઈ દૂરથી જ?
રસ્તામાં થઈને રસ્તો આગળ જતાં ઊગે છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૧-૨૦૧૮)

* વિષમતા અને વૈષમ્યની સરહદ પર રમતા-રમતા ‘વૈષમ્યતા’ શબ્દનો અહીં જે પ્રયોગ થઈ ગયો છે એ ભાષાકીય ભૂલ છે. નવો સુધારો ન કરું ત્યાં સુધી આ શેર રદ ગણવો. આ ભૂલ તરફ ધ્યાન દોરનાર મિત્રોનો સહૃદય આભાર…

(શક્યતા ઊગે છે…. …રિજેન્ટા રિસૉર્ટ, ભુજ, ડિસે, ૨૦૧૭)

આપણામાં…

Posted on January 5, 2018 by વિવેક

(યે હસીન વાદિયાં…. . ….ભુજ આટઉસ્કર્ટ, ૨૪-૧૨-૨૦૧૭)
*

આપણે રહેવાનું કેવળ આપણામાં
આપણે મળવાનું કેવળ ધારણામાં.

હૂંફ શાને શોધે છે તું તાપણામાં?
એટલી ઉષ્મા નથી શું આપણામાં?

પાંપણોમાં એ જ તો તકરાર થઈ છે –
કોણ રોકી રાખે સપનાં બારણાંમાં?

ફોન કરવો તો હવે સંભવ નથી પણ
એનો નંબર છે હજી સંભારણામાં.

આપણાથી ક્યાંય પહોંચી ના શકાયું,
આપણે અટકી રહ્યાં હોવાપણામાં.

ફેર જો કોઈ હતો તો શ્વાસનો, બસ!
એકસરખા સૌ સૂતા છે ખાંપણાંમાં.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૧૨-૨૦૧૭)
*

(ધાબળો…….. …સ્મૉગ, ભુજ, ૨૩-૧૨-૨૦૧૭)

૧૨ – ૧૨ દિન યે આયે…

Posted on December 29, 2017 by વિવેક

૧૨ – ૧૨ દિન યે આયે… બાર-બાર દિલ યે ગાયે…

૨૫૦૦-૨૬૦૦ વર્ષ પહેલાં લાઓ ત્ઝુએ સાચું જ કહ્યું હતું, ‘a journey of a thousand miles begins with a single step’ (હજાર માઇલોની મુસાફરી એક પગલાંથી શરૂ થાય છે.) બાર વર્ષ પહેલાં ધવલ શાહની મદદથી ગુજરાતી ભાષાની સર્વપ્રથમ સ્વરચિત કાવ્યોની વેબસાઇટ શરૂ કરવાનું સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થયું… એક-એક પગલાં ભરતાં ભરતાં આજે વિશ્વાસ નથી બેસાતો કે બા-બાર વર્ષનાં વહાણાં વાઈ ગયાં… બિલાડીના ટોપની જેમ ફાટી નીકળેલી અન્ય સેંકડો વેબસાઇટ્સની જેમ મારી સાઇટ પણ નિષ્ક્રિય કે મૃત ન થઈ જાય એની તકેદારી રાખવામાં મારી અંદરના કવિનું સતત સંમાર્જન થતું રહ્યું… વેબસાઇટની એક-એક પોસ્ટની સાથોસાથ મેં સતત મારો વિકાસ થતો અનુભવ્યો છે… અને આ વિકાસ શક્ય જ નહોતો, જો મિત્રો પોતાની વ્યસ્ત દિનચર્યામાંથી સમય ફાળવીને વેબસાઇટની મુલાકાત ન લેતા હોત…

દિવસે દિવસે દેડકાના પેટની જેમ ફૂલી રહેલ સોશ્યલ મિડિયાઝની સામે વેબસાઇટ્સ કેટલો સમય ટકશે એ તો ખબર નથી પણ હા, એક વાત નિશ્ચિત છે… સોશ્યલ મિડિયાઝ ગમે એટલાં લોકપ્રિય કેમ ન હોય, એ પાણીના પરપોટા છે… ક્ષણજીવી છે… સોશ્યલ મિડિયાઝ પર મૂકાતી રચનાઓ અને એના પર મિત્રોદ્વારા અપાતા પ્રતિભાવો – આ બધું જ અલ્પજીવી છે. વેબસાઇટ પર મૂકાતી રચનાઓ અને વાચકોના પ્રતિભાવો – આ બધું જ ચિરંજીવી છે…

મિત્રોના પાવન સ્નેહપગલાં આ વેબસાઇટ પર પડતાં રહેશે ત્યાં સુધી તો આ યાત્રા નહીં જ અટકે… દર મહિનાના પહેલા અને ત્રીજા શનિવારે અચૂક મળતા રહીશું… આપ પણ યાદ રાખીને દર મહિનાના પહેલા અને ત્રીજા શનિવારે અહીં મુલાકાત લેવાનું ચૂકશો નહીં…

૧૨ વર્ષ…
૫૭૦ જેટલી પૉસ્ટ્સ…
૧૩૦૦૦થી વધુ પ્રતિભાવો…

આભાર, દોસ્તો!

આપનો સહૃદયી,
વિવેક

દેવા ! દેવા !

Posted on December 16, 2017 by વિવેક

(પર્વતનું આંસુ….. …નૈનિતાલ, ૨૦૧૭)

ઘેર બેઠાં ડૂબાડે એવા છે,
તારા વિચાર છે કે રેવા છે?

ન વિચારી શકું કશું આગળ,
તારો અહેસાસ જાનલેવા છે.

આયના ગામના થયા ઘરડા
ઓરતા તોય જેવાતેવા છે?

ફક્ત ફિલ્માવવાને લંબાવે,
આજ લોકોના હાથ કેવા છે!

એ જ આગળ છે ખોટું કરવામાં
વાતે-વાતે જે ‘દેવા! દેવા!’ છે.

શ્વાસને પ્રાણવાયુ બક્ષે છે,
શબ્દને કંઈ તો લેવાદેવા છે!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૯-૨૦૧૭)

(બોલ, ડૂબવું છે?….. ….કાન્હા જંગલ, ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

આપણી વચ્ચે… (તસ્બી ગઝલ)

Posted on December 2, 2017 by વિવેક

(આપણી વચ્ચે…. …રેડ બીલ્ડ બ્લુ મેગ્પાઇ, ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

આપણી વચ્ચે હવે કંઈ પણ નથી,
જે હતી ક્યારેક એ સમજણ નથી.

આપણી વચ્ચે શું એવું થઈ ગયું?
હું નથી એ જણ, તું પણ એ જણ નથી.

આપણી ચાદરના ખિસ્સામાં હવે
સળવળે સળ દેવા એવી ક્ષણ નથી.

આપણાં ઘડિયાળ પાસે એકપણ
નોખા ટાઇમઝોનનાં કારણ નથી.

આપણે અહીંથી હવે થઈએ અલગ,
આપણી પાસે હવે કંઈ પણ નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૧૧-૨૦૧૭)

(ઇતિ-હાસ….. …પરિસર,હુમાયુ મકબરા, દિલ્હી, ૨૦૧૭)

એ જ સડુ જિંદગી હતી

Posted on November 18, 2017 by વિવેક

(ચકળવકળ…. ઇન્ડિયન પેરેડાઇઝ ફ્લાયકેચર, કોર્બેટ, 2017)

નોખું જ કૈંક પ્રાપ્ત થશે, બાતમી હતી,
જીવતાં જણાયું એ જ સડુ જિંદગી હતી.

તારી કે મારી, કોની હતી? અન્યની હતી?
એ તક જે ભરબજારમાં રસ્તે પડી હતી.

ઝૂકું તો તેજ ભાગી શકાશે એ યોજના
લોકોની દૃષ્ટિએ ભલે શરણાગતિ હતી.

બીજાની માલિકીની ભલે કહી બધાએ પણ
છે કોણ જેને કરવી પરત જિંદગી હતી?

દુનિયાના કાળા કામની સામે મેં જે ક્ષણે
આંખો મીંચી કે ચારેતરફ રોશની હતી.

બસ, એટલો સમય હું બીજાથી અલગ પડ્યો-
કાગળ, કલમ ને શબ્દની જે જે ઘડી હતી

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૨૯/૧૦/૨૦૧૭)

(અમૃતપાન…. ….ઓરિએન્ટલ વ્હાઇટ આઈ, કોર્બેટ, 2017)

મૃગજળ (ગઝલ-સૉનેટ)

Posted on November 4, 2017 by વિવેક

(યે હસીન વાદિયાઁ…. …ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

લોકો કહે છે પ્રેમથી ચડિયાતો કો’ નાતો નથી,
એ માનવી માનવ નથી જે પ્રેમીજન થતો નથી.
જગની બધી કડીઓમાં કહે છે સ્નેહની સૌથી વડી,
એના વિના સગપણની બંસીમાં પવન વાતો નથી.
નક્કી જ હોવી જોઈએ કો’ દિવ્ય શક્તિ પ્રેમમાં,
અમથો કવિ સદીઓથી ગીતો પ્રેમના ગાતો નથી.

પણ પ્રેમનું સાચે જ શું અસ્તિત્વ છે આ વિશ્વમાં?
કે ચાલતા આવ્યા ને ચાલ્યે રાખશે ગપ્પા સદા?
છે હાથ-પગમાં સૌના બેડીઓ જરૂરતની ફકત,
ને પ્રેમને આઝાદીનું દઈ નામ જીવે છે બધા.
ઈર્ષ્યા, અપેક્ષા, બેવફાઈ, જૂઠ, શક, હક, ને અહમ્-
છે સાત પગલાં આજ સાચા કોઈપણ સંબંધમાં.

દીસે ભલે, હોય જ નહીં, મૃગજળ પીવા ભાગે છે સૌ?
શું પ્રેમમાં હોવાના ભ્રમના પ્રેમમાં રાચે છે સૌ…?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૯-૨૦૧૭)

ફ્યુઝન પોએટ્રી: ગઝલ-સૉનેટના લક્ષણ:

છંદ: ઉભયજીવી (ગઝલ: રજઝ, સૉનેટ: હરિગીત)

સૉનેટ: ચૌદ પંક્તિ – બે ષટક અને યુગ્મ. પહેલા ષટકમાં કથન, બીજામાં ખંડન અને યુગ્મમાં ચોટ.

ગઝલ: મત્લા-શેરનું બંધારણ, બંને ષટકમાં નવા મત્લા અને નવા રદીફ-કાફિયાની ગોઠવણ. યુગ્મમાં નવો જ મત્લા. દરેક શેરનો સ્વતંત્ર અર્થ શક્ય.

