તું નાસીપાસ રહે એ મને નથી ગમતું

તું નાસીપાસ રહે એ મને નથી ગમતું…. ….સામાન્ય કલકલિયો, ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫

૧૧-૧૧-૨૦૨૨ના દિવસે અડધી લખેલી ગઝલ ત્રણ વરસ પછી ૨૪-૧૦-૨૦૨૫ના રોજ પૂરી કરી – તમે ઉદાસ રહો એ મને નથી ગમતું… પણ ‘રહો’ રદીફ રહી રહીને ‘રહે’ પોકારતી હતી, એટલે એ ગઝલ રદ કરીને એકાદ-બે નવા શેર સાથે આ નવી ગઝલ. આપને કઈ ગઝલ ગમી? મૂળ ગઝલ કે આ નવ્યસંસ્કરણ? કમેન્ટમાં અવશ્ય જણાવજો…

તું નાસીપાસ રહે એ મને નથી ગમતું,
સતત ઉદાસ રહે એ મને નથી ગમતું.

ઉદાસ રહે ભલે, કિંતુ ઉદાસ હાલતમાં
તું આસપાસ રહે એ મને નથી ગમતું.

મને ગમે જ છે તું આસપાસ હો એ, પણ
હા, બારેમાસ રહે એ મને નથી ગમતું.

અમાસ છે તો આ સૌ તારલા બુઝાવી દો…
લગીર ઉજાસ રહે એ મને નથી ગમતું.

તરત પરત જવા દેવાનું રુચે કેમ ભલા?
તું થઈને શ્વાસ રહે એ મને નથી ગમતું.

હો ફક્ત આવજા ગંતવ્ય એવો શ્વાસ સમો
અદિશ પ્રવાસ રહે એ મને નથી ગમતું

ગઝલમાં આવે છે તો આવ અર્થ થઈ, કેવળ
બનીને પ્રાસ રહે એ મને નથી ગમતું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૧૧-૨૦૨૫)

ભલેને તેં મને દિલની નજીક રાખ્યો નથી,
બીજાની ખાસ રહે એ મને નથી ગમતું.

– આ શેર તો બિલકુલ અનાયાસ ને આપોઆપ જ સ્ફૂરી આવ્યો… પણ લખ્યા પછી ખ્યાલ આવ્યો કે ‘તુમ કિસી ઔર કો ચાહોગી તો મુશ્કિલ હોગી’ ગીતના દૃઢીભૂત સંસ્કારનું જ એ ફરજંદ હોવાની શક્યતા નકારી ન શકાય. એટલે ગઝલના નવોન્મેષ સમયે એ શેર ગઝલમાંથી દૂર કર્યો છે.

તું આવ કે પાડી રહ્યો છું સાદ હું તને… ….સામાન્ય કલકલિયો, ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫

તમે ઉદાસ રહો એ મને નથી ગમતું

તમે ઉદાસ રહો એ મને…. . . …..લિટલ કોરમોરન્ટ અને ડાર્ટર, ભરતપુર, ૨૦૨૫

તમે ઉદાસ રહો એ મને નથી ગમતું,
ને નાસીપાસ રહો એ મને નથી ગમતું.

ઉદાસ રહો ભલે કિંતુ ઉદાસ હાલતમાં
આમ આસપાસ રહો એ મને નથી ગમતું.

મને ગમે છે તમે આસપાસ હો એ, પણ
હા, બારેમાસ રહો એ મને નથી ગમતું.

તરત પરત જવા દેવાનું રુચે કેમ, તમે
થઈને શ્વાસ રહો એ મને નથી ગમતું.

ભલે તમે મને દિલની નજીક રાખ્યો નથી,
બીજાના ખાસ રહો એ મને નથી ગમતું.

ગઝલમાં આવો છો તો આવો અર્થ થઈ, કેવળ
બનીને પ્રાસ રહો એ મને નથી ગમતું.

વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૧૧-૨૦૨૨/૨૪-૧૦-૨૦૨૫)

સાયુજ્ય… . . . ….ભરતપુર, ૨૦૨૫

સોતનના ઓરતાનું ગીત…

તમે વાતો કરો તો થોડું સારું લાગે…. પારડી, સુરત, ઓક્ટોબર ૨૦૨૫

‘પતિ-પત્ની ઔર વો’ની લડાઈ લગ્નસંસ્થાની સરજત સાથે જ કદાચ શરૂ થઈ ગઈ હશે. દુનિયાની કોઈ પણ પત્ની સોતનનો સ્વીકાર ન જ કરે… પણ હિંદી કવયિત્રી રશ્મિ અગ્નિહોત્રીની ‘પતિ કી પ્રેમિકા કે નામ’ વાંચી. એમાં એક પત્નીનો પોતાની સોતન તરફનો અલગ જ અભિગમ વાંચવામાં આવ્યો. એ રચનામાંથી આ રચના સ્ફુરી. પત્ની જે રીતે પતિની પ્રેમિકા વિશે વિચારતી હશે એ જ રીતે, સોતન પણ પ્રેમીની પત્ની વિશે કશુંક તો વિચારતી જ હશે ને… એ પ્રેમીને ત્યાગી તો શકતી નથી, પણ એની પત્ની સાથેના સંઘર્ષથી શું ખુશ રહી શકતી હશે? એ શું ઇચ્છતી હશે? એ સ્ત્રી પણ પુરુષને પ્રેમ કરે છે એટલે ભલે અસંભવ તો અસંભવ પણ સમાધાન નહીં ઝંખતી હોય?

આ વિષય પર ભાગ્યે જ કોઈએ લખ્યું હશે.. રચના વાંચીને પ્રતિભાવ અવશ્ય પાઠવજો…

મોટાબુન! પાય લાગુ, તમે દિલના દ્વાર ખોલો,
સાજણને ગમતું તમને ગમતું ન કેમ, બોલો?

તમે અગ્નિના સાત ફેરે,
અમે સમજણના પાંચ દેરે વર્યાં ને પામ્યાં સૈંયા
તમે તરબતર પ્રતિપળ
અમે વર્ષાની એક અટકળ પર જીવતા બપૈયા!
તમે સાગર અમે તો ટોયું, પછી શાને આ હડદોલો?
તમે દિલના દ્વાર ખોલો

તમે પારિજાત પામ્યા
એ મારી જાત કામ્યા તે મારામાં થોડું ખરતા,
એમાં આ શા ઉધામા?
અમે આમે છંઈ નનામા, પછી શીદ તમે ઝઘડતા?
ઝાકળ છીએ બે પળનું, શાને ગણો ફરફોલો?
તમે દિલના દ્વાર ખોલો

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૮-૨૦૨૫)

વાતો જો થઈ શકે તો દિલે બોજ ન રહે… …પારડી, સુરત, ઓક્ટોબર ૨૦૨૫

કેટલું ને ક્યાં સુધી રડવું હવે?

માતૃભાષાની દશા પર દિલ દ્રવે,
કેટલું ને ક્યાં સુધી રડવું હવે?

આ તરફ રંગમંચ છે, ત્યાં બ્રોડ-વે,
જોઉં, દીકરો કોને કેટલું સાચવે?

તીર એવું માર્યું છે શું માનવે?
કે ફરી એ આ યુગે પણ સંભવે?

દીકરાનું હૈયું અટક્યું પાલવે,
પણ વહુને ઘરમાં મા ના પાલવે.

ચાહે છે ભાષાને સૌ પણ મન વગર,
બાકી શું પહોંચે નહીં એ માળવે?

ગત-અનાગત કોઈએ જોયું છે ક્યાં?
હું તને પામું તો પામું આ ભવે.

જ્યાં ન ફાવ્યા જગના એકે આર્કિટેક્ટ,
એ કરી દેખાડ્યું બસ, એક કલરવે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૩/૦૪/૨૦૨૫ – ૧૭/૦૫/૨૦૨૫)

રે રે દગાબાજ!

રે રે દગાબાજ!
ભાગ્યમાં શું આપણ બેનાં લખ્યું’તું બસ આ જ ?

ભરતી-ઓટ તો આવત-જાવત; સૂકાય શું રત્નાકર?
સકળ લોક આપણને કહેતું યાવચ્ચંદ્રદિવાકર,
યુતિ એવી હતી કે જાણે જળ-માટી, દૂધ-સાકર,

શ્વાસશ્વાસ સહેવાસે રહ્યાં બાજત ઝાંઝપખાજ;
પછી થયું શું, રાજ?

પ્રસરે જગમાં તોય ન ખુશબૂ ત્યજે ફૂલનો સાથ,
વધઘટ તોયે ધોઈ ન નાંખે છાંઈ પિંડથી હાથ;
જનમ જનમનો ગણ્યો શું નહોતો આપણે આ સંગાથ?

