પછી જ્યારે
ડાંગે માર્યાં પાણી જેવો શાશ્વત લાગતો સંબંધ
સંજોગોનો માર્યો
પ્લાસ્ટિકના ટુકડાની જેમ અચાનક બટકી ગયો
ત્યારે
દિલની દુકાનમાં
ફેવિકવિકનો સ્ટોક પણ બચ્યો નહોતો.
ને હોત તોય શું થાત?
તડજોડ જ ને?
પ્લાસ્ટિક કઈં ઓછું પાણીના બે અણુની જેમ ન સાંધો ન રેણ જેવું જોડાઈ શકે?

હજારો વરસોનો સમય કે ઋતુઓનો માર પણ
જેને ન મિટાવી શકે, ન ઝાંખા કરી શકે
એવાં ભીમબેટકાનાં ભિત્તિચિત્રો જેવો મૂંઝારો
છાતીના ખાલી થયેલા પિંજરામાં ઘર કરી ગયો.
આંખોનું ખાલીખમ આકાશ
એના સ્મરણોના લાખલાખ સૂર્યોથી
એવું તો ફાટી પડ્યું, એવું તો ફાટી પડ્યું
કે
એમાં કોઈ કરતાં કોઈ દૃશ્યોને અવકાશ જ ન બચ્યો.
બારમાસી ભરબપોરે
ધોળા દહાડે ભરબજારે ખોવાઈ ગયેલા
ચાંદ કે ચાંદનીનું તો કઈ રીતે વિચારાય?
આખરે
બચ્યાકુચ્યા શ્વાસોને કાંડી ચાંપી દઈ
હું
નિર્હેતુકતાની ખીણમાં
કૂદી પડ્યો.
તળિયે લાશોનું ગામ વસતુ હતું.
એમાં મને સરપંચ બનાવી દેવાયો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૫-૨૦૨૪)

મૈત્રીભાવનું પવિત્ર ઝરણું… . …સાપુતારા રોડ, ૨૦૨૪

પછી એક દિવસ મેં
ગૂગલ અર્થ પર ઝૂમ આઉટ કરીને જોયું
ત્યારે
અમારી મૈત્રીનું માનચિત્ર સ્પષ્ટ દેખાયું.
નજર પહોંચે ત્યાં સુધી દૂર દૂર ચારેતરફ
‘હું’નો મહાસાગર
અને
વચ્ચે વચ્ચે થોડા ઘણા
‘આપણે’ના ટાપુઓ.
જરાતરા
વાંધો
કે
વાંકું
પડતામાં જ
બધાં જ કપડાં ફગાવી દઈને
આપણે ‘આપણે’ના ટાપુ પરથી ઝંપલાવી દઈએ છીએ
‘હું’ના અસીમ અફાટ અપાર મહાસાગરમાં.
ને પછી મહામહેનતે લાખ કોશિશો બાદ પહોંચી શકાય છે
ફરીથી કોઈ એક ટાપુ પર,
જ્યાં પગ મૂકતાવેંત સ્વર્ગની પ્રતીતિ થાય..
ટાપુ પર હોઈએ ત્યાં સુધી તો એમ જ લાગે
કે
સંસારમાં આ સંબંધથી ચડિયાતું સુખ અવર કોઈ છે જ નહીં.
ને દરિયો તો એટલો ખારો ઉસ કે…
ગૂગલ અર્થએ એય ગણી બતાવ્યું
કે દરિયા સામે ટાપુના પર્સન્ટેજ તો નહિવત્ જ ગણાય…

આના કરતાં તો નાનાં હતાં ત્યારે સારું હતું.
નાનાં હતાં ત્યારે કપડાં ફગાવી દેવાનો અર્થ પણ અલગ હતો
અને મૈત્રીનું માનચિત્ર પણ આનાથી ઊલટું હતું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૮-૨૦૨૪)

સાથ-સંગાથ… . …ચિમેર, ૨૦૨૪

(હરિત સમુદ્ર… …મુન્નાર, કેરળ, માર્ચ ૨૦૨૪)

છેલ્લીવાર ઝઘડીને આપણે અલગ થઈ ગયાં.
પહેલીવાર બંને એક વાત પર સહમત થયાં
કે હવે સાથે નહીં રહી શકાય.

પ્રેમ?
હા, પ્રેમ તો હતો જ.
હતો ત્યારે ચિક્કાર પ્રેમ કર્યો બંનેએ. છાતી ફાડીને કર્યો.
એવો પ્રેમ જેની સમસ્ત મર્ત્યલોકને અદેખાઈ થાય.

પણ આપણે બંને એકસમાન. સમાન ધ્રુવ.
સંપૃક્ત્તતા કઈ રીતે સંભવે?
બંને સૂરજ… આકરા… તેજસ્વી…
એક આકાશ… બે દિવાકર… હોય કદી?

શું કહ્યું?
છેલ્લી મુલાકાત ઝઘડાવાળી નહોતી થવી જોઈતી, એમ?
હા, સાચી વાત. પ્રેમથી અલગ થયાં હોત તો વધારે સારું થાત.
ફરી એકવાર મળીએ?
પ્રેમથી અલગ થવા માટે?
હાહાહાહાહા…
પ્રેમ અને અલગાવ- વિરોધી શબ્દો નહીં?
સારું થયું, ઝઘડીને છૂટા પડ્યાં.
એ જ બંનેને અલગ રાખતું પૂરકબળ બની રહેશે.

ફરિયાદ?
ફરિયાદ તો છે જ. રહેશે જ કાયમ.
ફરી યાદ?
યાદ તો ફરી ફરીને આવતી જ રહેશે.
ભલે આવતી.
હૈયે કોઈ મલાલ નથી.
ના, ના… મલાલ તો છે… પૂરેપૂરો છે.. છે જ..
પણ જે છે એનો સ્વીકાર કરી લીધો છે.

મતભેદ-મનભેદ- તમે જે નામ આપવું હોય એ આપી શકો,
બધું હતું જ. કોને ન હોય?
નદી વહેતી હોય તો માર્ગમાં હજાર પથ્થર નાના-મોટા આવે જ…
નદી કંઈ વહેવાનું છોડી દે છે!

આપણે છોડી દીધું.

સાગર સુધી પહોંચી ન શકાયું.
હશે, કેટલીક નદી રણમાં જ સમાપ્ત થઈ જતી હોય છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૪-૨૦૨૪)

(વળવળાંક… …ચાના બગીચા, મુન્નાર, કેરળ, માર્ચ ૨૦૨૪)

Tranquil……. ..at Statue of Unity, January 24

ખપમાં લેવા લાયક ન રહેલી
જૂની ઇચ્છાઓને
ટેવના ટેભા ભરી
દરવખતની જેમ એક ગોદડી સીવી કાઢી.
જ્યારે જ્યારે
ઠંડી જોર પકડે છે
ત્યારે ત્યારે
ગરમાટો મેળવવા
એ સરસ કામ આવે છે.
બાકીનો સમય
બેડ તળેના
ચોરખાનાંમાં
એને ઢબૂરી રાખું છું.
ઉપર બેડ પર હું સૂઉં છું
ત્યારે ભાગ્યે જ યાદ રહે છે કે
મારી બરાબર નીચે જ એ દબાયેલી પડી છે.
પણ શિયાળામાં
ઠંડી પડે ત્યારે
એને ખપમાં લેવાનું કદી ચૂકાતું નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૧૦-૨૦૨૨)

એકલતા…. …બર્લિન, જર્મની, 2023

વિહંગાવલોકન…. ….પેરિસ, એફિલની ટોચ પરથી, મે’૨૩

નદી વહી રહી છે. યુગોયુગોથી. નદી વહી રહી છે એ કારણે કાંઠાઓને અલગ રહેવું પડે છે. એ તો ટાંપીને જ બેઠા છે યુગોયુગોથી, કે ક્યારે નદી વહી જાય, પટ ખાલી થઈ જાય અને બંને કાયમ માટે એક થઈ શકે. સદહજાર અફસોસ પરંતુ. પ્રતીક્ષા બસ, પ્રતીક્ષા જ રહી છે. યુગોયુગોથી. પાણી એટલું ને એટલું જ રહે છે. ખતમ થતું નથી. પાણી અને પ્રતીક્ષા –બંને સ્થિર. પરિણામે કાંઠા અલગ.

.એક જ બિસ્તર પર
…અડખેપડખે
….સૂતા હોવા છતાં
……હું કે તું
……એકબીજાને
…….કેમ મળી શકતા નથી?
……..જે કંઈ તકલીફો,
………મનભેદો,
……….મતભેદો,
………..અહંકાર,
…………જિદ્દ,
………….ગજગ્રાહો,
…………..કલહો વિગ્રહો પૂર્વગ્રહો
……………જૂઠાણાં,
…………….અવિશ્વાસ,
……………..શંકા, સમાધાનો,
………………આપણા બેની વચ્ચે અડિંગો જમાવી બેઠા છે
……………….એને વહેતાં કરી દઈએ તો?