(કહીં દૂર જબ દિન ઢલ જાયે…. …ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

શું કહેવું!

Posted on October 21, 2017 by વિવેક

(તેરી ઇક નિગાહકી બાત હૈ…. …સિંગાપોર, નવેમ્બર, ૨૦૧૬)

આખરીવારની એ મસ્ત નજર, શું કહેવું?
વર્ષો વીત્યાં છતાં વીતી ન અસર, શું કહેવું!

કો’કે મારી જ ગઝલ એને કહી, મારી સમક્ષ
દાદ લીધી, હું રહ્યો દાદ વગર, શું કહેવું!

સ્વપ્નને પગ હતા, પગભર હતાં, પણ કંઈ ન થયું;
રાતની કેવી હતી રાહગુજર, શું કહેવું!

ક્યાંથી ક્યાં વાત ઘડીભરમાં લઈ આવી એ,
હું કહી શક્તો હતો ખૂબ, મગર શું કહેવું!

તું મળી ત્યારે ખબર થઈ શું છે ગ્લૉબલ વૉર્મિંગ?
ફૂલ વિન્ટરમાં અનુભવ્યો સમર, શું કહેવું!

જે દીધું ચારે તરફથી એ દીધું વેતરીને,
જિંદગીએ જરા છોડી ન કસર, શું કહેવું!

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૯-૨૦૧૭)

(નજરના જામ છલકાવીને…. …સિંગાપોર, નવેમ્બર-૨૦૧૬)

સુસ્ત-ચુસ્ત કાફિયાની મત્લા ગઝલ

Posted on October 7, 2017 by વિવેક

(અપના કિનારા…. ….ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

સિમ્પલ છે, જોવા નહીં મળે તમને કશે
આ વારતામાં ‘પણ’, ‘યદિ’, ‘અથવા’, ‘અને’…

વર્ષા પછીના વૃક્ષ સમ તું છે, પ્રિયે!
થોડી હવા ચાલી ને તેં ભીંજ્વ્યો મને.

શું શબ્દ, તું તો શ્વાસ પણ માંગી શકે,
બસ, પ્રેમથી એકવાર કહી દે, ‘આપ ને’

સ્મિત દઈને પૂછ્યું ‘કેમ છો’ એ દૃષ્ટિએ,
ઉત્તર દીધો ચૂકી ગયેલી ધડકને.

એવું નથી કે ભાગ્ય બસ, ભાગ્યા કરે,
એવું બને, જાણ જ ન હો પણ હો કને.

આયામ દિલના નિતનવા ખૂલ્યા કરે,
બંનેમાં વારંવાર થાતી અનબને.

તકલીફ વહેતી રહે સતત એક છત તળે,
બે જણ કિનારા થઈ રહે એ પણ બને.

રહેવા દીધું ક્યાં અણદીઠું કંઈ ગૂગલે?
ઘટમાં તો બાકી લાખ ઘોડા થનગને.*

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૨/૧૩-૦૮-૨૦૧૭)

આખી ગઝલમાં બધા મત્લા જ છે. દરેક મત્લાના પહેલા (ઉલા) મિસરામાં સુસ્ત કાફિયા અને બીજા (સાની) મિસરામાં ચુસ્ત કાફિયા પ્રયોજ્યા છે. આપને આ પ્રયોગ કેવો લાગ્યો એ જણાવશો તો આનંદ.

(*= પુણ્યસ્મરણ : “ઘટમાં ઘોડા થનગને આતમ વીંઝે પાંખ, અણદીઠેલી ભોમ પર યૌવન માંડે આંખ” -ઝવેરચંદ મેઘાણી)

(ધુંઆ ધુંઆ સા હૈ શમા… …કૌસાની, ૨૦૧૭)

…પણ સમય તો લાગશે!

Posted on September 30, 2017 by વિવેક

(જરા આ ચાંચુડી ઘડાવી દો ને…. Green Backed Tit, કૌસાની, ૨૦૧૭)

બધું ભૂલી જવું છે દોસ્ત! પણ સમય તો લાગશે!
ઉતારી દેવો છે આ બોજ પણ સમય તો લાગશે!

વધી જવું છે પણ શું યાદ તમને બાંધી રાખે છે?
થઈ જશે બધાનો તોડ પણ સમય તો લાગશે!

ભલે નિદાન થઈ ગયું, ભલે ઈલાજ પણ ખબર,
ભલે જૂનો જ છે આ રોગ પણ સમય તો લાગશે!

મને ગમી ગયાં છે એ, કદાચ ત્યાંય એવું છે,
ન વચ્ચે કોઈ રોકટોક પણ સમય તો લાગશે!

ભલે વિકાસની ઊઠી રહી છે આંધી ચોતરફ,
નવું નવું બને છે રોજ પણ સમય તો લાગશે!

શબદને હાથ ઝાલીને કલમ પલાણી છે મેં તો,
જીતી જવો છે મર્ત્યલોક, પણ સમય તો લાગશે!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૩-૦૯-૨૦૧૭, ૩.૦૦થી ૩.૩૦)

(હેરસ્ટાઇલ કેવી લાગી, કહો તો….. …White Cheek Bulbul, પંગોટ, ૨૦૧૭)

ખીંટીની ઉપર…

Posted on September 16, 2017 by વિવેક

(આગળ કે પાછળ? … ….જાંબુઘોડા, 2017)

સવાર-સાંજ દુવિધામાં તો ન રાખ મને,
વિચાર શું છે, જરા તો ચિતાર આપ મને;
ઉતારી ફેંક મને, જો પસંદ હોઉં નહીં,
પરંતુ ખીંટી ઉપર તો ન આમ ટાંગ મને.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૯-૨૦૧૭)

(સાથ-સાથ…. …ચાંપાનેર, 2017)

એક ચૂંટિયો તો ખણ!

Posted on September 2, 2017 by વિવેક

(એક ચૂંટિયો તો ખણ…. ….જુરોંગ બર્ડ પાર્ક, સિંગાપુર, ૨૦૧૬)

*
તું દૂર થાતી જાય છે એ વાત હું જાણું છું, પણ…
હું હાથ લંબાવી અડી શકતો’તો, તું ક્યાં છે એ જણ?

હા, કૈંક છે જેના લીધે સગપણનું થઈ ગ્યું છે મરણ,
વ્યક્તિ મટી તું ધીમેધીમે થઈ રહી છે સંસ્મરણ.

જે વારતા બટકી ગઈ એને લખીને શું કરું?
કાગળ ઉપર મેં જાત મૂકી ને તરત જન્મ્યું કળણ.

ચાલે નહીં એવી કલમ લઈને હવે હું જઈશ ક્યાં?
અ-ક્ષરશીશીમાંથી જીવન સરકી રહ્યું છે કણ-બ-કણ!

નિઃશ્વાસ છાતીમાં ભરું છું કે ભરુ છું શ્વાસને?
આવી ઊભી છે આ સમજની પારથી ઊગેલી ક્ષણ.

ને હા, હજી પણ શ્વાસની આવાગમન ચાલુ જ છે?
વિશ્વાસ બેસે, કમ સે કમ તું આવી એક ચૂંટિયો તો ખણ!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૪-૨૦૧૭)

(એય…. આ બાજુ તો જો…. …સ્ટ્રિક્ડ લાફિંગ થ્રશ @ કૌસાની, ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

બારણું

Posted on August 19, 2017 by વિવેક

(આર યા પાર….. …ચાંપાનેર, ૨૦૧૭)

૧
દરવાજો છે
એનો અર્થ જ એ છે
કે
એ ખોલી શકાશે.

૨
કયું બારણું
કઈ તરફ લઈ જશે
એ તો
બારણાંનેય નથી ખબર.

૩
બા’રનું એ બારણું
તો
અંદરનું ?

૪
આખેઆખી ભીંત ખસેડવાની પયગંબરી
કંઈ બધાના નસીબમાં હોતી નથી
આપણે તો
ભીંતમાં
એક બારણું કરી શકીએ
તોય ઘણું

૫
દરવાજો ખોલો જ નહીં
ત્યાં સુધી
ગમે એટલી કોશિશ
કેમ ન કરો,
બહાર જઈ શકાતું નથી

૬
બધા દરવાજામાં
આગળા હોતા નથી
ને હોય તોય
એ મારેલા હોય એ જરુરી નથી
પણ
ક્યારેક
આગળો શોધવામાં ને શોધવામાં
આપણે બારણું ખોલવું જ ભૂલી જતાં હોઈએ છીએ.

૭
બારણું
કયા લાકડાનું, કે પ્લાસ્ટિકનું બનેલું છે
એની સાથે
એ કઈ દિશામાં ખૂલે છે
એને શું લાગે વળગે?

૮
કેટલાક દરવાજા
અંદરની બાજુએ
ખૂલતા હોય છે
પણ
આપણે
ધક્કો મારમાર કરીએ છીએ
બહારની તરફ જ.

૯
ચિત્રમાંના દરવાજા
ગમે એટલા સુંદર
કેમ ન હોય
એ કોઈ દિશામાં ખુલતા નથી

૧૦
બારણું ખોલીએ
ત્યારે જે કિચૂડાટ થાય છે
એ
મિજાગરાનો અવાજ નથી
કપાયેલા ઝાડનું આક્રંદ હોય છે.

૧૧
દરવાજો દરવાજો છે.
એ ખોલીને
આગળ વધવાનું હોય છે.
દરવાજાના પ્રેમમાં પડી જનારા
ક્યાં ઉંબરા
ક્યાં બારસાખ
ક્યાં આગળા બની જતા હોય છે.

૧૨
ભીંતના જેટલા ભાગમાં
શક્યતાઓ ભરી પડી હોય છે
એને દરવાજો કહૈ છે

૧૩.
દરવાજો તમે કોને કહો છો?
ક્યાંક જવા-આવવા માટેની
લાકડાની ખોલ-બંધ થઈ શકે એવી વ્યવસ્થાને?
કે જે બિંદુએથી
આપણો કશાકમાં પ્રવેશ થઈ શકે એને?

૧૪.
એની આંખોમાં તો કોઈ બારણાં નહોતાં.
પણ
પાંપણ ઢાળીને એણે આમંત્રણ દીધું
ને
હું ક્યારે અંદર ગરકી ગયો
એની મનેય ખબર ન રહી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૦૬-૨૦૧૭)

(શ્રદ્ધાના દરવાજા…… …ફતેહપુર સિક્રી, ૨૦૧૨)

એન્ડ્રોપૉઝ કે ?