અધવચ આમ ઓચિંતો શાને બદલાયો મિજાજ?
રહ્યો ન કોઈ ઈલાજ?

કિયા ખૂણામાં, કિયા કારણે લાગ્યો આખર લૂણો?
કઈ જગાએ, કહો ને સાજણ! હું ઊતર્યો છું ઊણો?
ક્યાં છે એ હૈયાનો હિસ્સો સદા જે રહેતો કૂણો?

‘ના’ ‘ના’ કહેતો ઊઠ્યો જ નહીં શું ભીતરથી અવાજ?
લગીર ન લાગી લાજ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૭-૨૦૨૫)

અવઢવને ગામ

કેરાલા, 2024

તમે જઈ વસ્યાં અવઢવને ગામ,
મળવું પણ હોય તો કઈ રીતે, કહો ને! મારો નિશ્ચેના મહેલમાં મુકામ.

તમે ‘જો’ અને ‘તો’ની નાજુકડી દોર પર પળ-પળ ઝૂલંતા બજાણિયા,
અમે ‘જે છે તે આ છે’ની નક્કર જમીન પર હોવાના અશ્વો પલાણિયા;
તમે ભૂશિરના વાસી,
અમે સમથળનિવાસી
પછી કઈ રીતે પાર પડે કામ?

તમે બીજાએ સ્થાપેલા આંકાથી હૈયાના ભાવોને માપો ને કાપો,
અમે મનડાની મોજના હલ્લેસે હલ્લેસે હાંકીએ જીવનનો તરાપો;
તમે દુનિયાના બંદી
અમે બંદા સ્વચ્છંદી
કહો, કઈ રીતે એક થશે નામ?

તમે એકદા તો દલડાની કેડી પર મનગમતું પગલું માંડો ને, ભલે એક,
પછી ‘લોકો શું કહેશે’નો બીજા ડગલે થાય ઇચ્છા તો કરજો વિવેક;
સૌ બંધન છોડી-છાંડી
એક શ્વાસ આઝાદી
માણો, હું આપનો ગુલામ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૬-૨૦૨૫)

(અવઢવનું ગામ…… …બેકવૉટર્સ, પુવાર, કેરાલા, 2024)

દ્વિકાફિયા- દ્વિરદીફ ગઝલ

(જા નથી રમતા સજનવા…. ….બ્લેક નેક આઇબીસ અને સ્નેકબર્ડ, ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી-૨૦૨૫)

સારા અને નઠારા વચ્ચે જે છે તે શું છે?
સમજો તો બે કિનારા વચ્ચે જે છે, બધું છે.

લડવા દો પંડિતોને જીવનભર, આપણે તો
શ્રદ્ધાના બે મિનારા વચ્ચે જે છે, ઘણું છે.

દુઆ, વુજૂ, નમાજો; સમજો તો વ્યર્થ સઘળું,
તસ્બીહના બે પારા વચ્ચે* જે છે, ખરું છે.

બીજા કશાય માટે જગ્યા બચે શી રીતે?
મારા અને તમારા વચ્ચે જે છે તે ‘હું’ છે.

મોડી તો મોડી પણ, હા! સાચી સમજ તો જાગી,
તંતુ બે હાશકારા વચ્ચે જે છે, ઋજુ છે.

મનભેદ છે હજારો, મતભેદ લાખ તો પણ
સમજણ બે પ્રાણપ્યારા વચ્ચે જે છે, બહુ છે.

ટાણે ભૂલી ન જાઉં એ ગીત હું, દુઆ કર!
વાહ-વાહ અને દુબારા વચ્ચે જે છેડવું છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૮-૨૦/૦૪/૨૦૨૫)

(*તસ્બીહના બે પારા વચ્ચે = શબ્દસમૂહ સૌજન્ય: શબનમ ખોજા)

(એક અકેલા……… ….લિટલ કોરમોરન્ટ, ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી-૨૦૨૫)

હૈયું ફાટ્યું કે પછી વાદળ?

ધુઁઆ ધુઁઆ સા હૈ સમા…. ….સાપુતારા, ઓગસ્ટ ૨૦૨૫

હૈયું ફાટ્યું કે પછી વાદળ?
હૈયામાન ખાતાએ કહ્યું- છે વાત હવે ભયજનક સપાટીથી આગળ.

લીલા સળ સળવળ્યા ડુંગરના માથે
ને રેલા રેલાયા દડદડ;
ડૂબવું કે તરવું એ સમજી ના શક્યું,
હતું પહેલેથી તળ અણઘડ!
હોવાની હોડીમાં છીંડુ પડ્યું, ક્યાંથી ધસમસતાં આવ્યાં આ જળ?