એક નદી આ પણ. બંધ બેડરૂમમાં બે જણ વચ્ચે વહેતી, બંનેને એકબીજાથી અલગ રાખતી. યુગોયુગોથી. આ નદી ઘણી વાર થીજી જાય. વહે જ નહીં. પ્રતીક્ષાની જેમ સ્થિર. જો કે દુનિયામાં કદાચ આ એક માત્ર નદી જ એવી છે, જે ભલે આખેઆખી વહી ન જાય, પણ ખાલી વહેતી જ કરી દેવામાં આવે એને, તોય એના બેઉ કાંઠા એકમેકને ચસોચસ મળી શકે. શું કહેવું છે!?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૯-૨૦૨૧/૩૦-૦૪-૨૦૨૩)

ધીરે વહે છે સેન…. ….પેરિસ, એફિલની ટોચ પરથી, મે’૨૩

પથ્થર બોલે છે… …એકડ્ડલ ગુફાઓ, વાયનાડ, કેરળ, 2023

લ્યા! પથ્થરમાં તે કઈં જીવન હોય?
ના હોય?
હોય..
આ જો, અમે શ્વસીએ જ છીએ ને પથ્થરમાં?
તમને નથી પડતી પણ
આઠ-દસ હજાર વરસ પહેલાં પેલા લોકોને આ ખબર હતી.
એ આદિમ લોકો ગુફાના આ પથ્થરોમાં જીવન જોઈ શક્યા હતા.
ધારદાર પથ્થર કે લાકડાં કે પછી ભગવાન જાણે, છીણીહથોડા પણ હોય એમની પાસે..
પાક્કું તો હવે આજે મને પણ યાદ નથી.
જે હોય તે,
પણ ગુફાની દીવાલોને કોતરી-કોતરીને એમણે અમને બોલતા કર્યા હતા.
એમના માટે અમે એમના કોઈક ભગવાનનું પ્રતીક હતા.
કયા તે તો હવે અમેય ભૂલી ગયા છીએ.
તમે લોકો શ્વાસમાં હવા ભરો છો, અમે સમય!
પ્રાણવાયુ અને સમય – આ બે વચ્ચે ફરક એટલો જ છે કે
પ્રાણવાયુના કિસ્સામાં વાયુ રહી જાય છે, પ્રાણ છૂટી જાય છે,
જ્યારે સમય આમ ભલે સતત વહેતો કેમ ન અનુભવાતો હોય,
રહે છે ત્યાંનો ત્યાં જ. સ્થિર. અચળ. અમારી જેમ જ. પથ્થર જ ગણી લ્યો ને.
હજારો વરસોથી અમે સમય શ્વસતા અહીં ઊભા છીએ.
ટાઢ-તાપ અને વાયુ-વરસાદની વચ્ચે.
દિવસભર સૂર્ય અમારી ચામડી બાળે
તે રાત્રે ચાંદો આવીને મલમ લગાવી જાય છે.
વરસાદ ભીંજવી જાય ત્યારે વાયુ શરીર લૂછી આપે.
યુગયુગોથી આમ જ.
તમને લાગશે કે અમે તો પથ્થર. અમને શો ફેર પડે?
પણ જુઓ તો, અમે સુંવાળા થયા છીએ.
થોડા-થોડા નાના-મોટા કણ અમે આ બધાને ખવડાવ્યા પણ છે.
આજકાલ તમે લોકો અમને મળવા આવો છો.
તમને લાગે છે કે તમે અમને જોઈ રહ્યા છો.
કયા ભગવાન ગણીને અમને કંડારાયા હતા
એ તો મેં કહ્યું એમ અમે ભૂલી ગયા છીએ.
એની જો કે જરૂર પણ નથી.
તમે ભગવાનને નહીં, ઇતિહાસ શોધવા આવ્યા છો.
અગત્યની વાત એ છે કે અમે પણ તમને જોઈ રહ્યા છીએ.
અમે તમારા દીકરાઓ અને એના દીકરાઓ અને એના દીકરાઓને પણ જોઈશું
જેમને તમે જોઈ શકવાના નથી.
અને તમે કહો છો કે અમે પથ્થર છીએ. અમારામાં જીવન નથી.
લ્યા! પથ્થરમાં શું જીવન ન હોય?
કહો તો…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૨૪/૦૩/૨૦૨૩)

*

વારસો… …એકડ્ડલ ગુફાઓ, વાયનાડ, કેરળ, 2023

सुहानी शाम ढल चूकी…. …ફોસિલ પાર્ક, ખડિર બેટ, કચ્છ, 2022

*

પછી
એક દિવસ
મેં
સાચવીને કબાટમાં મૂકી રાખેલ મારી ખરી ઓળખ
બહાર કાઢી
અને
પહેરી લીધી.

સવારે
હાથમાં છાપુ આપવા આવેલ મમ્મી,
ચાના ટેબલ પર પત્ની,
આદતવશ મારા બાથરૂમમાંથી શેમ્પૂ લેવા રૂમમાં આવેલ દીકરો,
ક્લબમાં રોજ સવારે અચૂક મળતા લંગોટિયા દોસ્તો
– બધા જ છળી મર્યા.
હુંય ગૂંચવાયો.
આમને આમ
ઓફિસે જવાની તો પછી મારી જ હિંમત ન થઈ,
એટલે નાહી લીધું
અને
કબાટમાં મૂકી દીધેલ
રોજવાળું સ્માઈલ અને રોજવાળો ચહેરો
ફરી પહેરી લેવા માટે કબાટ ખોલવા ગયો
તો અરીસામાં મને જોઈને
હું પોતે પણ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૦૧-૨૦૨૩)

*

ગુંબજ…. …તુર્કી સ્થાપત્યની અસર, છત્તેડી, ભુજ, 2022

*

X આઇ લવ યૂ બોલે,
કે તરત Y પણ આઇ લવ યૂ બોલે.
X ડાબે જાય તો Y પણ ડાબે જાય,
ને X જમણે તો Y પણ જમણે.
જાણે પડછાયો જ.
હરદમ સાથે ને સાથે.

એકવાર દુનિયાએ ધોબીવાળી કરી,
ત્યારે
X એ પાછળ ફરી જોયું
તો Y સાથે મળે નહીં.
X કહે-
આ જબરું.
તડકામાં પડછાયો ગાયબ?
Y કહે-
દુનિયા બોલે બુરા તો ગોલી મારો.
X કહે, સામી છાતીએ સાથે ઊભાં કેમ ન રહીએ?
Y કહે, ગોલી મારો.
કહે- આપણે સાથે છીએ એ જ આપણો જવાબ.

X એ રિવર્સ રામવાળી કરી.
એણે જાતે જ જંગલનો રસ્તો લઈ લીધો.
X બને Ex
તો Y કહે, Why?
X એ કહ્યું-

સાથે રહેવું
અને
સાથે ઉભા રહેવું
આ બે વચ્ચે આમ તો
બે જ અક્ષરનો ભેદ છે.
પણ આ બે અક્ષર જિંદગીના બે પગ જેવા છે.
બંને પગ કાપી નાખ્યા હોય તો
જિંદગી શી રીતે ઊભી રહી શકે
પોતાના પગ પર?
કહો તો…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૧૭/૦૯/૨૦૨૨)

*

જીવનગાન…. …યુરિશિયન બ્લેકબર્ડ મેલ, મેકલિઓડગંજ, 2022

*
‘બાપા એટલે બાનો પા ભાગ’-
એમ મારા પપ્પા હંમેશા કહેતા.
અમે પપ્પાને કાયમ
‘જે કર ઝૂલાવે પારણું, તે જગત પર શાસન કરે‘ના વિરાટ ઓરડાના
એક ખૂણામાં સ્વેચ્છાએ રહેતા જ જોયા હતા.
અમારા જગત પર સાચે જ મમ્મીનું શાસન હતું.
પણ પપ્પા, મેં કહ્યું તેમ, સ્વેચ્છાએ
આ શાસનમાં એક ખૂણામાં ખુશ હતા.
આમ તો દુનિયાના બધા પપ્પાઓ જે કરતા આવ્યા છે
એ જ એ પણ કરતા.
નોકરીએ જવું,
સમય પર પગાર મમ્મીના હાથમાં મૂકવો,
સમયાંતરે અમને ચોપાટી ફરવા લઈ જવા,
અમારી સાથે અમારી ઉંમરના થઈ જવું,
દુર્વાસા જેવું મગજ છટકે તો એકાદ અડબોથ ઝીંકી દેવી વગેરે વગેરે…
દરેક બાળક માટે એના પપ્પા કુદરતી રીતે સુપર હીરો હોય
એ જ રીતે એ મારા માટે પણ હતા.
મારો ખભો એમના ખભા સાથે હું કાયમ મિલાવતો
અને ક્યારે એમને વટાવી જવાશે એની ગણતરી પણ કરતો.
કવિઓએ સદીઓથી ગાઈ-બજાવીને તોતિંગ બનાવી દીધેલા
મા નામના ઓરડા પર મમ્મીએ યથેચ્છ કબ્જો કર્યો હતો
અને અમે સૌ એમાં જ રાજીખુશીથી મોટાં પણ થયાં.

પેલો નાનકડો ખૂણો
આજે ખાલી થયો છે.
મા નામના વિશાળકક્ષની શરૂઆત જ ત્યાંથી થતી હતી,
આ વાતની સમજણ
હું પોતે બાપ બન્યો એ પછી જ મને પડી,
પણ ત્યાં સુધીમાં તો
જિંદગીની કરાડ પરથી
મોતની ખીણમાં એ જરા વહેલું ઝંપલાવી ચૂક્યા હતા.
હું આભારી છું એમનો,
એટલા માટે નહીં કે
તેઓ પેલો ખૂણો ખાલી કરી ગયા મારા માટે
પણ એટલા માટે કે
પૂરેપૂરા ચાલ્યા જવાના બદલે
તેઓ પોતાને મારામાં મારા માટે મૂકતા ગયા.

એમના જીવતેજીવ
હું ઘરના એ ખૂણાનું સાચું અજવાળું સમજી ન શક્યો
એટલે જે મારે સમય પર એમને કહી દેવું જોઈતું હતું
પણ કહ્યું નહોતું
એ આમ મારે કવિતાના ચોકમાં ઊભા રહીને
સરાજાહેર ચિલ્લાઈને કહેવું પડે છે-
આઈ લવ યુ, પપ્પા!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૬-૨૦૨૨)