Posted on August 5, 2017 by વિવેક

(મૈં નહીં બોલના જા…. …સિંગાપુર, ૨૦૧૬)

(મંદાક્રાન્તા)

સૂતાં બંને પરસપરની બાંહમાં રોજ પેઠે,
વચ્ચે પેઠો અણકથ ડૂમો, મૂકશે કોણ હેઠે ?
ના કો’ ચૂમી, તસતસ થતાં કોઈ આલિંગનો ના,
હોઠોમાં કંપન હળવું છે, મૌન છે તોય વાચા.

છે તારામૈત્રક ઉભયમાં, કૈંક તોયે ખૂટે છે,
આશા-સ્વપ્નો હરિતવરણાં, કોણ બોલો, લૂંટે છે ?
છે બંનેના નયન તર એ હાલ બંને જુએ છે,
આંખોથી તો દિલ વધુ, અરે ! પોશપોશે રુએ છે…

નાયેગ્રા જે રગરગ મહીં દોડતો એ ગયો ક્યાં ?
વાયેગ્રા લૈ કરકમળમાં ચાલવાના દિ’ આવ્યા.
બેઠો કેવો ડર ઘર કરી, સ્પર્શ પાછા પડે છે !
સાથે વીત્યાં સુખ-દુઃખમાં એ વર્ષ કાચાં પડે છે.

થાકોડો છે વધત વયનો ? પ્રેમ આછો થયો શું ?
કે પ્રેમીના ઉરઝરણની મધ્ય આવી ઊભો ‘હું’ ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૯-૨૦૧૬)

(માની જા ને ભઈલા…. …સિંગાપુર, ૨૦૧૬)

તુમ તાબડતોબ સૉરી અબ કેહ લો!

Posted on July 15, 2017 by વિવેક

(હેલો…. હેલો…. …કૌસાની, ઉત્તરાખંડ, ૨૦-૦૫-૨૦૧૭)

હેલો! હેલો!
ધાર્મિક લાગણી દુભાઈ છે અમારી, તુમ તાબડતોબ સૉરી અબ કેહ લો!

સૂરજને કેમ તમે સૂરજ કીધો ને વળી ચાંદાને કેમ કીધો ચાંદ?
કાણાને સાફસાફ કાણો કહીને તમે કર્યો છે સંગીન અપરાધ;
કૂવાના તળિયેથી ઊલેચી અંધારા ખુલ્લામાં શાને ધકેલો?
આવી આ જુર્રત ને બદતમીજીનો ફેલાઈ ગયો જો બધે રેલો?
તુમ તાબડતોબ સૉરી અબ કેહ લો!

ડાબે પગ મેલશો તો સેના અટકાવશે ને જમણે જો મેલશો તો ફતવા,
વાણી-સ્વાતંત્ર્યનાં ટિશ્યુ પેપર છે બસ, ઇચ્છાનાં આંસુઓ લૂછવા;
ચાહે એ કરવું એ કાનૂન છે જંગલનો, અહીંનો કાનૂન નથી સહેલો,
લોકના ચહેરા પર શાહી ઉછાળી છે, તૈયાર થાવ ખાવા હડસેલો.
તુમ તાબડતોબ સૉરી અબ કેહ લો!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૦૬-૨૦૧૭)

(સૂરજને કેમ તમે સૂરજ કીધો? …. ….અંદમાન, ૦૩-૧૧-૨૦૧૩)

હર શ્વાસ છે ઉજાણી…

Posted on July 1, 2017 by વિવેક

(ઝીરો મોબિલિટી… …મેટ્રો, સિંગાપોર, ૨૦૧૬)

રમતા રહીશું ક્યાં લગ,બોલો, ચલકચલાણી?
આગળ તો આવે કોઈ, પોતાનો વારો જાણી.

શા માટે થઈ રહ્યાં છો, સરકાર! પાણી-પાણી?
પાણીમાં જઈ રહી છે ઈજ્જત ગગન-સમાણી?

સંબંધમાં હું છેક જ તળિયા સુધી જઈ આવ્યો,
તળિયામાં શું બળ્યું’તું? તળિયામાં ધૂળધાણી.

હોવાની પેલી બાજુ આવી મને મળો તો
સમજાવું – છોને બે હો, હર શ્વાસ છે ઉજાણી.

પંખીએ ચોપડામાં શેરો કરી લખ્યું કે –
વૃક્ષોના શેરો ખોટા, બિલ્કુલ નથી કમાણી.

મોબાઇલ આવ્યો એ દિ’ માણસની કુંડળીમાં,
બધ્ધા જ ખાને ઝીરો મોબિલિટી લખાણી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૬-૨૦૧૭)

(છટા…. …….પંગોટ, ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

ઝાડ! તને આવું આવ્યું છે કદી જીવવાનું?

Posted on June 17, 2017 by વિવેક

(હરિતબુંદ…. …બિન્સર, ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

મૂળિયાં વાઢીને જીવવાનું ને વળી ફૂલ પણ માથે ખીલવવાનું,
ઝાડ! તને આવું આવ્યું છે કદી જીવવાનું?

હાથો કુહાડીનો કાયામાં રાખી તું મોટું થાય, સાચી એ વાત છે;
ફળો ભેટ દેવાને માટે તું મૌન રહી પથરા ખાય, સાચી એ વાત છે,
પણ જાતની જ આરી બનાવીને જાતને પોતાના હાથે જ કાપવાનું?
બોલ, કદી આવું આવ્યું છે તારે જીવવાનું?

અંગારવાયુ પી પ્રાણવાયુ દેવાનું કામ, કહે લોક, ઘણું કપરું છે,
પણ અંગારા ખાઈનેય પ્રાણ પાથરવાથી વિશેષ, કહો, શું એ અઘરું છે?
હસતું મોં રાખીને સાવ લીલાં પાન સૌ એક પછી એક ખેરવવાનું,
હાય ! આ જીવવાનું કેમનું જીરવવાનું?
બોલ, કદી આવું આવ્યું છે તારે જીવવાનું?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૬-૨૦૧૫)

(ત્રિશૂલ…. …બિન્સર, ૨૦૧૭)

મા

Posted on June 3, 2017 by વિવેક

(ઊભુ રહે… ક્યાં ભાગે છે તું?.. …..કૌસાની, મે-૨૦૧૭)

મા વિશે લખવા માટે મારી પાસે કંઈ જ નવું નથી.
અય મા! તેરી સૂરત સે અલગ…
जननी जन्मभूमि श्च..
મા તે મા….
માવતર કમાવતર…
જનનીની જોડ સખી!
જે કર ઝુલાવે પારણું….
-આ બધું તો ઑલરેડી લખાઈ ગયેલું છે.
મા માટે કવિતા લખવા માટે મને કોઈ ગીત-ગઝલ સૂઝતાં નથી
કેમ કે મા સાથેના મારા સંબંધો બિલકુલ નિયમિત નથી.
મને બહુ મોડું થાય તો મા મારી રાહ જોઈને બેસી રહેતી નથી.
એ સૂઈ જાય છે.
માને કંઈ દુર્ગાની જેમ દસ હાથ નથી.
રસોઈ મીનાક્ષીબેન બનાવી જાય છે.
કચરા-પોતું, વાસણ-કપડાં પણ એણે કરવા પડતાં નથી.
ટેક્સ્ટબુકમાં છપાયેલું હોય કે ફિલ્મોમાં બતાવે
એવું કંઈ ખાસ એણે કરવાનું આવ્યું નથી.
પ્રેક્ટિકલી મા પાસે એવું કંઈ કરવા જેવું છે જ નહીં જેની કવિતા કરી શકાય.
હું ડ્રૉઇંગરૂમમાં વધારે બેસતો નથી;
મા સાથે તો જવલ્લે જ.
એની સાથે વાત કરવા જેવું મારી પાસે કશું હોતું નથી,
તો પછી કવિતા શેની કરવાની?
પણ એય માણસ છે, માણસ… ભગવાન તો નથી જ ને?
મારા વર્તનથી એને દુઃખ પણ થતું જ હશે,
કેમકે એના ચહેરા પર મારા વડે થતી અવહેલના ક્યારેક જોઈ શકાય છે.
મા મરી જશે તો શું મને તકલીફ થશે ખરી?
શું હું ત્યારે મા વિશે કવિતા લખીશ?
ખબર નહીં.
હું એને ભગવાન ગણતો નથી.
મેં ભગવાનને જોયો પણ નથી ને હું ભગવાનમાં માનતો પણ નથી.
પણ ગઈકાલે જ્યારે મારા દીકરા પર ગુસ્સામાં મારો હાથ ઊંચો થઈ ગયો
ને મારા દીકરાની માએ
ફક્ત એની આંખો વડે મારા હાથને હવામાં જ પકડી લીધો
ત્યારે…
બસ ત્યારે, મને થયું કે મા મને થોડી થોડી સમજાય છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૫-૨૦૧૭)

(તીતર કે દો આગે તીતર …..કોર્બેટ, મે-૨૦૧૭)

હાઇકુ

Posted on May 20, 2017 by વિવેક

(એક આશાનું કિરણ…. ….કૌસાની, ઉત્તરાખંડ, ૨૦-૦૫-૨૦૧૭)

મારું મૌન જ
મારી જિંદગી વિશે
બોલતું રહ્યું.

સ્નેહની ભીંત
ના ટકે, સ્મરણની
સિમેન્ટ વિના

બંધાઈ રહ્યાં
આજીવન. શું હતું
આપણી વચ્ચે?

ચકલી ગુમ:
હવે શહેર પોતે
નિષ્પર્ણ વૃક્ષ.

શ્હેરની છાતી
ચીરી, નીકળ્યો ઊડી
ગયેલો ટૌકો.

બે કાંઠા વચ્ચે
પુલ તો બાંધી દેશો,
હૈયાં જોડાશે?

હું ચુપ. તુંય.
બોલે બસ બંનેના
મોબાઇલ જ.

-વિવેક મનહર ટેલર
(મે, ૨૦૧૨ – મે,૨૦૧૭)

(ભૂલો પડેલો ટહુકો…. ….કૌસાની, ઉત્તરાખંડ, ૨૦-૦૫-૨૦૧૭)

જીવનને અઢેલીને !

Posted on May 6, 2017 by વિવેક

(જીવનને અઢેલીને…. ….તવાંગ, અરુણાચલ પ્રદેશ, નવે-૨૦૧૦)

બધી ચિંતા, બધાંયે કષ્ટ જોજન દૂર ઠેલીને,
હું એ રીતે અહીં બેઠો છું જીવનને અઢેલીને !