મટકું માર્યું એવી નાનકડી વેળમાં
જળબંબોળ હૈયાનું ગામ,
સામે ચાલીને ઊભ્ભો મોલ હાથ દ્યો
તો પછી દેવું કેમ વૈયાનું નામ?
એક જ નજરમાં જ્યાં સઘળું નિછાવર, ત્યાં જોવું શું આગળ ને પાછળ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૯-૨૦૨૪/ ૧૦-૦૫-૨૦૨૫)

એકલવીર…. ….હતગઢ, ઓગસ્ટ ૨૦૨૫

Friendship Day Special

શ્વાસ કરતાં પણ વધુ વિશ્વાસ છે,
મિત્ર! તું ભગવાનથી પણ ખાસ છે.
એ ખભો નહીં હોય તો નહીં ચાલશે,
એ ખભો ક્યાં છે? એ મારો શ્વાસ છે.

બિમારી હતી શી મને મીઠી, યાર?
રૂઝાયા નથી જે દીધા ઘાવ છે.

ફરક આવ્યો આ ક્યાંથી મિત્રમાં, મારી બળી લંકા,
વફાના ખાધા જેણે સમ, હતાં એ સૌ વિભીષણ સમ.

ફરી હાથ મૂક્યો મેં તારા ખભે,
ફરી પાછો આજે હું ખોટો ઠર્યો.

એવી રીતે તો મને ના કાઢ જીવનમાંથી, દોસ્ત !
છાપું હો ગઈકાલનું કે દૂધમાં પોરા ન હોય !

દિલમાં હતી જે વાત, જમાના સુધી ગઈ,
આ મિત્રતા છે, મિત્રતાની આ જ રીત છે.

યારોને મારા માટે જુઓ, કેવી પ્રીત છે!
જખ્મોને ટેકવા રચી મીઠાની ભીંત છે.

મિત્રતાની ઢ્રૌપદીના ચીર ક્યાંથી કૃષ્ણ દે?
વાયદાઓ ભીષ્મ, શ્રદ્ધા અંધ, ને લ્યો સઘળું બંધ.

સચ્ચાઈ દોસ્તોની નથી જાણવી કશી,
એથી તો હું બધાથી કિનારો કરું છું રોજ.

દૃષ્ટિમાં હો છતાં હોય ના ક્યાંય પણ
સાવ મૃગજળ સમા દોસ્ત મારા હતા!

આ સ્મિતનો ઉજાસ છે, બસ એટલે,
તું ક્યાંક આસપાસ છે, બસ એટલે;
તું, દોસ્ત! સૌમાં ખાસ છે બસ એટલે,
કે તું જ મારો શ્વાસ છે બસ એટલે…!

કાલે હતો એથી વધારે આજે છે
દિલમાં એ રીતે દોસ્ત! તું બિરાજે છે;
ગંતવ્ય એક-એક શ્વાસનું એક જ છે કે-
જે પણ હતા, જે છે એ તારે કાજે છે.

એક જણ તો ખાસ હોવો જોઈએ,
ને એ બારેમાસ હોવો જોઈએ.
પ્રાણ માટે પ્રાણવાયુથી વિશેષ
મિત્ર કોઈ ખાસ હોવો જોઈએ.

– વિવેક મનહર ટેલર

જુગ જુગ જીઓ, બતરડી*!

જુગ જુગ જીઓ, બતરડી!
આંખ મીંચીને, હોઠ ભીંચીને લાંબા નખની ધાર કાઢીને એણે કેવી છણકાભઈની ત્વચા લીધી ઊતરડી!

વગર કામનું ફૂગ્ગા જેવું મોંઢું લઈને
જીવ લેતો હો સાજન તો એ જીવતરનો શો અર્થ?
બધી જ વાતને કાયમ માટે સંઘરી રાખી
ફોટા માફક ડિલિટ કરો નહીં તો આ હોવું વ્યર્થ!
મૂંછ મરડી, નજર કરડી કરતો એ તો બેઠો ઊંધો સ્થિર થઈ, પણ અહીં તો ચક્કર ચક્કર ફરે ભમરડી.
જુગ જુગ જીઓ, બતરડી!