*

યુરિશિયન બ્લેકબર્ડ ફિમેલ, મેકલિઓડગંજ, 2022

ચિત્રાંકન: ડૉ. કલ્પન પટેલ

*

આજે સવારે સૂરજ ઊગ્યો જ નહીં.
પૂર્વનું આકાશ થોડું ઊંચું કરીને મેં ભીતર ડોકિયું કર્યું.
સાલું, એ ક્યાંય દેખાતો જ નહોતો!
સૂર…જ… સૂ…ર…જ…
-મેં બૂમોય પાડી જોઈ-
ક્યાંક લાંબી તાણીને પડ્યો ન હોય,
આપણાથી ઘણીવાર થઈ જતું હોય છે એમ.
આખરે એય બિચારો થાકે તો ખરો જ ને!
ચાંદાને તો તોય અમાસની છુટ્ટી મળી જાય છે,
અને એ સિવાય પણ એણે રોજેરોજ
ફુલ પ્રેઝન્સ ક્યાં પુરાવવાની હોય છે?!
બે ઘડી આકાશમાં ડોકિયું કરવાનું મેલીને મેં નીચે જોયું.
આખી દુનિયા કન્ફ્યૂઝ હતી.
જે લોકોએ જિંદગીમાં આકાશ સામે જોયું નહોતું,
એય માળા બેટા આજે આકાશ તરફ જોતા હતા.
માણસો તો ઠીક, પંખીઓ સુદ્ધાં ભાન ભૂલી ગયેલ દેખાયાં.
અલ્યાવ ! બચ્ચાવ માટે ચણ લેવા કોણ જશે, મારો બાપ?
પણ હદ તો ત્યાં થઈ જ્યાં
નદી-ઝરણાં વહેવાનું છોડીને અટકી ગયેલાં દેખાયાં.
પછી મારી નજર દરિયા પર પડી.
મને એમ કે દુનિયામાં સૌથી વિશાળ ને વયસ્ક છે તો
એણે બધાની જેમ હથિયાર હેઠાં નહીં જ મૂકી દીધાં હોય..
લો કર લો બાત!
ન મોજાં, ન ભરતી, ન ઓટ.
અલ્યા! તું તે દરિયો છે કે કલ્પન પટેલે દોરેલું ચિત્ર?!
ને માછલીઓ પણ હવામાંથી ઓકિસજન મળવાનો ન હોય
એમ ડોકાં બહાર કાઢીને સ્થિર ઊભી હતી.
કાલે ક્યાંક પશ્ચિમમાં ડૂબ્યા બાદ સૂરજ ત્યાં જ ભૂલો પડી ગયો હોય તો?
– મને વિચાર આવ્યો.
મારે કરવું તો એ જ જોઈતું હતું કે ચાલીને પશ્ચિમ સુધી જઈ
ત્યાંનું આકાશ ઊંચકીને સૂરજને શોધી કાઢું
અને ઊંચકીને પૂર્વમાં લાવીને મૂકી દઉં.
પણ આખી દુનિયાને બંધ પડી ગયેલી ઘડિયાળના કાંટાની જેમ
અટકી ગયેલી જોઈને મનેય આળસ ચડી.
જો કે બધા જ આશાભરી નજરે મીટ માંડી ઊભા હતા
એટલે સાવ સૂરજ કે એ લોકોની જેમ નામુકર જવાનું મને સારું ન લાગ્યું.
વળી, હું સૂરજ તો હતો નહીં કે ફરજ ચૂકી જાઉં એ ચાલે.
હું તો કવિ હતો.
એટલે આખી રાત પાંપણની પછીતે સાચવીને રાખ્યું હતું
એ આંસુના એક ટીપાંને
મેં પૂર્વમાં ગોઠવી દીધું.
પત્યું!
એના અજવાળામાં
આખી દુનિયા તરત ધંધે લાગી ગઈ.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૬-૨૦૨૨)

*

ચિત્ર: ડૉ. કલ્પન પટેલ, સુરત

વાતો જો થઈ શકે તો દિલે બોજ ના રહે…

આટઆટલા વરસોથી આપણે સાથે ને સાથે.
તારા ઉગાડેલા છોડોને હું ખાતર-પાણી નાંખતો રહ્યો,
મારાં છોડ તું સાચવતી રહી.
છોડ સાચવવામાં ને સાચવવામાં
પુષ્પો સાથે વાત કરવાનો સમય રહ્યો નહીં…
તને ક્યાંય કાંકરા-કાંટા વાગી ન જાય એનું ધ્યાન હું રાખતો આવ્યો,
મારા માર્ગનો કચરો તું હટાવતી રહી.
એમને એમ આપણે ક્યાંથી નીકળ્યા હતા અને ક્યાં આવી ચડ્યા!
છોડ બધાં ઝાડ થઈ ગયાં.
હવે આજે અચાનક પગ થાક્યા
ને આંટણ દૂઝવા માંડ્યાં ત્યારે સમજાય છે
કે
એકમેકની નાની નાની વાતોનું ધ્યાન રાખવામાં
આપણે એટલા વ્યસ્ત રહી ગયા
કે
એકમેકને મળવાનું તો રહી જ ગયું.
તારા માટે આ કરી નાખું, તારા માટે પેલું કરી નાખું
તારા માટે જાન હાજર છે એમ કહેવામાં ને કહેવામાં
હું તને
ને
તું મને
જોઈ જ ના શક્યા.
બે ઘડી આપણે આપણી સાથે બેસી ન શક્યા.
ખયાલોને સાચવવામાં ને સાચવવામાં
વ્યક્તિ જ ચૂકાઈ ગઈ આખી.
એકબીજાને મળવામાં આપણે બહુ સમય કાઢી નાખ્યો…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૦૯-૨૦૨૧)

सोचा, आज हिंदी में कविता करता हूँ
फ़र्क ही क्या है हिंदी और गुजराती में?
अक्षरों के मथ्थे सिरा ही तो बांधना है
एक अच्छी वाली पुरानी गुजराती कविता निकाल कर
शुरू किया मैंने सिरा बाँधना
पर
ज्यों ज्यों सिरे बँधते गए,
कुछ खुलता सा गया मेरे जहन में
सिरा सिर्फ़ लीटी है क्या?
सिरा बाँधने भर से ही क्या भाषा तबदील हो जाएगी?
सिरा तो शिस्त है, अनुशासन है
किसी भाषा में वो प्रकट हैं, किसी में नहीं
पर होता ज़रूर है
और जब सारे सिरे बाँध लोगे
तभी पता चलेगा
की
कविता अपने आप में एक अनुशासन है
कवि सिरा नहीं बाँधता
सिरा ही कवि को बाँधता है
कवि कविता नहीं लिखता
कविता कवि को लिखती है

– विवेक मनहर टेलर
(11-09-2020)

*

આ કાવ્યપઠનનો નાનકડો પણ મજાનો વિડિયો આપ @goonj.podcast ઇન્સ્ટાગ્રામ પર માણી શકો છો:

https://www.instagram.com/tv/CFHtMUcp2dq/?igshid=19f1u02ysrfmp

पठन –
रचित दारुका, तीर्था नायर, प्रियांशी सवानी, अरमान कौल

તમે તો બસ, એમ જ ધારી લીધું હતું
કે આને નહીં સમજાય
પણ
એવું કશું હતું નહીં.
એવું કદી પણ હોતું જ નથી
કે
તમે કંઈ કરો અને સામાને સમજાતું જ ન હોય.

કંઇક હોય છે-
તમે એને શરમનુ નામ આપો કે પછી લિહાજનું,
સંકોચનું નામ આપો કે પછી બીજા કશાયનું –
-જેના કારણે સામી વ્યક્તિ
એની સમજણનો અરીસો તમારી સામે ધરતી નથી.
કદાચ એમ વિચારીને કે –
– વાત બિનજરૂરી લંબાય,
કે અનિચ્છનીય ઝઘડો ઊભો થાય,
કે અકારણ તણાવ જન્મે,
કે નાહક મનદુઃખ થાય,
કે મફતમાં વાતનું વતેસર થાય,
કે એનો કોઈ અર્થ નથી;
કે એનાથી કશું ફાયદાકારક પ્રાપ્ત થવાનું નથી,
કે એનાથી પ્રવર્તમાન શાંતિ ડહોળાશે,
કે બંનેને અસુખ થશે,
કે સાથે રહેવું દોહ્યલું થઈ પડશે…
શી ખબર !

તમે શું કરો છો,
શું કહો છો,
તમારો હેતુ શું છે
એ તો એ સમજે જ છે;
પણ એ કેમ નાસમજની જેમ પેશ આવે છે
ખરે તો એ તમે જ સમજતા નથી.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૮-૦૨-૨૦૨૦: ૦૪.૦૦ પ્રાત:)

*



Twelve Apostles, Australia 2019

પહેલા વરસાદમાં
તારા પર કવિતા લખીશ
એમ વિચાર્યું હતું.
માથે જેટલું વાદળ,
હૈયે એટલી જ કવિતા ગોરંભાઈ હતી.
વરસાદ આવ્યો.
ધોધમાર આવ્યો…
પણ
વરસાદમાં
નહાતા નહાતા
મારાં ટેરવાં
ક્યારે પાણીમાં પાણી થઈ ગયાં એ ખબર જ ના પડી.
પાણીમાં ધોવાઈને વહી ગયેલાં ટેરવાં
પાછા મળે તો
પેલી કવિતા ચોક્કસ કાગળ પર ઉતારી લઈશ
એમ વિચારીને મેં શરીર લૂછી નાંખ્યું.
આકાશ પણ સાફ થઈ ગયું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૦૬-૨૦૨૦)

એની સાથે બે પગલાં ચાલી લીધા બાદ
અચાનક
એને લાગ્યું
કે
ક્યાંક થોડી ઉતાવળ તો નથી થઈ ગઈ ને?
હાથ હાથમાં લઈને ચાલવાનું શરૂ કર્યું હતું
ત્યારે તો ક્ષિતિજ પણ આખી અને સાફ નજરે ચડે
એવી સમજણના જૂતાં પગમાં પહેર્યાં હતાં.
સમજણ આમ તો માપની જ હતી
પણ ચામડું બરાબર તેલ પાયેલું ન હોય,
કડક-નવુંનકોર હોય,
અને સાઇઝ ચપોચપ હોય
તો જેમ આંટણ પડી જાય
એમ જ એનો અહેસાસ શરૂથી જ છોલાવા લાગ્યો હતો.
સાથે ચાલવાની લ્હાયમાં
ક્યાંથી ક્યાં નીકળી જવાયું એનો ખ્યાલ પણ રહ્યો નહોતો.
ને ખ્યાલની ખીલી પગમાં વાગી
ત્યારે અચાનક ‘આઉચ’ કરતોકને હાથ હાથમાંથી છૂટી ગયો.
હાથ છૂટવાની સાથે જ પગ અટક્યા
ને વિચાર દોડ્યા.
જીવનમાં ધારેલું બધું થવું જરૂરી તો નથી ને?
અને થયેલું બધું ધારેલું હોવું પણ ક્યાં અનિવાર્ય છે?
પગરખાં હોય કે સમજણ, પહેરતાં-પહેરતાં જ છૂટાં થાય ને?

થયાં.

હવે?