રૂઓ છો કેમ? પૂછો જઈને આ પડસાળ, ડેલીને,
સ્મરણ પણ ક્યાં હવે આવે છે અહીં આ વાડ ઠેલીને ?

તમારા પર ગઈકાલે નજર એની પડેલી ને ?
પૂછો, ચાદરના સળમાં પાંગરેલ ચંપા-ચમેલીને.

પછી પૂછી શકાઈ નહીં કશી પણ વાત ઘેલીને,
તમારું નામ સાંભળતાં જ એ આંખો રડેલી ને…

વખાઈ ગઈ હશે ગઈકાલ નક્કી કો’ક કમરામાં,
થયાં વર્ષો છતાં ક્યાં ઊંઘ આવી છે હવેલીને?

હજી પણ દઈ નથી શક્તો કશું પણ નામ હું એને,
ભીતર આખ્ખુંય તાણી ગઈ’તી એ ગમખ્વાર હેલીને.

તમન્ના, તક કે સગવડ, નોકરી કે છોકરી યા ડિશ-
નથી નક્કી થતું છેવટ સુધી, આ લઉં કે પેલીને ?!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૧-૨૦૧૭)

(પ્રતીક્ષા… ….કોચી, ડિસે. ૨૦૧૬)

સંબંધ – બ્લેક & વ્હાઇટ : ૦૨ : વ્હાઇટ

Posted on April 15, 2017 by વિવેક

(તેરા સાથ હૈ તો…. ….ગોવા, ૨૦૧૫)

૧.
કાપડ ભલે ધસુ-ધસુ થઈ જાય
પણ દોરો બે પડને
ચસોચસ પકડી રાખે
એ સમ્-બંધ !

૨.
લગ્ન
મોટાભાગે
ચામડીના સ્વિમિંગપુલમાં
ડબ્બો બાંધીને તરતા રહેવાનું બીજું નામ છે,
દોસ્તી
ચામડી ચીરીને ઝંપલાવે છે
તળિયા સુધી
ને
શોધી લાવે છે મોતી.

૩.
ડિઅર જિંદગી!
તારો હાથ
હાથમાં લઉં છું
અને રસ્તો
આપમેળે કપાઈ જાય છે.
તું શું છે ?
પગ કે પગથી?
રથ, રથી કે સા-રથી?

૪.
થર્મૉમીટરમાં
વચ્ચેની
પારાવાળી કાચની સાંકડી નળીની આજુબાજુ
ફેરનહીટ અને સેલ્શિયસની
જેમ પડખોપડખ ગોઠવાયેલા આપણે બે.
પારાની જેમ
વચ્ચેથી
વિશ્વાસ ઉતરી જાય
પણ શ્વાસ રહી જાય
એ દુનિયાદારી
અને
શ્વાસ ઉતરી જાય
પણ વિશ્વાસ રહી જાય એ સંબંધ.

૫.
ચાર પગલાં
રેતીમાં
હાથ હાથમાં લઈને
ચાલ્યાં જતાં હોય
તો
દરિયાને પણ
ચાલુ ભરતીએ
ઓટે ચડવાનું મન થાય.

૬.
નાડાછડી,
અગ્નિના ફેરા
અને
સાથે ભરાતાં સાત પગલાં
કરતાંય
મોટાભાગે
આઠમા પગલાના સંબંધ
વધુ ટકી જતાં હોય છે.

૭.
વાત
જીભ ઊઘડે
એ પહેલાં
સંભળાઈ જાય
ને પલક ઊંંચકાતા
પહેલાં જ સમજાઈ જાય
એવા સંબંધના સમીકરણ
ચોપડી ને ખોપડીની બહારનાં હોય છે.

૮.
ચાદરના સળ
ચામડીના સળ
પછી પણ ટકી રહે
એ ખરો સંગાથ.

૯.
નામ વિનાના સંબંધ
હંમેશા
વધારે એવરેજ આપતા હોય છે.

૧૦.
જાતના પ્રેમમાં ન પડીએ
ત્યાં સુધી
બીજાને
કરેલો પ્રેમ
ગણતરીથી વિશેષ હોતો નથી.
જાત વિનાની જાતરા નકામી
એ કંઈ એમનેમ કહ્યું હશે?!

૧૧.
બે જણનું મળવું-ચાહવું-જોડાવું
-બધું ‘એમ’ જ હોવાનું.
પોતાની જાતને
પૂર્ણપણે ચાહવાનું ફેવિકૉલ હાથ ન લાગે
ત્યાં સુધી
આ ‘એમ’ની આગળ
‘પ્ર’ ચોંટશે જ નહીં.

૧૨.
સંબંધ એટલે
એવા ચશ્માં
જે
સામી ચોપડીમાં
આંસુની પ્રસ્તાવના
લખાતા પહેલાં જ
વાંચી શકે.

(સાથ-સાથ…. …..જાંબુઘોડા, એપ્રિલ- ૨૦૧૭)

સંબંધ – બ્લેક & વ્હાઇટ : ૦૧ : બ્લેક

Posted on April 1, 2017 by વિવેક

(આમ નહીં, આમ… ….સિગલ્સ, લેહ, ૨૦૧૩)

૧.
એણે કહ્યું, આમ નહીં આમ.
મેં કહ્યું, આમ નહીં આમ.
એણે કહ્યું, આ નહીં તે.
મેં કહ્યું, ઓકે.

એની ઇચ્છાઓ સાથે એડજસ્ટ થવાનું
મેં શીખી લીધું હતું
બરાબર એ જ રીતે,
જેમ એણે પણ.
આખરે એને પણ
આ સંબંધ કોઈક રીતે ટકી જાય એમાં જ રસ હતો.
પણ
સંબંધની તકલીફ એ છે કે
એમાં ૩૫ માર્ક્સે પાસ નથી થવાતું,
સોમાંથી સો તો ભાગ્યે જ કોઈના આવે છે
અને
આ વાત જેટલી જલ્દી સમજી લેવાય એટલું સારું
કેમકે
સંબંધની સાંકડી ગલીમાં
એક તો રાત ઓછી છે ને વેશ ઝાઝા છે.

૨.
‘જે રીતે આપણે આજ સુધી મળતા આવ્યા
એ રીતે હવે નહીં મળી શકાય.
હવેથી આ નવા નામે મળવાનું રાખીએ,’
– એણે કહ્યું,
કોરી આંખોને ત્યાં જ ઊભી રાખી
મારી નજર પાછી વળી ગઈ ત્યાંથી.
એને કેમ કરીને સમજાવવું
કે
એક સંબંધની કબરની ઉપર
બીજા સંબંધનો મહેલ ચણાતો નથી

૩.
નો પેઇન, નો ગેઇન.
ફાટી ગયેલા સંબંધને સાંધવા
આપણી સોય તો
એકધારી સોંસરી નીકળતી જ રહે છે,
જેમ પહેલાં નીકળતી હતી.
ફરક એટલો જ કે આપણી જાણ બહાર
સોયમાંથી દોરા સરી ગયા છે…

૪.
મારું સૉરી
એને સંભળાયું જ નહીં.
મેં પણ
પછી
એનું આઇ લવ યુ જતું કર્યું.
આલિંગનનો વરસાદ તો રાતભર પડતો રહ્યો,
પણ પથારી કોરીની કોરી જ.

૫.
આજના સંબંધોમાં
વિશ્વાસનો શ્વાસ
સામાનો મોબાઇલ હાથમાં લઈએ
ત્યાં જ પૂરો થઈ જાય છે.

૬.
મોબાઇલની જેમ જ
આજકાલ સમ્-બંધમાં બંધાયેલા
બે જણ પણ
દિવસે-દિવસે
વધુ ને વધુ સ્માર્ટ બનતા જાય છે…
બે જણની વચ્ચે શું છે
એની ખબર
બે જણને પણ પડતી નથી.

૭.
આજ-કાલના સંબંધો
અગ્નિથી અગ્નિ સુધી લંબાય
તો તો
અહો અહો !

૮.
કેટલાક સબંધ
હકીકતમાં
અગ્નિની નહીં,
લોકોની સાક્ષીએ જ બંધાતા હોય છે
ને એટલે,
ફક્ત એટલે જ
એ
લોકોની સાક્ષીએ નહીં,
અગ્નિમાં જ ખતમ થતા હોય છે.

૯.
સમ્-બંધમાં
આજકાલ
‘બંધ’ન વધુ
અને
‘સમ’ત્વ ઓછું રહી ગયું છે.

૧૦.
કેટલાક સંબંધ
ફક્ત એટલા માટે જ ટકી જતા હોય છે
કે
બેમાંથી એકેય પાસે
નથી હોતા બીજા કોઈ ઓપ્શન
અને/અથવા
હિંમત..

૧૧.
મોટાભાગના છૂટાછેડા
કૉર્ટમાં નહીં,
કોઈપણ જાતના સહી-સિક્કા-સાક્ષી વગર
એક જ છતની નીચે
એક જ પથારીમાં
લેવાઈ જતા હોય છે.

૧૨.
સંબંધનો વિશાળ ડબલબેડ
જ્યારે ઈગોની સ્લિપિંગ બેગમાં
ફેરવાઈ જાય છે
ત્યારે
બેમાંથી એકેય માટે
હલવા-મૂકવાનું તો ઠીક,
શ્વાસ લેવુંય દુભર બની જાય છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૧/૦૧-૦૪-૨૦૧૭)

(સાથ-સાથ…. …ગોવા, ૨૦૧૫)

…વગોવાઈ ગયો

Posted on March 18, 2017 by વિવેક

(એક અકેલા…. ….ઓલ્ડ કોચી, ડિસેમ્બર-૨૦૧૬)

બોલ, પાછો તું કઈ વાતમાં રોકાઈ ગયો?
રાહ તાકે છે કોઈ જન્મોથી, જોવાય ગયો?

કોઈના આંસુ જે લ્હોવા નહીં, જોવાય ગયો,
વહેલો મોડો એ ચહુ ઓરથી પોંકાઈ ગયો.

દ્વાર વાખ્યા ન હતાં કો’ક બીજી બાબતથી,
ને મફતમાં જે ન આવ્યો એ વખોડાઈ ગયો.

હું જ બેસી રહું મારામાં પલાંઠી દઈને,
ચાંપતી નજરે એ જોવાને કે હું ક્યાંય ગયો?

આ ગલી, પેલી ગલી, ત્યાં સુધી તો ઠીક હતું,
મૂક્યો જ્યાં પગ મેં ગઈકાલમાં, ખોવાઈ ગયો.

પ્રેમ હો, વહેમ હો, છો લાખ મથો ગોપવવા,
આંખથી આંખ મળી નહિ કે એ ડોકાઈ ગયો.

પ્રેમમાં નિજનું સ્ખલન, સ્વર્ગવટો નક્કી હતા,
તોય નાહકમાં સરેઆમ વગોવાઈ ગયો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૨-૨૦૧૭)

(તૂ અગર સાથ દેને કા વાદા કરે…. ….ઓલ્ડ કોચી, ડિસેમ્બર-૨૦૧૬)

શોધ

Posted on March 4, 2017 by વિવેક

(કુછ તેજકદમ રાહેં…. …સિંગાપોર, ૨૦૧૬)

કૂતરું કરડે અને હડકવા થાય
એમ તમને ભટક-વા થઈ ગયો છે.
એક સ્થળ.. બીજું સ્થળ…
એક દિશા… બીજી દિશા…
– તમે રસ્તા બદલતા રહો છો, નક્શા બદલતા રહો છો.
પ્રાંત બદલાય છે,
ભાષા પણ અને વેશ પણ.
પણ તમે?
તમે-
તમે તો મૂળે પલાંઠીના માણસ.
તમારે પગે ભમરી? ક્યારથી?
મને કહેશો,
તમે શું શોધી રહ્યા છો?
નહીં?
એક મિનિટ…
જરા તમારી આંખોમાં
ચૂકી જવાયેલ સ્ટેશનનું નામ તો વાંચી લેવા દો મને,
કેમકે
એ દિવસથી જ
તમારા સરનામામાંથી ઠરી-ઠામ છેકાઈ ગયું છે !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૨-૨૦૧૩)

(તું જ મારી શોધનો કિનારો… ….જૂનું કોચી, ૨૦૧૬)

નરી એકલતાથી હું મને આવરું

Posted on February 18, 2017 by વિવેક

(એકલું…. …ઓફ આણંદ હાઇવે, 2016)

જંગલની વચ્ચોવચ ખીલ્યું છું એકલું, મને સમજી લ્યો છો ને અવાવરૂ,
નરી એકલતાથી હું મને આવરું.

એકલા જ આવવાનું, જવાનું એકલા જ,
એકલા રહેવામાં વળી શું ?
એકલા હોવાના ભાણામાં રોજરોજ
મને જ મને હું પીરસું,
વાયરોય હળવા અડપલાં જ્યાં આદરે, નમી જઈ જાતને હું છાવરું.
નરી એકલતાથી હું મને આવરું.

સાથે જો હોય કોઈ, સારું તો લાગે
એ વાત હુંય દિલથી સ્વીકારું;
હાથમાં લઈ હાથ કોઈ ચાલે સંગાથે
જીવતર તો લાગે હૂંફાળું,
પણ અધરસ્તે છોડી એ ચાલ્યું જો જાય તો જીવવું થાય કેવું આકરું!
નરી એકલતાથી હું મને આવરું.

– વિવેક મનહર ટેલર

(જંગલની વચ્ચોવચ…. …ઓફ આણંદ હાઇવે, 2016)

રસ્તો

Posted on February 4, 2017 by વિવેક

વીસ વરસ પહેલાં છવ્વીસમી જાન્યુઆરીના દિવસે અમે અગ્નિની સાક્ષીએ દ્વૈતમાંથી અદ્વૈત થવા તરફ ગતિ કરી હતી… જીવનમાં બંનેનું સરખું વજન રહે એ માટે, કોઈ પંડિતની સલાહ લીધા વિના અમે જાતે જ પ્રજાસત્તાક દિવસ પર પસંદગીનો કળશ ઢોળ્યો હતો. દામ્પત્યજીવનની વીસમી વર્ષગાંઠ પર આ એક સૉનેટ મારા તરફથી વૈશાલીને ભેટ કેમ કે વીસ વર્ષના સહવાસનો આ પ્રવાસ હવે શ્વાસ બની ગયો છે…

(શિખરિણી)

કદી આ રસ્તાને ઉપર ચડવું’તું પરવતે,
યદિ એનું ચાલે, શિખર કરતાં ઉન્નત જતે,
કદી ખીણોથીયે નીચું ઉતરવાનું થયું હશે,
વળી કો’દી તો એ પણ થયું હશે: ના જવું કશે.

કદી આ રસ્તો છે સમથળ અને ક્યાંક નહિ એ,
કશે તૂટ્યો-ફૂટ્યો કરમ સમ તો અક્ષત કશે,
કદી સીધેસીધો, કદી અવળચંડો વનવને,
કદી થંભે દોડે, જીવન સરખો લાગત મને.

કહો, રસ્તાને હો થવું અગર રસ્તો, શીદ થશે?
કિનારી જોશેને ઉભય તરફે! તો જ બનશે.
કદી ઢાંકી દે ઘાસ, કદી વળી ઢેફાં-ધૂળ નડે,
છતાં બંને સાથે સતત રહીને મારગ ઘડે.

ભલે જેવો-તેવો પણ સતત વચ્ચે જ લઈને,
રચ્યો બંનેએ મારગ જીવનનો કોર થઈ બે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૧-૨૦૧૭)

(લગાગાગાગાગા / લલલલલગા / ગાલલલગા)

પળ હશે!

Posted on January 21, 2017 by વિવેક

(ઉડ્ડયન…… …અલેપ્પી, કોચી, ડિસે., ૨૦૧૬)

કોણ જાણે, એના દિલમાં છળ હશે ?
કે પછી સંજોગનું કંઈ બળ હશે ?
ધાર્યું નહોતું કે સમયની જાળમાં-
‘એ ન આવે’ – માત્ર એવી પળ હશે!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૧-૧૧-૨૦૧૦)

(એક અકેલા…. ….અલેપ્પી, કોચી, ડિસે., ૨૦૧૬)

અરીસો

Posted on January 7, 2017 by વિવેક

(Nature’s mirror… ….અંદમાન, 2013)

૧.
થાકી-હારીને
અરીસાએ
પોતાને જાતે જ
ટક-ટક કોચવા માંડ્યું.
આદત પડી ગઈ’તી, કરેય શું ?
ને હવે
ચકલીઓ તો ગાયબ થઈ ગઈ છે.

૨.
અરીસો સાચો શિક્ષક છે.
એ શીખવે છે સ્વની માયા
કેટલું આસાન બની જાય છે,
અરીસા પર બેઠેલા
મચ્છરને મારવું!

૩.
અરીસાનો ચળકાટ
કંઈ એમનેમ નથી આવ્યો.
એની પીઠ તો જુઓ –
– નકરું લોહી !

૪.
છોકરાં મોટાં પણ થઈ ગયાં
એની જાણ
મા-બાપ કરતાં પણ
અરીસાને પહેલી થાય છે.

૫.
નવી વહુ
પાણી ભરવા આવી
ને
વાવ
અરીસો બની ગઈ.

૬.
સૂરજને થયું,
સંધ્યાને મળતા પહેલાં
લાવ, જરા વાળ ઓળી લઉં
ને એણે
તળાવ પરનો પવન અટકાવી દીધો.

૭.
આપણો હું
કંઈ અજબ કેદ છે અરીસામાં
ભાનનો કાચ તૂટે
ત્યારે
ચકનાચૂર થઈ જવાના બદલે
એ
એકનો હજાર થઈ જાય છે

૮.
દર્પણ જૂઠ ન બોલે
નાનપણથી આ સાંભળતા આવ્યા
પણ તોય કોઈના ઘરમાં અરીસો ન હોય
કે કોઈ અરીસામાં કદી જોતું જ ન હોય
એવું તો કદી જોયું જ નહીં.
જૂઠ તો આપણા લોહીમાં જ વસી ગયું છે.

૯.
તારી આંખોના અરીસામાં
મારું જે બિંબ પડે છે,
દુનિયાનો કોઈ અરીસો
શક્તિમાન નથી
એ બિંબ બતાવી શકવા.

૧૦.
સાંજના અરીસામાં
હું મારો ચહેરો જોઈ નથી શકતો.
મારી ઘેરી થતી જતી ઉદાસીના સળ
એમાં સાફ નજર ચડી આવે છે.

૧૧.
ભાનનો અરીસો
તો મારો એ જ દિ’ તૂટી ગયો’તો,
તડાક કરતોક ને;
જે દિ’
તારી સામે જોવાનું ભાન થયું’તું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫-૦૯-૨૦૧૬)

(સાંજનો અરીસો… …અંદમાન, 2013)

એક – એક કરતાં અગિયાર થયાં…

Posted on December 29, 2016 by વિવેક

૧-૧ કરતાં આજે ૧૧ વર્ષ પૂરાં થયાં. દર વરસે હું કહું છું કે આ વેબસાઇટને મેં ઘડી છે એના કરતાં વધુ તો આ વેબસાઇટે મને ઘડ્યો છે. મારી લઘરવઘર અસ્તવ્યસ્તતાને નિયમની સાંકળથી બાંધી લઈને આ વેબસાઇટે અને મારી વહાલી લયસ્તરો.કોમે મને નિયમિતતાના જે પાઠ ભણાવ્યા છે એ કાવ્યલેખનથી માંડીને કસરત સુધીના દરેક ક્ષેત્રે મને ડગલે ને પગલે ફાયદાકારક નિવડ્યા છે. જીવનના આ મુકામે હું ચોક્કસ જ કહી શકું કે શબ્દો છે સાચે જ શ્વાસ મારા. સોશ્યલ મિડિયાનું ચોકોરથી થયેલું આક્રમણ ગભરાવનારું હતું. ગુજરાતી વેબસાઇટ્સનો મૃત્યુઘંટ સંભળાતો હતો પણ હવે રહી રહીને થાય છે કે સોશ્યલ મિડિયાઝ અને ગુજરાતી વેબસાઇટ્સ બંને સમયની નદીની આજુબાજુ એકસાથે ચાલ્યા કરતા કિનારાના જેમ સહઅસ્તિત્વ ભોગવશે. સોશ્યલ મિડિયાઝ પર બધું જ હંગામી અને ક્ષણજીવી છે. ગઈકાલે જે ટોચ ‘બકો’ ભોગવતો હતો, ત્યાં આજે ‘કવિ’ જઈ બેઠો છે ને આવતીકાલે કોઈ બીજું જ હશે. પણ વેબસાઇટ્સ એ ઘરના ખૂણામાં સચવાઈ રહેતી તિજોરી સમી છે. એ કાયમી છે. એ કાયમી જ રહેશે. સોશ્યલ મિડિયા પર આવતા લોકોના પ્રતિભાવ પણ ક્ષણિક જિંદગી જ ભોગવે છે જ્યારે વેબસાઇટ ઉપર સમય ફાળવીને આપવામાં આવેલા પ્રતિભાવ પણ સમયની થપાટથી ભુંસાવાથી પર રહે છે. અને એટલે જ દર વરસે મારી આ વેબસાઇટ્સમાં શ્રદ્ધા વધતી જાય છે અને એટલે જ હું હજી દર મહિનાના પહેલા અને ત્રીજા શનિવારે આપને મળવા હાજર થઈ જતો હોઉં છું.