આ પ્રવાસ એનો પ્રવાસ હતો જ નહીં
એટલું સમજાઈ ગયા બાદ પણ
શું ફરી હાથ હાથમાં લઈ આગળ જવું જ પડે?
કે અહીંથી પાછાં પણ વળી શકાય?
એ વિમાસણમાં ત્યાં જ ખોડાયેલો રહી ગયો
ને
એના પગ હાથ હાથમાં લઈને આગળ વધી ગયા…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬-૦૧-૨૦૨૦)


(આસમાં સે આગે… ….હટગઢ, ૨૦૧૯)

*

સામે જ પગથિયાં હતાં
પણ વાદળ નીચે ઉતરી આવ્યાં હતાં
એમાં એ અડધેથી જ ગરકાવ થઈ ગયાં હતાં
ચડું કે ન ચડુંનો સવાલ
બેકપેકનું વજન વધારી રહ્યો હતો.
વાદળની પેલે પાર
આ પગથિયાં નહીં હોય તો?
એ અડધે જ પતી ગયાં હોય તો?
શું હશે પગથિયાંના પેલા છેડે?
પર્વતનું શિખર?
કે ખીણ?
પગથિયાં મને ઉપર લઈ જશે
કે ખીણમાં પટકશે?
બંને પગ બેકપેકમાં પેક કરી દઈ
હું
વાદળ હટી જાય એની રાહમાં
ત્યાં જ ઊભો છું-

-સદીઓથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૯-૧૯- ૫.૩૦ મળસ્કે)

એક સંઘ સાથે તમે ક્યાંક જઈ રહ્યા છો
અને અચાનક જ
સસલાના માથે શિંગડાં ફૂટી આવ્યાં હોય એમ
ક્યાંકથી
કોઈક
ધસી આવે છે
ને
ધડાઅમમમમમઅઅ
પ્રચંડ ધડાકા સાથે
અચાનક જ તમારા કેટલા બધા સાથી મિત્રો
‘છે’માંથી ‘હતા’ થઈ જાય છે…
બૉમ્બના અવાજથી તમારા કાન
લાં…બા સમય સુધી હવે સૂન્ન જ રહેવાના છે…
આગ, ધુમાડા અને રાખના વાદળની વચ્ચેથી
તમારે તમારા સાથી મિત્રોના ટુકડા
કાળજીપૂર્વક વીણવાના છે
અને
ઝિગ-સૉ પઝલ રમતાં હો એ રીતે
એકનો ટુકડો બીજામાં ને બીજાનો ત્રીજામાં
ભળી ન જાય એમ
લોહી-માંસના બચી ગયેલા લબાચાઓમાંથી
તમારા મિત્રો ઘડી કાઢવાના છે,
જેથી એમના ઘરવાળાંઓ એમને ઓળખી કાઢી શકે.
હવે આજે આખો દિવસ દેશભરના ટીવીઓ ચીસો પાડશે,
ને આવતીકાલે સવારે અખબારો.
પરમદિવસે આખો દેશ
કેન્ડલ માર્ચ કાઢશે, સભાઓ ભરશે, રસ્તાઓ ગજવશે ને યુદ્ધ માંગશે.
મદદ માટેના પૈસાનું એક ઘોડાપૂર ઊઠશે
ને એમાંથી થોડાં લિટર તમારા મિત્રોમાંથી કેટલાકના ઘરના ઉંબરા ભીંજવશેય ખરાં.

સાંજે લગ્નમાં જવાનું હતું, એ લોકો ગયા.
વરઘોડામાં બેન્ડ પર નાચવું પણ પડશે.
ગલીબૉય ફિલ્મ હિટ થઈ ગઈ છે.
આવતીકાલની સાંજની ટિકીટ પણ આવી ગઈ છે.
એ જોવા જવું પડશે.
બધું ઠેકાણે પડી જશે, પડી જ ગયેલું છે
પણ તમારા કાનમાં પડી ગયેલી ધાક
જીવનભર દૂર થવાની નથી.
હવે બાકી આખી જિંદગી
તમે સસલાના માથે ફરી શિંગડાં ક્યારે ઊગી આવશે
એની દહેશતમાં જ પસાર કરવાના છો…
કેમ કે
સસલાના માથે શિંગડાં ઊગતા રોકનાર તો કોઈ છે જ નહીં.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૨-૨૦૧૯)

(ઊભુ રહે… ક્યાં ભાગે છે તું?..                       …..કૌસાની, મે-૨૦૧૭)

*

મા વિશે લખવા માટે મારી પાસે કંઈ જ નવું નથી.
અય મા! તેરી સૂરત સે અલગ…
जननी जन्मभूमि श्च..
મા તે મા….
માવતર કમાવતર…
જનનીની જોડ સખી!
જે કર ઝુલાવે પારણું….
-આ બધું તો ઑલરેડી લખાઈ ગયેલું છે.
મા માટે કવિતા લખવા માટે મને કોઈ ગીત-ગઝલ સૂઝતાં નથી
કેમ કે મા સાથેના મારા સંબંધો બિલકુલ નિયમિત નથી.
મને બહુ મોડું થાય તો મા મારી રાહ જોઈને બેસી રહેતી નથી.
એ સૂઈ જાય છે.
માને કંઈ દુર્ગાની જેમ દસ હાથ નથી.
રસોઈ મીનાક્ષીબેન બનાવી જાય છે.
કચરા-પોતું, વાસણ-કપડાં પણ એણે કરવા પડતાં નથી.
ટેક્સ્ટબુકમાં છપાયેલું હોય કે ફિલ્મોમાં બતાવે
એવું કંઈ ખાસ એણે કરવાનું આવ્યું નથી.
પ્રેક્ટિકલી મા પાસે એવું કંઈ કરવા જેવું છે જ નહીં જેની કવિતા કરી શકાય.
હું ડ્રૉઇંગરૂમમાં વધારે બેસતો નથી;
મા સાથે તો જવલ્લે જ.
એની સાથે વાત કરવા જેવું મારી પાસે કશું હોતું નથી,
તો પછી કવિતા શેની કરવાની?
પણ એય માણસ છે, માણસ… ભગવાન તો નથી જ ને?
મારા વર્તનથી એને દુઃખ પણ થતું જ હશે,
કેમકે એના ચહેરા પર મારા વડે થતી અવહેલના ક્યારેક જોઈ શકાય છે.
મા મરી જશે તો શું મને તકલીફ થશે ખરી?
શું હું ત્યારે મા વિશે કવિતા લખીશ?
ખબર નહીં.
હું એને ભગવાન ગણતો નથી.
મેં ભગવાનને જોયો પણ નથી ને હું ભગવાનમાં માનતો પણ નથી.
પણ ગઈકાલે જ્યારે મારા દીકરા પર ગુસ્સામાં મારો હાથ ઊંચો થઈ ગયો
ને મારા દીકરાની માએ
ફક્ત એની આંખો વડે મારા હાથને હવામાં જ પકડી લીધો
ત્યારે…
બસ ત્યારે, મને થયું કે મા મને થોડી થોડી સમજાય છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૫-૨૦૧૭)

(તીતર કે દો આગે તીતર                  …..કોર્બેટ, મે-૨૦૧૭)

(કુછ તેજકદમ રાહેં….      …સિંગાપોર, ૨૦૧૬)

*

કૂતરું કરડે અને હડકવા થાય
એમ તમને ભટક-વા થઈ ગયો છે.
એક સ્થળ.. બીજું સ્થળ…
એક દિશા… બીજી દિશા…
– તમે રસ્તા બદલતા રહો છો, નક્શા બદલતા રહો છો.
પ્રાંત બદલાય છે,
ભાષા પણ અને વેશ પણ.
પણ તમે?
તમે-
તમે તો મૂળે પલાંઠીના માણસ.
તમારે પગે ભમરી? ક્યારથી?
મને કહેશો,
તમે શું શોધી રહ્યા છો?
નહીં?
એક મિનિટ…
જરા તમારી આંખોમાં
ચૂકી જવાયેલ સ્ટેશનનું નામ તો વાંચી લેવા દો મને,
કેમકે
એ દિવસથી જ
તમારા સરનામામાંથી ઠરી-ઠામ છેકાઈ ગયું છે !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૨-૨૦૧૩)

*

(તું જ મારી શોધનો કિનારો…                  ….જૂનું કોચી, ૨૦૧૬)

સમયની ચાવીથી
ગઈકાલની ભીંત ખોતરીને
ખરેલા પોપડાની ખાલી પડેલી જગ્યામાંથી
હું ભીતર ઘૂસ્યો.
ભીંતની અંદર
મારી ગઈકાલ એની આજ જીવતી આખી પડી હતી.
મેં જોયું,
સવારના પહોરમાં હું પત્ની સાથે સાઇકલ લઈને
છે…ક ડુમસ જવા નીકળ્યો.
હું મારી પાછળ પાછળ જ હતો.
બી.આર.ટી.એસ.ના કોરિડોરમાં
મેં બંને હાથ છોડીને પૂરપાટ સાઇકલ ભગાવી.
મારી નજર સામે જ
મારી સાઇકલની સીટના સળિયાનું લિવર સ્હેજ ઢીલું થયું
ને એકાદ ફૂટ ઊંચે કરેલી સીટ
ફાટાક્ કરતીકને…
હું મારા હાથ પકડી શકું
કે છોડી દીધેલા હાથથી ગબડતું સમતુલન જાળવી શકું
એ પહેલાં તો
હું સિમેન્ટના રોડ પર પૂર જોશમાં…
૧૦૮ આવી એ પહેલાં તો જો કે હું ભાનમાં પણ આવી ગયો હતો.
પણ મારી પત્નીની હાલત જોઈને
હું મારી ગઈકાલની આજમાં અવળો દોડ્યો.
સૌથી પહેલાં તો મેં સીટના સળિયાનું લિવર ટાઇટ કરી દીધું.
પછી જેવો હું કોરિડોરમાં હાથ છોડવા ગયો કે
મેં જબરદસ્તીથી મારા હાથ સ્ટિઅરિંગ પર ચિપકાવી દીધા
અને સાઇકલના પેડલ પર તો બેસી જ ગયો.
લે, વધાર ઝડપ હવે જોઉં…
અકસ્માત વિના બી.આર.ટી.એસ.નો કોરિડોર પસાર થઈ ગયો
એટલે
ભીંતમાંથી ખરેલા પોપડાની જગ્યામાંથી ફરી બહાર કૂદી આવ્યો.
હાશ !
પત્યું.
બચ્યો…
પણ બહાર તો કોઈ બીજી જ દુનિયા હતી.
મારો દીકરો મારી ખુરશીમાં બેસીને પેશન્ટ તપાસતો હતો.
એની જ ઉંમરના મને એની સામે ઊભેલો જોઈને એ બોલ્યો,
બોલો, શું તકલીફ છે ?
મારી પર તો જાણે ભીંત પડી.
હું તો લાગલો જ હડી કાઢીને પાછો ભીંતમાં ઘૂસ્યો.
સીટનું લિવર ફરી થોડું ઢીલું કરી દઈ
ચુપચાપ બહાર આવીને
પાટો મારેલા હાથમાં જઈને સૂઈ ગયો.
સમયની ચાવી
મેં ભીંતની અંદર જ નાંખી દીધી.
ન રહેગા બાંસ, ન બજેગી બાંસુરી.
ખરી ગયેલા પોપડા
કંઈ ભીંત પર પાછા ચોંંટતા હોતા નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫-૦૭-૨૦૧૬)