૧૧ વર્ષ

લગભગ ૫૫૦ પૉસ્ટ્સ

૧૨૦૦૦થી વધુ પ્રતિભાવ

મારી આ શબ્દયાત્રા શ્વાસપર્યંત ચાલુ જ રહે એવી અભિલાષા સાથે આપ સહુનો એકધારો સદભાવ પણ અપેક્ષિત છે…

ચાલો ત્યારે, બારમા વર્ષમાં પણ મળતા રહીશું દર મહિનાના પહેલા અને ત્રીજા શનિવારે…

સદૈવ આપનો જ,

વિવેક

તું આવે જો સાથે

Posted on December 17, 2016 by વિવેક

(હોવાને પેલે કાંઠે… …બેકવૉટર્સ, અલેપ્પી, ૧૦-૧૨-૨૦૧૬)

તું આવે જો સાથે
એકલતા આ હલેસીએ હોવાને પેલે કાંઠે…

પેલે કાંઠે રાહ તાકતી બેઠી દુનિયા આખી,
એકલતા સોંપી દઈ એને પરત આવીએ ભાગી;
ભાર આપણ બે સિવાયનો રહે ન આપણ માથે,
એકલતા આ હલેસીએ હોવાને પેલે કાંઠે…

જીવતરની હોડીમાં મોટું કાણું એક કરીને
ડૂબી જઈએ, ચાલ, હોવાની નદીના તળિયે,
શ્વાસ બચ્યા જે થોડા, વીતે એ રીતે સંગાથે.
એકલતા આ હલેસીએ હોવાને પેલે કાંઠે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૧૧-૨૦૧૬)

(જીવતરની હોડી… …બેકવૉટર્સ, અલેપ્પી, ૧૦-૧૨-૨૦૧૬)

મવાલી નીકળે…

Posted on December 3, 2016 by વિવેક

0_img_9926-copy (ખાલી….. ….સિંગાપોર, ૨૦૧૬)

સંગ્રહમાંથી પસાર થતી વખતે અચાનક ખ્યાલ આવ્યો કે આ રચના વેબસાઇટ પર તો મૂકી જ નહોતી… એટલે આજે આ એક જૂની રચના નવેસરથી આપ સહુ માટે… )

પગ ત્યજીને પગલાં ચાલી નીકળે,
માર્ગ પણ કેવા મવાલી નીકળે !

કાંદા પેઠે પડ ઉતારે એક એક,
છેક અંદરથી એ ખાલી નીકળે.

હાથ કાળો મેંશ થઈ પાછો મળ્યો,
સગપણો શેની દલાલી નીકળે ?

હું લિસોટા હાથના જોયા કરું,
વારસામાં પાયમાલી નીકળે.

સ્વપ્નના પાંચીકડે રમતા રહો,
બાળપણ છે, દોસ્ત ! ચાલી નીકળે.

પીઠ દઈને આંસુ જ્યાં બેસી શકે,
ભીંત કોઈ તો રૂમાલી નીકળે.

માનવી વિકસિત છે એવો ખયાલ,
માનવીને મળ, ખયાલી નીકળે.

જ્યાં ડૂબ્યાં મુજ શ્વાસનાં બારે જહાજ,
શબ્દની જાહોજલાલી નીકળે.

(૧૭-૦૬-૨૦૦૭)

0_img_1788
(સાપેક્ષ…… ….મરિના બે સેન્ડ્સ, સિંગાપોર, ૨૦૧૬)

સાપ્તાહિક કોલમ ~ એક નવી શરૂઆત…

Posted on November 19, 2016 by વિવેક

એક નવી શરૂઆત… “ગુજરાત ગાર્ડિયન” દૈનિકમાં દર મંગળવારની પૂર્તિમાં મારી કોલમનો પ્રારંભ… “ગ્લોબલ કવિતા” – અન્ય ભાષાની કવિતાઓનો ગુજરાતી અનુવાદ તથા ટૂંકો આસ્વાદ….

જેનીએ ચૂમી લીધો મને

જેનીએ ચૂમી લીધો મને જ્યારે અમે મળ્યા-
જે ખુરશીમાં એ બેઠી હતી એમાંથી ઊછળીને;
કાળ ! ચોર ! તને આદત છે બધી મીઠી વસ્તુઓ
તારી યાદીમાં સમાવી લેવાની, આ પણ નોંધ !
કહેજે કે હું થાકી ગયો છું, કહેજે કે હું દુઃખી છું,
કહેજે કે આરોગ્ય અને સંપત્તિ -બંને મને ચૂકી ગયાં છે,
કહેજે કે હું ઘરડો થઈ રહ્યો છું, પણ ઉમેરજે,
કે જેનીએ ચૂમી લીધો મને.

– જેમ્સ લે હન્ટ
(અનુ. વિવેક મનહર ટેલર)

કવિતાના શબ્દો અને સામાન્ય વાતચીતના શબ્દોમાં તાત્વિક રીતે કંઈ જ ફરક નથી. તો પછી એવું શું હશે જે વાતચીતના શબ્દોને કવિતાની કક્ષાએ લઈ જતું હશે ? જેમ્સ લે હન્ટની આ કવિતા પર નજર નાંખીએ.

પહેલી નજરે જોઈએ તો માણસ પ્રેમમાં પડે ત્યારે સાવ સરળ બાબત પણ કેવી ઉત્તેજના, કેવો ગર્વ જન્માવે છે એનું સર્વાંગસંપૂર્ણ ઉદાહરણ ! એક ચુંબન. સાવ સામાન્ય ઘટના. વિદેશમાં તો બિલકુલ સાહજિક બાબત. પણ ચુંબન કરવાની સામાન્ય પ્રણાલિને ખુરશીમાંથી ઊછળીને ચુંબન કરવામાં આવે છે એમાં જે ‘ઉછળવા’ની ક્રિયા કવિ ઉમેરે છે એ આખી વાતને અસામાન્ય બનાવી દે છે. આગળ જોઈએ તો કવિ સમય સાથે ગુફ્તેગૂ માંડતા નજરે ચડે છે. સમય પર આરોપ છે કે એ બધી મીઠી વાતો પોતાની યાદીમાં સમાવી લેતો હોય છે. ભલભલી યાદોને ચોરી લેતો સમય ઊછળીને કરવામાં આવેલા ચુંબનની આ અનૂઠી ક્ષણ ચૂકી ન જાય એ માટેની કવિની ટકોર વાતને કાવ્યની કક્ષાએ લઈ જાય છે. વાતચીતના શબ્દો કઈ રીતે કાવ્યનું સ્તર આંબી શકે છે એ સમજવા માટે આ કવિતાના શબ્દો અને એની રચના –બંને મદદરૂપ થઈ શકે છે.

લાંબા અંતરાલ પછી કાવ્યનાયક નાયિકા સાથે મુખામુખ થાય છે ત્યારે આનંદના ઉમળકામાં નાયિકા ઊછળીને એને એક ચુંબન ચોડે છે. ઘટના બસ આટલી જ છે. આ ચુંબન, આ સ્નેહાવિર્ભાવ આલિંગન કે પથારી સુધી પણ લંબાતો નથી. પણ ચુંબન પાછળનો જે ઉમળકો છે, જે આવેશ છે એ સ્પર્શી જાય છે. કેમકે કાવ્યનાયક ઊંમરના છેલ્લા પડાવ પર આવી ઊભો છે. સ્વાભાવિક છે કે કાવ્યનાયિકા પણ જરાવસ્થામાં જ છે. નાયક સ્વીકારે છે કે એ થાકી ગયો છે, હારી ગયો છે, દુઃખી પણ ઘણો છે અને તન-મન-ધન, ત્રિવિધ રીતે જીવનમાં નિષ્ફળ ગયો છે. આરોગ્ય કથળ્યું છે. ખિસ્સામાં નિર્ધનતા ભરેલી છે, મનમાં હતાશા. જીવન હારી જતું હોય છે, માણસ હારી જતો હોય છે પણ પ્રેમ ? પ્રેમ કદી હારતો નથી. પ્રેમ જ ખરું પ્રેરકબળ છે જે જીવનની સાંકડી ગલીમાંથી સોંસરા કાઢી આપે છે આપણને.

એક અવસ્થા સુધી માણસ પોતાની સ્થિતિ સામે સતત લડતો રહે છે પણ પછી એક સમયે એ પરિસ્થિતિને સ્વીકારી લેવાની સમ્યક્ અવસ્થા પર આવી ઊભે છે. ગાલિબ યાદ આવી જાય: ‘रंज़ से खूंगर हुआ इंसान तो मिट जाता है रंज़, मुश्किलें मुझ पर पडी इतनी कि आसान हो गई । (માણસ જ્યારે દુખનો આદિ થઈ જાય છે, ત્યારે દુઃખ મટી ગયેલું અનુભવાય છે. મુસીબતોનો બોજ જ્યારે સહનશક્તિની તમામ હદો પાર કરી જાય છે ત્યારે એ મુસીબતો પછી મુસીબત જણાતી નથી.) નાયક પોતાના હારેલ-થાકેલ ઘડપણને સ્વીકારીને નાયિકાની સન્મુખ આવી ઊભે છે કેમકે બધું જ હારી દીધા પછી પણ સ્નેહ પરની શ્રદ્ધા હજી ગત થઈ નથી. સુન્દરમે લખ્યું હતું, ‘જગતની સર્વ કડીમાં સ્નેહની સર્વથી વડી.’ નાયિકાનું ચુંબન સ્નેહની આ સર્વથી વડી કડીની પ્રતીતિ કરાવે છે.

નાયક સમયને જે ઉપાલંભ આપે છે આગળ કહ્યું એમ આ કાવ્યનો પ્રાણ છે. સમય ભલભલા ઘાનું સિદ્ધ ઔષધ છે. સારું-નરસું બધું જ સમય પોતાના પાલવમાં ભેદભાવ વિના સમાવી લે છે. પણ કવિ એને જે ચીમકી આપે છે એની મજા છે. કવિ સમયને કહે છે કે તું તારી ડાયરીમાં બધું જ નોંધી લેજે. મારી બરબાદી, મારો વિનાશ, મારી રોગિષ્ઠાવસ્થા, મારું ઘડપણ – બધું જ પણ હું જ્યારે જેનીને મળ્યો ત્યારે જેનીએ આ ઉંમરે પણ ખુરશીમાંથી ઊછળીને મને જે ચુંબન કર્યું એ નોંધવાનું ભૂલીશ નહીં કેમકે આ ચુંબન, આ સ્નેહ, નાયકની તમામ મોરચે થયેલી હાર પછી પણ નાયકનો સ્નેહપૂર્વક સ્વીકાર એ નાયકની જિંદગીની સાચી ઉપલબ્ધિ છે. આ જીત, આ પ્રાપ્તિ, આ દોલત સંસારની સમસ્ત સંપત્તિ કરતાં વધુ મૂલ્યવાન છે. સ્નેહ જ જીવનનો સાચો અર્થ છે.

રચનાની દૃષ્ટિએ જોઈએ તો અંગ્રેજીમાં જવલ્લે વપરાતા ટ્રોકેઇક મીટર (સ્વરભારવાળો શબ્દાંશ પછી સ્વરભારહીન શબ્દાંશ)નો અહીં પ્રયોગ થયો છે. સામાન્યરીતે અંગ્રેજી કવિતામાં આયેંબિક પેન્ટામીટરનો પ્રયોગ વધુ થાય છે જેમાં લઘુ-ગુરુ એમ સ્વરભારની યોજના જોવા મળે છે પણ અહીં સ્વરભારનો પ્રયોગ આનાથી ઊલટી રીતે –ગુરુ-લઘુ, ગુરુ-લઘુ – થાય છે. જેના કારણે કાવ્યપઠનની પદ્ધતિ પણ બદલાય છે જે અલગ પ્રકારની ફ્લેવર સર્જે છે. મૂળ અંગ્રેજી કવિતામાં અબઅબ-કડકડની પ્રાસરચના પણ પરંપરાથી જરા ઉફરી ચાલે છે. આ કવિતા વિશ્વ સાહિત્યમાં એટલી બધી પ્રસિદ્ધ થઈ છે કે ઢગલાબંધ લોકોએ આની પ્રતિ-કવિતાઓ પણ રચી છે.

એવી વાયકા છે કે ફ્લુની લાંબી બિમારીમાંથી ઊઠીને હન્ટ જ્યારે થોમસ કાર્લાઇલને મળવા જાય છે ત્યારે એની પત્ની જેન વેલ્શ કાર્લાઇલ ખુરશીમાંથી ઉછળીને એને ચૂમે છે. બે દિવસ પછી હન્ટનો નોકર આ કવિતા જેનને આપી જાય છે.
*

Jenny kiss’d me when we met,
Jumping from the chair she sat in;
Time, you thief, who love to get
Sweets into your list, put that in!
Say I’m weary, say I’m sad,
Say that health and wealth have miss’d me,
Say I’m growing old, but add,
Jenny kiss’d me.

– James Henry – Leigh Hunt

નજર સુધાર જરા…

Posted on November 5, 2016 by વિવેક

Marina Bay sands by Vivek Taikor (ટેક્નોલોજીની નજર… ….ડી.એન.એ. બ્રિજ અને મરિના બે સેન્ડ્સ, સિંગાપુર, 2016)

નજર નજરમાં ફરક છે, નજર સુધાર જરા,
નજરની બહાર છે એનોય છે મદાર જરા.

વિચાર છે કે થઈ જાઉં નિર્વિકાર જરા,
વિચાર પર છે પરંતુ ક્યાં અખ્તિયાર જરા?

હવાની જેમ જવું હો જો આરપાર જરા,
તું શોધી કાઢ, હશે ક્યાંક તો દરાર જરા !

તું કાન ખોલ, બીજું કંઈ નથી આ ધોળો વાળ,
દઈ રહી છે જરા સૌપ્રથમ પુકાર જરા.

આ મારમાર હડી કાઢીને શું મળવાનું ?
સમગ્ર સૃષ્ટિ છે તારી, કર ઇંતજાર જરા.

એ તાંતણાના સહારે તરી ગયા સાગર –
રહી ગયો જે ઉભય વચ્ચે બરકરાર જરા.

સમય ! સ્મરણને ઉપાડીને ક્યાં સુધી ચાલીશ ?
ઉતારી ફેંક, નકર નહીં મળે કરાર જરા.

‘ગઝલ લખીશ હું આજે તો કોઈ પણ ભોગે’,
– આ કેપ પેન ઉપરથી પ્રથમ ઉતાર જરા.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૨૦/૧૦/૨૦૧૬)

Marina Bay Sands by Vivek Tailor
(રાતનો અંદાજ… ..મરિના બે સેન્ડ્સ, સિંગાપુર, 2016)

ચલક ચલાણી

Posted on October 15, 2016 by વિવેક

(પાનખરનો વૈભવ.,…. …નિજાનંદ રિસૉર્ટ, આણંદ-બોરસદ હાઇ-વે, 2016)

ચલક ચલાણી, ચલક ચલાણી,આ ઘેર ધાણી, પેલે ઘેર ધાણી,
સંબંધ છે કે મુઠ્ઠીમાં પાણી ?

સુબહ કા ભૂલા હુઆ યે સૂરજ
ફેર ઘેર સાંજે આવશે કે નહીં ?
ચિંતાની ચિતાએ પચ્છમના ચહેરે
પીળે અખ્ખર ચીતરી સહી.
વંધ્યા થઈ જાય જ્યાં સંધ્યાની કૂખ જ, કરેય શું પછી કોઈ સુયાણી ?
વાડ ચીભડાંની કરે ઉજાણી, તંઈ આખ્ખી વાડી ધૂળધાણી.
સંબંધ છે કે મુઠ્ઠીમાં પાણી ?
ચલક ચલાણી, ચલક ચલાણી,આ ઘેર ધાણી, પેલે ઘેર ધાણી.

એક જ કાંઠો, કેટલી હોડી ?
થડ તો એક જ, કેટલી ડાળી ?
છેલ છોગાળા ! આડા દે આંક જે
એ આંગળી તો છે ઓશિયાળી.
એક જ અંતની ઉપર ચોડશો કેટકેટલી કહો, કહાણી ?
જે રાજાને ગમી તે રાણી કહી કેટલી પીડા પ્રમાણી ?
સંબંધ છે કે મુઠ્ઠીમાં પાણી ?
ચલક ચલાણી, ચલક ચલાણી,આ ઘેર ધાણી, પેલે ઘેર ધાણી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૫-૨૦૧૬)

(સાથ-સાથ……. ….તાપી, 2016)

કહી દઉં તને હું એ, પણ…

Posted on October 1, 2016 by વિવેક

arunachal-by-vivek-tailor-01 (ઘરમાં રહીને જનગણ…. …..અરુણાચલ પ્રદેશ, નવે.- ૨૦૧૦)

વીત્યા સમયમાં સાચે કેવી હતી પળોજણ ?
થોડો સમય મળે તો કહી દઉં તને હું એ, પણ…

મોં ફેરવીને ચાલી નીકળ્યો આ આયનો પણ
પૂછ્યું જ્યાં કોણ મારી રાખે ખબર ક્ષણેક્ષણ ?

એવું નથી કે એ છે પગનો જ માત્ર અનુભવ,
સંકડાશ જ્યાં જ્યાં પહેરો, ત્યાં ત્યાં પડે છે આંટણ.

ઇચ્છા વટાવી ક્યારેય આગળ નથી જવાતું,
હોવામાં હોવી જોઈએ નક્કી જ ખોડ-ખાંપણ.

લોહી વહાવો સરહદ જઈને તો અર્થ છે કંઈ,
ગણગણ શું કરવું બાકી ઘરમાં રહીને જનગણ?

હાથપગ છે દોરડી ને ગાગરડી પેટ થઈ ગ્યું
તારા પછી ગઝલનું આવું થયું કુપોષણ.

– વિવેક મનહર ટેલર
(સપ્ટેમ્બર- ૨૦૧૬)

arunachal-by-vivek-tailor-02
(સલામ… …નામેરી, આસામ, નવે.- ૨૦૧૦)

ખરી ગયેલા પોપડા

Posted on September 17, 2016 by વિવેક

સમયની ચાવીથી
ગઈકાલની ભીંત ખોતરીને
ખરેલા પોપડાની ખાલી પડેલી જગ્યામાંથી
હું ભીતર ઘૂસ્યો.
ભીંતની અંદર
મારી ગઈકાલ એની આજ જીવતી આખી પડી હતી.
મેં જોયું,
સવારના પહોરમાં હું પત્ની સાથે સાઇકલ લઈને
છે…ક ડુમસ જવા નીકળ્યો.
હું મારી પાછળ પાછળ જ હતો.
બી.આર.ટી.એસ.ના કોરિડોરમાં
મેં બંને હાથ છોડીને પૂરપાટ સાઇકલ ભગાવી.
મારી નજર સામે જ
મારી સાઇકલની સીટના સળિયાનું લિવર સ્હેજ ઢીલું થયું
ને એકાદ ફૂટ ઊંચે કરેલી સીટ
ફાટાક્ કરતીકને…
હું મારા હાથ પકડી શકું
કે છોડી દીધેલા હાથથી ગબડતું સમતુલન જાળવી શકું
એ પહેલાં તો
હું સિમેન્ટના રોડ પર પૂર જોશમાં…
૧૦૮ આવી એ પહેલાં તો જો કે હું ભાનમાં પણ આવી ગયો હતો.
પણ મારી પત્નીની હાલત જોઈને
હું મારી ગઈકાલની આજમાં અવળો દોડ્યો.
સૌથી પહેલાં તો મેં સીટના સળિયાનું લિવર ટાઇટ કરી દીધું.
પછી જેવો હું કોરિડોરમાં હાથ છોડવા ગયો કે
મેં જબરદસ્તીથી મારા હાથ સ્ટિઅરિંગ પર ચિપકાવી દીધા
અને સાઇકલના પેડલ પર તો બેસી જ ગયો.
લે, વધાર ઝડપ હવે જોઉં…
અકસ્માત વિના બી.આર.ટી.એસ.નો કોરિડોર પસાર થઈ ગયો
એટલે
ભીંતમાંથી ખરેલા પોપડાની જગ્યામાંથી ફરી બહાર કૂદી આવ્યો.
હાશ !
પત્યું.
બચ્યો…
પણ બહાર તો કોઈ બીજી જ દુનિયા હતી.
મારો દીકરો મારી ખુરશીમાં બેસીને પેશન્ટ તપાસતો હતો.
એની જ ઉંમરના મને એની સામે ઊભેલો જોઈને એ બોલ્યો,
બોલો, શું તકલીફ છે ?
મારી પર તો જાણે ભીંત પડી.
હું તો લાગલો જ હડી કાઢીને પાછો ભીંતમાં ઘૂસ્યો.
સીટનું લિવર ફરી થોડું ઢીલું કરી દઈ
ચુપચાપ બહાર આવીને
પાટો મારેલા હાથમાં જઈને સૂઈ ગયો.
સમયની ચાવી
મેં ભીંતની અંદર જ નાંખી દીધી.
ન રહેગા બાંસ, ન બજેગી બાંસુરી.
ખરી ગયેલા પોપડા
કંઈ ભીંત પર પાછા ચોંંટતા હોતા નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫-૦૭-૨૦૧૬)

રાસ ચાલુ છે હજી…

Posted on September 3, 2016 by વિવેક

(કંકણાકાર ઇન્દ્રધનુષ……. ….સુરત, ૨૨-૦૭-૨૦૧૬)

એકધારા શ્વાસ ચાલુ છે હજી,
જિંદગી ! અભ્યાસ ચાલુ છે હજી.