(હર શામ લગે સિંદૂરી…..    મૃત જ્વાળામુખી, છારી-ઢંઢ, કચ્છ, ઓક્ટો-૨૦૦૯)

*

જ્વાળામુખી ફાટે
ત્યારે
એક પ્રચંડ વિસ્ફોટ,
ગગન ચૂમતી અગનજ્વાળાઓ
અને
લાવાના ફૂવારાઓ
આસ-
પાસ-
-ચોપાસ
નું
બધું જ
તહસનહસ કરી નાંખે છે.
ઘર-ખેતર-પશુ-પંખી-માણસો :
રાખના ઢગલા નીચે સૃષ્ટિ એક થઈ જાય છે.
પણ
પછી
સમય
જતાં
એ જ લાવાયુક્ત જમીન ઈર્ષ્યા જન્માવે એવી ફળદ્રુપ બની રહે છે
ત્યારે
આવતીકાલની પેઢીને
ગઈકાલનો જ્વાળામુખી
છૂપા અભિશાપ જેવો લાગે છે.

જો કે સંબંધો તો આપણે આ જ જીવનમાં જીવી લેવાના હોય છે,
એમાં કોઈ આવતીકાલની પેઢી આવતી નથી એટલે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૭-૨૦૧૬)

*

(નદીની જેમ આપણું આ હોવું ખુલ્લું છોડી દો…    નુબ્રા વેલી, લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

(એક લડકી અનજાની સી….    …ગોવા, ૨૦૧૫)

*

એણે મને કહ્યું, તમે મારા પર એક કવિતા ન લખો ?
ન જાણ, ન પિછાન,
ન કોઈ મુલાકાત.
ફેસબુક પરના પાંચ હજારના ફ્રેન્ડ લિસ્ટમાંથી એક.
એક મેસેજ અને આ માંગ.
શું ગણવું?
કવિ હોવાનો ફાયદો કે પછી સાઇડ-ઇફેક્ટ ?
સૂરજના નારંગી તડકામાં લંબાવીને પડેલા
નાગા શબ્દોને મેં ઢંઢોળ્યા.
ટોપલામાં ભરી લઈને બારાખડીઓ ઉસેટી લાવ્યો.
એક પછી એક અક્ષરોને
કાન મરોડીને લાઇનમાં ગોઠવવાનું મહા અભિયાન આદર્યું.
તાવિક વાખલનું યરાજ
રુંપક થીન.
પસીનો પડી ગયો.
એક ન જોયેલી છોકરી માટે
ન ધારેલી કવિતા લખતાં લખતાં.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૬-૨૦૧૬)

*

(એક અન્જાન હસીના….                          …ગોવા, ૨૦૧૫)

(ચિત્ર સૌજન્ય : શ્રી મહેશ દાવડકર)

*
કંઈ કેટલીય જાતના રંગ વાપરી જોયા.
પેન્સિલ પણ કંઈ હજાર બદલી જોઈ.
જાતજાતના ને ભાતભાતના કાગળ અજમાવી જોયા.
અહીં ગયો.
ત્યાં ગયો.
આની પાસે ગયો. તેની પાસે ગયો.
આ કર્યું. તે કર્યું.
પૂછો કે શું શું ન કર્યું?
અંદરથી જે સૂઝ્યા એ બધા રસ્તા લીધા.
જ્યાંથી-ત્યાંથી
ક્યાં-ક્યાંથી
જે-તે
જે-જે સલાહ મળી, એ બધા પર અમલ કરી જોયો.
આની-પેલાની બધાની મદદ સ્વીકારી.
પણ મારું ચિત્ર
કદી પહેલાં જેવું થઈ શક્યું નહીં.
મેં
મારા હાથે જ….
………

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૦૫-૨૦૧૫)

*

(ચિત્ર સૌજન્ય: શ્રી પ્રજાપતિ શિલ્પી બુરેઠા)

*

રચવાના બાકી રહી ગયેલા મેટફોર્સને અઢેલીને
હું અને તું
નહીં કહેવાયેલા શબ્દોના ગરમાળા નીચે બેઠાં બેઠાં
નહીં ઊગેલા સૂરજ વીણવાની
નહીં કરેલી કોશિશ કરતાં હતાં
એ વખતે
શક્યતાના ઊંટની આવતી કાલની ખૂંધ પરથી ગબડી પડેલા પવને
તારા કાનની બૂટના ત્રીજા કાણામાં લટકતા
મારે કરવાના રહી ગયેલા ચુંબનોને
જરા-જરા સહેલાવ્યા ન હોત
તો…

…તો આ શબ્દો આટલા ગરમાળાયા જ ન હોત
અને
કોઈ મેટફોર્સ બચ્યા જ ન હોત બનાવવા માટે
અને
આપણને અઢેલવા માટે થડ વગરની આજ સિવાય કંઈ હોત જ નહીં.
મતલબ કે કશું હોત જ નહીં
મતલબ કે
તારો ‘તું’ મારા ‘હું’ સાથે ‘અને’થી જોડાયેલો જ ન હોત.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૪-૨૦૧૬)

*

(……ભેડાઘાટ, મધ્યપ્રદેશ, મે-૨૦૧૫)

*

ॐ शांतिः शांतिः शांतिः ।
હે પ્રભુ !
રોજ જ સવારે સમયસર હું આપની સેવામાં હાજર થઈ જાઉં છું
એ તો આપ જાણો જ છો.
આપ તો અંતર્યામી છો, સ્વામી.
આપ જાણો જ છો કે હું માત્ર નિસ્વાર્થ સેવા જ કરવા આવું છું.
આપ તો અંતર્યામી છો, ભગવન!
હું મારા માટે કદી કશું માંગતો નથી.
અરે હા, પ્રભો !
આ મંદિરના પગથિયાં પર
રોજ લાઇન લગાડીને બેસી રહેતા ભિખારીઓનું કંઈ કરો ને !
આપ તો જાણો જ છો, અન્નદાતા
કે હું મંદિરે આવવા નીકળું છું
ત્યારે ખિસ્સામાં પાકિટ લઈને આવતો નથી, નહિંતર…
એમાં આજે તો પગથિયાં ચડતી વખતે
પેલો નાગૂડિયો, સાલો પગને જ ચોંટી પડ્યો.
માફ કરજો, સર્વેશ્વર !
પણ જળો જેવો… છેલ્લે લાત મારી ત્યારે જ છૂટો પડ્યો…
યુ નો, બોસ!
હાથમાંથી પૂજાની થાળી પડી જાત નહિંતર…એટલે…
કપડાં પર પડતે તો આ નવા કપડાં બગડી જતે મારા.
અને આજે તો મારે નોકરી માટેના ઇન્ટર્વ્યૂ માટે જવાનું છે.
આમ તો લાગવગ લગાડી જ દીધી છે, યુ સી !
બટ… તમારી મહેરબાની પણ હોય તો તો…
ના… ના… મારા માટે નહીં
પણ મારા ઘરડા મા-બાપ
બિચારા આશા લગાવીને બેઠા છે મારા પર.
ટકા બરાબર આવે એ માટે થોડી ચોરી પણ કરેલી પરીક્ષામાં.
કરવી પડેલી, યાર..
આપ તો જાણો જ છો, હું કદી ખોટું કરતો નથી.
ડોનેશન આપીને ભણાવ્યો એ લોકોએ મને.
આ નોકરી માટે આમ તો સાહેબને પણ ખુશ કરવાનું કહેવડાવ્યું છે.
મને જો કે આવું બધું કરવાનું, યુ નો, ફાવતું નથી.
હું રહ્યો સીધો માણસ. સિદ્ધાંતવાદી.
પણ આ સાહેબો સાલા…
સૉરી બોસ! આ સાલી જીભ જ એવી થઈ ગઈ છે…
પણ એ લોકો લાંચ લીધા વિના જોબ આપતા જ નથી.
પેરેસાઇટ્સ છે…
એ લોકોમાં અને પેલા ટ્રાફિક સિગ્નલ પર
ભટકાઈ ગયેલા નાગા ટાબરિયામાં કંઈ ફેર છે?
પણ એ ટાબરિયાવના મા-બાપ પણ ખરા હશે, નહીં?
રસ્તા પર ભીખ માંગવા છોડી દીધા.
ભણાવવા-બણાવવાના નહીં?
અરે હા, યાર…
આ ભણાવવાની વાત પરથી યાદ આવ્યું.
મોટાભાઈના પપ્પુનું રિઝલ્ટ જરા ડાઉન આવ્યું, યુ નો.
હવે એના માટે ડોનેશનનું એરેન્જ કરવાનું.
આ એક મારી નોકરીનું થઈ જાય પછી તો બખ્ખા જ બખ્ખા…
અરે.. અરે… પ્રભુ ! આ દેવા પડવાના છે તે લેવાના નહીં ?
સિસ્ટમ જ આખી એવી સડી ગઈ છે ને, દેવાધિદેવ…
તમે તો જાણો જ છો કે મને તો…
તમે તો જાણો જ છો કે હું કેટલો નિયમિત…
ઓકે…ઓકે…
રોજ નથી આવતો. નથી આવી શકાતું, યાર…
પણ આ શ્રાવણમાં તો રોજ આવું જ છું ને !
અને જ્યારે પણ કોઈપણ મંદિર રસ્તામાં આવે છે,
કમ સે કમ માથું ઝૂકાવીને પગે તો લાગી જ લઉં છું ને !
બસ હવે, વધુ તો શું કહું, અંતર્યામી ?
તમારાથી શો પરદો કરવાનો ?
ઓહ શીટ !
સાડા આઠ થઈ ગયા…
ભગવાન… જરા જોઈ લેજો બધું, યાર…
નીકળું.
ॐ शांतिः शांतिः शांतिः ।

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૧૦-૨૦૧૪)

*

(……ભેડાઘાટ, મધ્યપ્રદેશ, મે-૨૦૧૫)

(ડાઉન મેમરી લેન….     ….ગોવા, નવે., 2015)

*

કબાટના ખાનાં સાફ કરતી વખતે
એક જૂનો કાગળ
હાથ આવ્યો.
ગડીબંધ કાગળના રંગ-રૂપ જોઈને જ ઘણું ઘણું યાદ આવી ગયું.
સમયે પણ સમય જોઈને
કાંટા પર ફરવું પડતું મેલીને
મારી અંદર ઝંપલાવ્યું.
ઘસાવા આવેલ એ કાગળમાં શું હતું
એ આટલા વરસેય ભૂંસાયું નહોતું.
હાથના હળવા કંપને હૈયાથી ઝાલીને ગડી ઊઘાડી.
ક્યારેક લોહીમાં વહેતા એ કાગળમાંના ચિરપરિચિત અક્ષરો
ઘસાયેલા કાગળમાંથી ખડી પડી
મારી ચોકોર વીંટળાઈ વળ્યા.
મને…મને…મને…ની બૂમોથી હું આખો છલકાઈ ઊઠ્યો.
કોને તેડું ને કોને નહીંની અવઢવમાં
હું ત્યાં જ બેસી રહ્યો.
કેટલી વાર તે તો કેમ કહી શકાય ?
સમય તો કાંટા છોડીને…

છપાક્ કરતાંકને બે’ક અક્ષરોએ ભીંજાયા હોવાની બૂમો પાડી
ને હું સફાળો…
આંખમાંથી અદૃશ્ય થઈ ગયેલી દૃષ્ટિ ક્યાંકથી પાછી ફરી.
એક હળવા કંપ સાથે (હૈયા અને) કાગળની ગડી કરી ફરી ખાનામાં….
ગાલ લૂછ્યા
ને
ગળામાં હાડકાંની જેમ અટકી ગયેલો સમય
સમય વરતીને ફરી કાંટા પર ટંગાઈ ગયો,
નિરંતર ગોળ ગોળ ફરવા માટે.
મેં પણ ખાનું બંધ કર્યું
ને કામે લાગ્યો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૧૨-૨૦૧૫)

*

(સાંજનું સોનુ….           …ગોવા, નવે., 2015)

(અઢેલીને….                          ….જયપુર, નવેમ્બર, ૨૦૧૪)

*

શું લખો છો ?
– એણે પૂછ્યું.
એક ઉઘાડી પેન્સિલ પહેરીને
ક્યારનો
હું કોરા કાગળમાં ઝંપલાવવા
મરણતોડ પ્રયાસ કરી રહ્યો હતો.
પગની અણી ડૂબે
એટલી જગ્યાય જડતી નહોતી.
થીજી ગયેલી ક્ષણોની
મૌન દીવાલોને
સદીઓથી અઢેલી બેઠા વિચારોને
જ્યારે ખાલી ચડી ગઈ,
મેં એની સામે જોયું.
સા…વ કોરા કાગળ જેવું જ એ હસી,
ને હું આખો જ…
છપાક્ !!!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૧૧-૨૦૧૫)

*

(છપાક્ ….                          …ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૪)

(સાથ-સાથ….. …ગોવા, નવેમ્બર, ૨૦૧૫)

*

એકમેકની બાંહોમાં
ચસોચસ જકડાયેલા હોવાની ચરમ
એકાંગ ક્ષણે
એકાદ શબ્દ
માખણમાંથી પસાર થતી છરીની જેમ
તમારી આરપાર નીકળી જાય
અને
તમે તમે
અને
એ એ બની જાવ
એ ઘડી,
જ્યારે તમે જાણો છો કે હવે
તમે તમે નથી અને
એ એ નથી
તમે જાણી જાવ છો કે
તમે તમે નથી એ એ જાણે છે
એ એ નથી એ તમે જાણો છો એ એ પણ જાણે છે
એ ઘડી
બગડી ગયેલી ઘડિયાળના કાંટાની જેમ
તમારી અંદર અટકી જાય છે
અને
બંને છેડે માખણ પીગળીને અલગ થઈ જવાની ઘડીએ
વચ્ચે ખોડાઈ ગયેલી એ છરી
નૉ-મેન્સ લેન્ડ પર ઊગી આવેલા કેકટસની જેમ
ક્યાં સુધી રાહ જોતી રહેશે ફૂલ ઊગી આવવાની ?
શું એ જાણતી નથી
કે કેટલાક આલિંગન કદી પૂરાં થતાં નથી હોતાં ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૭-૨૦૧૫)

*

(આજનું પેરેન્ટિંગ…. …ગોવા, નવે-૨૦૧૫)

(અરીસો ? ખાલીખમ ?         …. જયપુર, ૨૦૧૪)

*

તેં કહ્યું, પ્રેમ છે.
મેં કહ્યું, એમ ? છે ?
તેં કહ્યું, એમ ? નથી ?
મેં કહ્યું, એમ નથી.
તેં કહ્યું, કેમ નથી ?
મેં કહ્યું, વહેમ નથી ?
તું ત્યાં જ બેસી રહી, સ્થિર.
હું
મને લઈને
ચાલતો થયો.
ઘરે આવી અરીસામાં જોયું
તો અરીસો ખાલીખમ.
મને થયું, આ વહેમ નથી ?
નથી ? તો કેમ નથી ?
કેમ એમ નથી ?
કેમ, નથી એમ નથી ?
એમ ? છે ?
શું આ પ્રેમ છે ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫-૦૫-૨૦૧૫)

*

(અરીસો, જળ સરીસો….                                ….જયપુર, ૨૦૧૪)

*

તું જેટલી મારા દિલની નજીક છે
ઘરથી પણ એટલી જ નજીક હતી
પરંતુ
તારા આ ખાસ દિવસ પર પણ
એટલું અમસ્તું અંતર
અમસ્તુંય
હું કાપી શક્યો નહીં.
પહેલીવાર
આટલા વર્ષોમાં
તારા હાથમાં હાથ
અને
આંખમાં આંખ મિલાવી
તને વિશ કરી ન શકાયું.
હાય!
હું
હવે
મારા અંતર પર હાથ રાખીને
તને વિશ કરું છું-
‘હેપ્પી બર્થ ડે’
-કદાચ ત્યાંનું અંતર કાપી શકાય..

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૦૭-૨૦૧૫)

*

ભરઉનાળે
ધોધમાર તૂટી પડેલ
ક-મોસમનો પહેલો વરસાદ
દુનિયા આખ્ખીને
સાગમટે ચોખ્ખીચણાક કરવા બેઠો
ત્યારે
ગામ આખાના એકેએક કવિઓ
કાગળ લઈને મચી પડ્યા.
…
..
…
મેં
માત્ર
હાથમાં લીધેલી ચોપડી
વાંચતા-વાંચતા
ગઈકાલે
મારાથી થઈ ગયેલા ગુસ્સા સામે
એની ભીની થઈ ગયેલી આંખો નીચે
ચોપડીની
અથવા
મારી
અંદર અંડરલાઇન કરી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૪-૨૦૧૫)

(પહેલો પીળો શ્વાસ….                  …..ગરમાળો, ૨૦૧૦)

*

પાક્કો નમાજી ન હોઉં એમ
દર ઉનાળે
પાંચ-પચીસવાર
આ ગરમાળા નીચે હું થોભું જરૂર છું.
હજુ ગઈકાલે જ એણે
આ મોસમનો પહેલો પીળો શ્વાસ લીધો લાગે છે.
આ પીળા શ્વાસના પડછાયાને અઢેલીને ઊભો રહું છું
એ ઘડી
મારામાં ધોમધખતો સૂરજ ચંદ્રાવા માંડે છે.
શહેરની ગલીઓમાં
સતત ખોવાતા રહેતા
મારા શ્વાસનું કદાચ આ છેલ્લું સરનામું છે.
ઘડી-બે ઘડી
આ સરનામે
હું
મને
મળું છું
ત્યારે
એક શંખધ્વનિ લોહીમાં ઊભરાતો સાંભળું છું –
બુદ્ધં શરણં ગચ્છામિ…
સંઘં શરણં ગચ્છામિ…
ધમ્મં….

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૩-૨૦૧૫)

*

(પહેલો પીળો શ્વાસ….                …..ગરમાળો, ૨૦૧૦)

(ઉર્ધ્વમૂલ…..                                            …. અંદમાન, ૨૦૧૩)

*

ચોર એના પર ચડીને આવશે
ને ઘર લૂંટી જશે
એ આશંકામાં
મારા ઘરની સામે રહેતાં
વયોવૃદ્ધ કાકા-કાકીએ
એમના ઘરની
પાંચ ફૂટિયા કમ્પાઉન્ડ વૉલની બહાર ઊભેલા
ત્રણેય ઘટાટોપ વૃક્ષ મૂળસોતાં કપાવી નાંખ્યા.
શું હશે એમના ઘરમાં લૂંટાવા જેવું?
એમનાં સંતાનો તો વરસોથી
વિદેશમાં વસી ગયાં છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૨-૨૦૧૫)

(છટા….. …શ્વેતકંઠ કલકલિયો, ભરતપુર, ફેબ્રુ, ૨૦૧૪)

*

કૂકડો ક્યારે ગાયબ થઈ ગયો,
ખબર પણ ન પડી.
ચકલી વિશે તો છાપામાં અવારનવાર આવતું રહે છે
એટલે એ ધ્યાનમાં છે.
પોપટ વિશે કોઈ લખતું નથી
પણ એનો મને ખ્યાલ છે.
બિલાડી ?
લાસ્ટ ક્યારે જોઈ હતી?
– હમ્મ્મ્મ્મ્…
ગોખલા અને કબૂતર ?
ઘૂટરઘૂ?
ENT-Eye વાળાને બતાવું કે પછી બરાબર જ હશે?
કાગડા-કૂતરા જો કે વધતા જ જાય છે.