સૂઈ જા, ચાદર ! હવે સળ નહિ પડે,
સાંજનો કંકાસ ચાલુ છે હજી.

કોકની છાયા પડી ગઈ છે કે શું ?
બેઉમાં ખગ્રાસ ચાલુ છે હજી.

હું હજી સમશાનથી નીક્ળ્યો નથી,
રુક જરા ! સંન્યાસ ચાલુ છે હજી.

છત તળે સૂરજ હજી ડૂબ્યો નથી
કમસેકમ સહેવાસ ચાલુ છે હજી.

ક્હાનજી ! અડધે મૂકીને ચાલ્યા ક્યાં ?
ભીતરે તો રાસ ચાલુ છે હજી.

મટકી તો ફૂટી ગઈ છે ક્યારની,
તોય હર્ષોલ્લાસ ચાલુ છે હજી ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫-૦૭-૨૦૧૬)

(ભંવરેને ખીલાયા ફૂલ… …નિજાનંદ રિસૉર્ટ, આણંદ, ૧૪-૦૮-૨૦૧૬)

પ્રેમ જ… હા..હા…

Posted on August 20, 2016 by વિવેક

(સાથે સાથે…. …સારસ ક્રેન, ઉભરાટ, ઑગસ્ટ-૨૦૦૯)

{સ્ત્રગ્ધરા (12)} {ખંડ મંદાક્રાન્તા (2)}

બોલો જોયું કશે સારસ યુગલ સમું પ્રેમમાં મગ્ન કોઈ?
પ્રેમે કેવો ? દીયા-બાતી, રુધિર રગમાં, સોયમાં દોર પ્રોઈ;
સંગાથે બેઉ જીવે, અનવરત લઈ ચાંચ-ચાંચે ફરે છે,
જ્યાં એકે જીવ ખોયો, તરત જ પટકી માથું બીજું મરે છે,

હૈયું જોડાયું’તું એમ જ ઉભયનું, ના રેણ ના કોઈ સાંધો,
જોડી જાણે કે રાધા કિશન પ્રણયમાં લીન હો રાત-દા’ડો;
ઈર્ષ્યા ના થાય કોને ? તનમનધનથી બેઉ સંપૃક્ત કેવા !
છો જગ જાતું રસાતાળ પણ ઉભયને કોઈ લેવા, ન દેવા.

કોની લાગી હશે રે નજર જળ થયા લાઠી માર્યે જુદા આ,
પત્તાનો મ્હેલ કે કાચ ઘર ? બધું થયું એક ફૂંકે સફાયા ?
નોખાં થૈ ગ્યાં સદાના હમસફર, ભલે વાસ એક જ રયો છે,
કાયા છોડી દઈ ભીતર રવરવતો શ્વાસ ચાલ્યો ગયો છે.

પાછો આવે ? ના.. ના.. શ્રદ્ધા ગત થઈ પછી કોઈ કાળે ન આવે,
શંકા? ના…ના… પ્રેમ જ… હા..હા.. પરત દિલમાં લાવે તો માત્ર લાવે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(જુલાઈ ૨૦૧૬)

(અલગ અલગ…. …સારસ ક્રેન, ઉભરાટ, ઑગસ્ટ-૨૦૦૯)

નથી મળતી…

Posted on August 6, 2016 by વિવેક

(લીન…. ….સ્વયમ્, માથેરાન, માર્ચ, ૨૦૧૬)

‘મરીઝ’, ‘શૂન્ય’, ‘અસદ’, ‘મીર’માં નથી મળતી,
સમયના દર્દની કોઈ દવા નથી મળતી.

કબૂલો કે ન કબૂલો છતાં નથી મળતી,
ખરા ગુનાની ખરેખર સજા નથી મળતી.

જે ડગલે-પગલે ગઈકાલમાં મળ્યા કરતી,
મજા એ કેમે કરી આજમાં નથી મળતી.

સમયના હાથમાં સાચે જ કોઈ ખોટ હશે?
એ સ્પર્શી લે પછી નિર્દોષતા નથી મળતી.

પછી છો લાખ મથો, જે ડૂબી ગયું એ ગયું,
મળે છે વાયકા પણ દ્વારકા નથી મળતી.

અચાનક જ જો કોઈ રંગે હાથ ઝડપી લે,
તો ઑન ધ સ્પૉટ કોઈ વારતા નથી મળતી.

એ તારી આંગળીની ખુશબૂની ગુલાબી અસર,
હતી જે પત્રમાં, વૉટ્સ-એપમાં નથી મળતી.

આ શૂન્યતાના નગર વચ્ચે મારી એકલતા,
થઈ ગઈ છે ખરી લાપતા, નથી મળતી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૨/૧૩-૦૭-૨૦૧૬)

(ધ્યાનસ્થ…. ….સ્વયમ્, માથેરાન, માર્ચ, ૨૦૧૬)

(તરહી પંક્તિ : સાભાર સ્મરણ: મરીઝ)

જ્વાળામુખી

Posted on July 16, 2016 by વિવેક

(હર શામ લગે સિંદૂરી….. મૃત જ્વાળામુખી, છારી-ઢંઢ, કચ્છ, ઓક્ટો-૨૦૦૯)

જ્વાળામુખી ફાટે
ત્યારે
એક પ્રચંડ વિસ્ફોટ,
ગગન ચૂમતી અગનજ્વાળાઓ
અને
લાવાના ફૂવારાઓ
આસ-
પાસ-
-ચોપાસ
નું
બધું જ
તહસનહસ કરી નાંખે છે.
ઘર-ખેતર-પશુ-પંખી-માણસો :
રાખના ઢગલા નીચે સૃષ્ટિ એક થઈ જાય છે.
પણ
પછી
સમય
જતાં
એ જ લાવાયુક્ત જમીન ઈર્ષ્યા જન્માવે એવી ફળદ્રુપ બની રહે છે
ત્યારે
આવતીકાલની પેઢીને
ગઈકાલનો જ્વાળામુખી
છૂપા અભિશાપ જેવો લાગે છે.

જો કે સંબંધો તો આપણે આ જ જીવનમાં જીવી લેવાના હોય છે,
એમાં કોઈ આવતીકાલની પેઢી આવતી નથી એટલે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૭-૨૦૧૬)

(નદીની જેમ આપણું આ હોવું ખુલ્લું છોડી દો… નુબ્રા વેલી, લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

વરસાદ

Posted on July 2, 2016 by વિવેક

(મોનસૂન મસ્તી…. …સ્વયમ્, જુલાઈ-૨૦૦૮ )

૧.
ક્યાંનું પાણી
ક્યાં જઈને વરસે છે
એ તો
વરસાદ જ જાણે.

૨.
વરસાદ
અને
વાયદાને
કોઈ શરમ નડતી નથી.

૩.
-અને શહેરને તો ખબર પણ ન પડી
કે
ફૂટપાથ વચ્ચે
બે કાંઠે વહેતી ડામરની સડકોએ
ક્યારે
એના નાક નીચેથી
ભીની માટીની પહેલી સોડમનું સુખ છિનવી લીધું…

૪.
હું ભીંજાવા તૈયાર બેઠો છું,
અડધા કપડાં કાઢીને
ને તું
પેલા એરિયામાં
છત્રી ને રેઇનકોટના માથે જ કુટાયા કરે છે ?!

૫.
એ તો
હજી પણ
એમ જ વરસે છે,
આપણે જ ભૂલી ગયાં છીએ,
છત્રી ફેંકી દેવાનું.

૬.
વરસાદની ગેરહાજરીમાં
ધરતીમાં ચીરા પડી જાય
એ ખરો દુષ્કાળ
કે પછી
એ ચીરા
માણસમાં ફેલાઈ વળે એ ?

૭.
બહાર કરતાં તો
અંદરનો વરસાદ
વધુ ભીંજવતો હોય છે

૮.
વરસાદ
પાતાળ ઊતરીને
મહિનાઓથી ઊંઘી ગયેલા દેડકાઓને
બહાર કાઢી લાવે છે…
તું રડ નહીં…
મારી ઠેઠ અંદરથી…

૯.
કોઈ વરસાદને ઇચ્છા સાથે ન સરખાવશો.
ગમે ત્યારે આવે- ન આવે,
વરસે – ન વરસે,
અધધધ – અલપઝલપ
ભીંજવે -ન ભીંજવે…
બંને જ સરખા.
પણ તે છતાં
વરસાદને કોઈ ઇચ્છા સાથે ન સરખાવશો.
કમસેકમ એની પાસે એક આધાર તો છે –
– વરસાદનો !

૧૦.
મને સમજાતું નથી,
મેં ચામડી પહેરી છે કે રેઇનકોટ ?
તું ક્યારની વરસી રહી છે,
પણ હું…

૧૧.
કેટલાક વરસાદ
ભીંજવવા
આવતા જ નથી હોતા,
એ તો
ડૂબાડવા જ આવે છે…

૧૨.
વરસાદને
વળી કઈ હવા લાગી ગઈ ?
એરિયા જોઈને
પડતો થઈ ગયો છે.

૧૩.
વરસાદના
જે પહેલા ટીપાંને અઢેલીને
આપણે બેઠાં હતાં
એ
આજે પણ અનરાધાર વરસી રહ્યો છે,
મારી ભીતર…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૬-૨૦૧૬)