અર્બનાઇઝેશન વિશે કવિતા ઘણા લખી ગયા છે.
મારે એ નથી લખવી.
હું તો જાણતો જ હતો
કે શહેરમાં પણ જંગલ dark અને deep જ છે.
અને મેં કોઈ પ્રોમિસ પણ કર્યું નહોતું.
હા, miles to go before I sleep…
miles to go before I slip!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૧૧-૨૦૧૪)

*

(તાક…..                          …કાબરો કલકલિયો, ભરતપુર, ફેબ્રુ, ૨૦૧૪)

(યે લાલ રંગ કબ મુજે છોડેગા…. …અંગ્રેજી કબ્રસ્તાન, સુરત, ૧૭/૧૨/૨૦૧૪)

*

પાકિસ્તાનની એક શાળામાં સોળમી ડિસેમ્બરે આતતાયીઓએ કરેલા માસુમ ભૂલકાઓના નૃસંહારના નગ્ન નાચના અનુસંધાનમાં એક નાનકડી વાત… એક ભારતીય હોવાના નાતે.. એક મનુષ્ય હોવાના નાતે…

*
રોજની જેમ જ
આજે પણ
જાતજાતના રંગના સૂરજ
કોરા કાગળ પર ઊગી આવ્યા હતા.
પીળો સૂરજ… ભૂરો સૂરજ… લીલો સૂરજ…
વાદળી.. પોપટી… જાંબલી… નારંગી… મોરપિંચ્છ…
નાચતો સૂરજ… ગાતો સૂરજ…
ખાતો… પીતો… રમતો… કૂદતો…
ને અચાનક
ઘડ-ધડ-ધડ-ધડ કરતીક એક લાલ પીંછી બધા પર ફરી વળી.
ભરયુવાનીમાં કપાળથી કંકુ ખરે
એમ
પૂર્વમાં જ આથમી ગયેલા બધા સૂરજ
આકાશને પૂછતા ગયા –
આ લાલ રંગ આપણે જ ભેગાં મળીને બનાવ્યો હતો ને
બીજા પર નાંખવા માટે ?
હવે… આકાશ શું બોલે ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬/૧૨/૨૦૧૪)

*

(સમયના પ્રહાર….                  …અંગ્રેજી કબ્રસ્તાન, સુરત, ૧૭/૧૨/૨૦૧૪)

(વધુ ઊંચુ કોણ ? હું કે તું ?….. …ઉદયપુર, ૨૦૧૪)

*

પપ્પા ! જુઓ, હું તમારાથી ઊંચો !
ખેંચીને
એણે મને અરીસાની સામે
ઊભો કરી દીધો.
હા, ભાઈ !
વાત તો સાચી.
પેંગડામાં પગ ઘાલ્યો ખરો તેં…
હજી છેલ્લે એણે ચેક કર્યું હતું ત્યારે તો
એકાદ સેન્ટિમીટર બાકી હતું
ને એટલામાં તો એ આગળ પણ વધી ગયો !
અચાનક

વધતી ઊંમરનો બોજો અનુભવાયો.
મેં અરીસાને પૂછ્યું –
દીકરો વધુ ઊંચો થયો છે
કે
હું થોડો ઝૂકી ગયો છું ?!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૧-૦૯-૨૦૧૪)

*

(Stay cool, my dad….                …ઉદયપુર, ૨૦૧૪)

(આજ કા પી.કે…..              …ટાઇમ્સ સ્ક્વેર, મે, ૨૦૧૧)

*

કેટલાક લોકો કપડાં ઉતારીને બેડરૂમમાં એકલા પણ
અરીસાની સામે ઊભા રહી શકતા નથી.
(કળશ પૂર્તિ, દિવ્ય ભાસ્કર, પાના નં-૬, ૧૬/૦૭/૨૦૦૦)

મહાનગરમાં કરવામાં આવેલા એક સર્વે અનુસાર
૨૯% યુગલો આપણે ત્યાં એવા છે જ્યાં પત્નીએ કદી પતિને નિર્વસ્ત્ર જોયો જ નથી,
રાતના અંધારામાં અડધા કપડાં ઉતારીને પતિ, બસ, સેક્સ કરી લે છે.
(સ્પિકિંગ ટ્રી, ટાઇમ્સ ઑફ ઇન્ડિયા, પાના નં -૨, ૧૨/૦૨/૨૦૦૪)

ભારતીય ટીમ વર્લ્ડ કપ જીતશે તો હું ટીમના ખેલાડીઓ સામે મારા કપડાં ઉતારીશ.
(પૂનમ પાંડે @ ટ્વિટર.કોમ/આઇપૂનમપાંડે, ૨૦૧૧)

મુંબઈના જૂહુ બીચ પર વહેલી સવારે પ્રોતિમા બેદી નગ્નાવસ્થામાં દોડી.
(તસ્વીર: સિનેબ્લિટ્ઝ ઇનોગ્યુરલ ઇશ્યુ, ડિસેમ્બર, ૧૯૭૪)

કપડાં ઉતારવા કરતાં મુખૌટુ ઉતારી દેવાય છે ત્યારે હું વધુ નગ્ન ‘ફીલ’ કરું છું.
બેડરૂમમાં પણ ખાલી કપડાં ઉતારવા જ સારા…
(કયું પેપર હતું? કયા દિવસનું? કયું પાનું?)

કોઈને યાદ છે?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૭-૨૦૧૪)

*

(નેકેડ કાઉબૉય…..                                …ટાઇમ્સ સ્ક્વેર, મે, ૨૦૧૧)

(ત્રિવેણી…                      …. ઝંસ્કાર તથા સિંધુ નદી, લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

*

વહી ગયેલા સંબંધો…
પાછળ
રહી ગયેલા સંબંધો…
મને માફ કરો!
તમારા પુણ્યસ્મારક હું સ્મરણમાં સાચવી નથી શક્યો.
ક્યારેક બે’ક પળ આપણે સાથે ભરી હતી સમયના ત્રીજા કિનારે…
ક્યારેક તમે તમારો ગમો ટેકવીને બેઠા હતાં મારા ખભા પર..
ક્યારેક મારા શ્વાસ ફરતે અણગમો વીંટાળીને ગૂંગળાવ્યો પણ હતો…
સમાંતર સપનાંઓની પટરી પર મારા વિશ્વાસને તમારા વિશ્વાસથી ઝાલીને
આપણે ચાલી જોતાં હતાં
પણ અચાનક સામેથી કંઈ નહીં ધસી આવતાં
આપણે કયાંય નહીંમાં છૂટા પડ્યાં હતાં.
પણ એ વાતને કદી નહીંમાં મૂકીને હું લગભગ ભૂલી જેવું જ ગયો છું.
શું કરું ?
હું પાણી છું.
સ્થિર પણ થઈ શક્યો હોત
તમારી યાદના કિનારાઓમાં બંધાઈને એકાદ સરવર બની.
પણ મને સમાંતર સપનાંઓની પટરીની વચ્ચે વહેતાં રહેવાનું જ ફાવ્યું છે –
કશે નહીંના મુખત્રિકોણ તરફ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૧૦-૨૦૧૪)

*

(ઇસ મોડ સે જાતે હૈં….                                      ….લેહ, જુન-૨૦૧૩)

(શતસહસ્ત્ર ઘોડલાં…..                                   ….દુબઈ, નવે. ૨૦૧૨)

*

તેં ના પાડી જ કઈ રીતે ?
ભ્રૂકુટિ ચડી ગઈ.
શતસહસ્ત્ર ઘોડલાંઓ
પાછલા પગે ઊભા થઈને
દિશાઓને ધમરોળી દેતા ઝનૂનથી આગળ વધે
એમ
વિકરાળ મોજાં જેવો હું
સાતમા આકાશની ઊંચાઈએ ઊછાળું છું મારી જાતને
ને
ભફાંગ કરતોકને ફંગોળું છું તારા ‘ના’ના પથરા પર,
તારા અસ્તિત્વને ચૂર-ચૂર કરી ડૂબાડી દેવા…
…
..
.
ફીણ-ફીણ
લીરે-લીરા
ચીરે-ચીરા
મીણ-મીણ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૭-૨૦૧૪)

*

(સૌમ્ય સૌંદર્ય….                                     ….અંદમાન, નવે. ૨૦૧૩)

*

પાનખર
ન અડે, ન નડે
એવી
ચાળીસ વસંતોનું ફેસિઅલ
ચહેરા પર લગાવીને તું બેઠી છે
ને,
ગુસ્તાખી માફ !
ઓટ વગરના દરિયા જેવો ઉન્માદ
મારી નસોના કિનારાઓમાં બંધાઈ રહેવાની ના પાડે છે.
સૂર્ય હવે બારીમાંથી અંદર આવવાની બદતમીઝી કરતો નથી.
રહી રહીને હવે એ સમજી ગયો છે
કે
તારા હોઠ પરનું ઝાકળ સૂકવી શકે
એવું કોઈ કિરણ
એની કને છે જ નહીં.
તારા રૂંવાઓનો ધોધમાર વરસાદ
મારી તપ્ત જમીન પર
અનરાધાર
પડતો રહે છે, પડતો રહે છે, પડતો જ રહે છે…
ને લોક સમજે છે
કે
મારા ચહેરા પર રઈશીની ચમક આવી છે !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૯-૨૦૧૪)

*

(માઇલોના માઇલ મારી અંદર….   …નામેરી, આસામ, ૨૦૧૦)

*

આપણે મળ્યાં ત્યારથી,
તેં કહ્યું,
તું મને માપ્યા કરે છે
માપ્યા કરે છે
માપ્યા જ કરે છે.
શું શું માપ્યું કહે તો…
મારી અંદર કેટલા રસ્તાઓ છે એ ?
કે એક એક રસ્તામાં કેટલી સદીઓ પથરાયેલી છે એ ?
એક એક સદીમાંથી કેટલી નદી પસાર થાય છે એ ?
એક એક નદીમાં થઈને કેટલા માઇલો રેલાતા રહે છે એ ?
એક એક માઇલમાં કેટલા સગપણ વેરાયાં છે એ ?
એક એક સગપણમાં કેટલી ક્ષણો શ્વાસ લે છે એ ?
એક એક ક્ષણમાં હું કેટલો ઢોળાયો છું એ ?
બોલ તો…
પણ શું તને ખબર પડી
કે
તારી માપવાની વ્યસ્તતા દરમિયાન
આપણી જિંદગીના હાથમાંથી કેટલાક ટુકડા
રેતીની જેમ ગરી પડ્યા…
ગરી ગયેલી એ રેતીને
ઊલટાવીને
ફરી હાથમાં લાવી શકાય
એવી કોઈ રેતશીશી
માપતી વખતે તને મારામાં જડી હતી ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૮-૨૦૧૪)

*

(રેત પર લખ્યું છે તારું નામ….                     …નામેરી, આસામ, ૨૦૧૦)

 
(પ્રતિબિંબની આરપાર… …શ્રીનગર એરપૉર્ટ તરફ જતાં ચાલુ કારમાંથી, મે ૨૦૧૪)

*

હું સંબંધની આરપાર જઈ શકતો નથી.
માંદ એકાદ દુઃખવગો ઊંડો ઊતરું
કે એક-બે સુખવેંત સ્પર્શું, ન સ્પર્શું
ત્યાં તો
મારાં કપડાં મારી ચામડી પહેરીને નાગાં થઈ જાય છે.
જે આવતીકાલે ઊગીને ભોંકાવાના છે
એ વાળ
દાઢીની બે પળ નીચેથી દેખાવા માંડે છે.
હું જે કહેવા માંગું છું
એ વિચારો
ભવિષ્યની જીભ પર ઊગી આવે છે જંગલ જેવા
પછી
એ જંગલમાં ગોઠવીને રાખેલા બે-ચાર શ્વાસભર શબ્દો બિચારા ભૂલા પડી જાય છે.
આંખોની ખીંટી પર
નફરતની સાઇઝની બે-ચાર દૃશ્યનિંગળતી વેદના ટિંગાવા માંડે છે.
હું બે પગલાં જેટલું જ માંડ હસું છું
તેવામાં તો
હું જેવો છું તેવો દેખાવા માંડું છું
હું જેવો છું તેવો કોઈ સ્વીકારી શકતું નથી.
હું જેવો છું તેવો કોઈ સ્વીકારી શકે એમ નથી.
હું સંબંધની આરપાર જઈ શકતો નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૭-૨૦૧૪)

*

(પળોના જંગલોમાં…               …પહલગામ, કાશ્મીર, ૨૦૧૪)

(ઓગળતા પડછાયા…..           ….ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૨૦૧૨)

*

અચાનક વણસી જતા સંબંધ વિશે મારે એક કવિતા લખવી છે.
એક મોટા કોમ્પ્લિકેટેડ મશીનમાંથી
એક સાવ નાનો સ્ક્રુ કાઢી લેવામાં આવ્યો
એ પછી મશીન ખોરંભે ચઢી ગયું છે-
– આટલું મને સૂઝે છે.
તમે કંઈ મદદ કરી શકો ખરા ?
કવિતા માટે તો એવું કહેવાયું છે કે –
A poem should not mean, but be.
જે આ કવિતાને આગળ પહોંચાડી શકે
એવી કોઈ પંચ-લાઇન તમને યાદ આવે છે ?
તમારા પણ કેટલા બધા સંબંધ હશે, નહીં ?
એમાં ક્યાંક ને કદીક ને કોઈક વાર તો પંક્ચર પડ્યું જ હશે ને?
એ વખતે તમને કેવી ગૂંગળામણ થઈ હશે ?
તમારી છાતી પર કેવા મણ મણના પથરા ચડી બેઠા હશે !
તમારા ચિત્તતંત્રને શું લકવો મારી ગયો હતો ?
તમે આ ભગ્નતામાંથી કેવી રીતે બહાર આવી શક્યા ?
તમે કંઈ share કરો તો મારું પણ કામ થાય.
કેમકે
હું તો આ સ્ક્રુ અને મશીનથી આગળ જ વધી શકતો નથી
અને મને અત્યારે કોઈ પંચ-લાઇન પણ સૂઝતી નથી
જે આ કવિતા પૂરી કરી શકે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૪-૦૭-૨૦૧૪)

*

(સ્નેહ…..                               ….ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૨૦૧૨)

(એક માણસને કેટલી જમીન જોઈએ? …પહલગામ, કાશ્મીર, ૨૦૧૪)

*

પચાસ-સાંઠ વર્ષ લાંબી-પહોળી એક જમીન આપણને મળી.
(હવે લોકોએ આપણને આપી
કે આપણે જાતે એ મેળવી એ અહીં અગત્યનું નથી,
અહીં મહત્ત્વ છે જમીનનું)
આ જમીનમાં ભેગાં મળીને ઘર ઊગાડીએ
એમ
આપણે નક્કી કર્યું.
રોજ એક ઇંટ તું, એક ઇંટ હું
– એમ આપણે વાવતાં ગયાં.
થોડી જાત તું, થોડી હું એમ રેડતાં ગયાં.
તું થોડો સમય સીંચે, થોડો હું એમ નક્કી રાખ્યું.
ઘર તો સરસ મજાનું ઊગવા પણ માંડ્યું.
થોડું નિંદામણ પણ ઊગ્યું સ્તો !
ઘરની બધી દીવાલો પર જંગલી વેલી ચડી રહી હતી.
જંગલી સ્તો !
જાત રેડી રેડીને અમે અહીં ઘર ઊગાડીએ છીએ
ને તારે
વિશ્વાસના નામે સાવ મફતમાં ચડી બેસવાનું !?
પરોપજીવી સાલ્લી…
થોડું નિંદામણ તેં દૂર કર્યું, થોડું મેં
-એમ સફાઈ કરતાં ગયાં….
….હજી તો માંડ અડધી જમીન ખેડી શક્યાં છીએ.
અડધું પડધું જ ઘર હજી તો ઊગ્યું છે.
અત્યારે
આપણે બંને
ઘરની લીસ્સી દીવાલ પર
હાથ ફેરવી રહ્યાં છીએ,
પોતપોતાની તરફથી !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬-૦૭-૨૦૧૪)

*

(ઘર, ઘર, ઘર…                                      …દિલ્હી, ૨૦૧૪)

થ્રી મસ્કેટિઅર્સ…. ……નામેરી, આસામ, નવે-૨૦૧૦)

*

ભીતર બધું જ કોરું-કોરું.
જો કે
મારી
છત્રી પર
I love monsoon
લખેલું છે.

– વિવેક મનહર ટેલર

(૧૧-૦૭-૨૦૧૪)

(ઉઈ મા….. …..આસામ, નવે-૨૦૧૦)

(મારા આંગણાનું અજવાળું……. ….એપ્રિલ, ૨૦૧૪)

*

કવિતાનો છોડ ચિંતામાં પડી ગયો છે.
પહેલાં તો કોઈ દહાડે ગીત,
કોઈ દહાડો ગઝલ.
ક્યારેક અછાંદસ,
મુક્તક, હાઇકુ, સૉનેટ-
– રોજ નવાં નવાં પાન ફૂટતાં.
અચાનક આ શું થઈ ગયું ?
સૂર્યનો તડકો તો એનો એ જ છે.
ચાંદની શીતળતા પણ કાંઈ બદલાઈ નથી.
પવને પણ એની વફાદારી બદલી નથી.
જમીનમાં પૂરતો ભેજ છે.
ખાતર છે, પાણી છે.
પાસ-પાડોશના
ગુલાબ-મોગરો-જૂઈ પણ પૂર્વવત્ ખીલે-તૂટે-ખીલે છે.
આ શેનો સડો લાગ્યો ? ને ક્યાંથી ?
અરે કોઈ ડોક્ટરને બોલાવો…
મારી નાડી રે જોવડાવો…
મને ઓસડિયાં પીવડાવો…
મને ઇંજેક્શન મૂકાવો…
કવિ પણ ફિકરમાં.
માળી આવ્યો.
જોતાં જ ડોકું ધુણાવ્યું-
ઊં….હું !
એ જ હોવા જોઈએ માળા બેટા.
દુનિયાભરના બાગ ઊજાડશે કે શું ?
ફટ્ કરતાંકને એણે મૂળમાંથી બે કીડા કાઢ્યા.
લો સાહેબ ! આ જ બાગે-બાગે પેધાં પડ્યા છે.
ઇલાજ ?
ના… સાહેબ ! ના…
કાંઈ નહીં… કાંઈ નહીં… કાંઈ નહીં…
પેલા બે કીડા કવિની આંખોમાં એમ જોઈ રહ્યા હતા
જાણે એમને ખાલી છોડ જ નહીં, કવિ જ આખો ખાવો ન હોય !
ઓહ માય !
આ કેવા કીડા ? કોઈ જ ઇલાજ નહીં ?
કોને બચાવવા ? કેમ બચાવવા ? કેમ બચવું ?
પ્રલયનો દિવસ ઢૂકડો આવી પૂગ્યો કે શું ?
અંઅઅઅ… શું નામ કહ્યું હતું માળીએ ?
વૉટ્સ-એપાઇટિસ? ફેસબુકાઇટિસ ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૬-૨૦૧૪)

(પ્રલયનો પ્રારંભ ? …..શ્રીનગર, કાશ્મીર, મે-૨૦૧૪)

(સોનેરી શમણું…                                      …દુબઈ, નવે-૨૦૧૩)

*

ખૂબસુરત શરાબના
એક ગ્લાસમાં
પાણી ભરીને
કોઈકે
નાનકડી
સોનેરી
માછલી
નાંખી દીધી છે –
હવે
એ
નથી મરી શકતી,
નથી જીવી શકતી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૦૩-૨૦૧૪)

*

(મલમલી ઇચ્છા…                                         …દુબઈ, નવે-૨૦૧૩)