છણકાભઈ તો ભારે છે ભઈ! જરી પડ્યો ઘસરકો એમાં
જનમ જનમના સણકાભઈ તેડાવ્યા,
કાચા ક્યાં છે બતરડીબઈ પણ, આંખ મીંચકતા, બાંહોમાં લેતા,
ચુમ્મીબઈના ઇમોજી રેલાવ્યા,
ખાધું, પીધું ને રાજ કીધું એમ આખી વાતનો અંત આવ્યો જ્યાં બેઉ જણાએ એકમેકને ભેટવા મૂકી ગબરડી.
જુગ જુગ જીઓ, બતરડી!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૦૩-૨૦૨૫)

*બતરડી= શબ્દકોશના દરવાજે ‘બતરડી’ના અર્થ માટે ટકોરા મારશો તો. ‘ઝાંઝ નામનું વાદ્ય’ એવો અર્થ દરવાજો ઉઘાડશે, પણ દક્ષિણ ગુજરાતના તળપ્રદેશમાં ‘બતરડી’ શબ્દનો અર્થ “કોઈની ઉપર (મોટાભાગે નાના બાળક ઉપર) અચાનક ખૂબ જ વહાલ ઉભરાવું’ એવો થાય… નાના બાળકો કે પ્રિયપાત્ર પર આકસ્મિક વહાલનો ઉભરો આવતાં મીઠું બચકું ભરી લેવું, ચૂંટિયો ખણવો કે આલિંગનમાં લએ દબાવી દેવું એને બતરડી આવી ગઈ એમ કહેવાય છે. ગુણવંત શાહના લઘુકાવ્યનો એક અંશ: ‘સાધના એ કંઈ હોઠ પીસીને/કે બતરડી કાઢીને/બૂહાની માફક મંડી પડવાની/કસરત નથી.’

ક્લોઝ અપ…. …ગ્રેટર રોડરનર, મુઆબ, અમેરિકા, 2024

હૈયું રહ્યું જ નથી હાથમાં…

હળવેથી બેઠું….. ….૨૦૧૦

હોઠે પતંગિયું હળવેથી બેઠું ને બેઠું ચોમાસું આ જાતમાં,
પછી હૈયું રહે ક્યાંથી હાથમાં?

યુગયુગથી પ્યાસી કોઈ ધરતીની ભીતરથી
ઊઠે જેમ પહેલી સુગંધ,
હોવાનું રોમરોમ કોળી ઊઠ્યું છે એમ,
આ કેવો ઋણાનુબંધ!
હળવા એક ચુંબનના હડસેલે હોડી તણાઈ ગઈ કેવી વરસાદમાં!
પછી હૈયું શી રીતે રહે હાથમાં?

જોજનના જોજનના ખાલીપા માલીપા
ખીલ્યું સહેવાસનું એક ફૂલ,
ઓલીપા આણીપા ચોકોર છે એક જ સાદ-
આવામાં સો ભૂલ કબૂલ,
બંધ-ફંધ કેવા? ને હોય તોય તોડીને ધસમસતાં વહીએ ચાલ સાથમાં…
હવે હૈયું રહ્યું જ નથી હાથમાં…

વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૨૪/૦૬/૨૦૨૫)

સ્થિતપ્રજ્ઞ…. પર્પલ હેરોન, ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી, 2025

શું છે આ? વાડકીવ્યવહાર?

નિખાર…. … ગોવા, જુન-૨૦૨૫

ઇન્સ્ટા પર જ્યાં તારો મેસેજ આવે કે મારા ચહેરા પર આવે નિખાર,
હામાં હા પૂરવા ન કહેતો હો એમ તુંય કહે છે કે સેમ પિન્ચ, યાર!
શું છે આ? વાડકીવ્યવહાર?

વરસો કે માઇલોનું અંતર વર્તાય નહીં, કેવો મોબાઇલનો છે જાદુ!
બાદબાકી-ભાગ્યાને સ્પેસ જ ન આપે, છે દિલનું ગણિત સાવ સાદું,
એથી જ તો મેસેજનો બલ્બ જ્યાં પ્રકાશે, થાય દૂર, દૂર હોવાનો અંધકાર.
થાય દૂર હોવાનો ભાર…

સમયના ઓરસિયે સંબંધ ઘસીને બેઉ પામ્યા સાહજિકતાનું ચંદન,
સમ-બંધ કહો કે પછી સહ-બંધ ગણો, પણ આવું જ કંઈ વિક્સ્યું છે બંધન,
વાડકી વ્યવહાર? ભાઈ, ના,ના,ના.. ના,ના,ના! બે મિત્રો વચ્ચેનો પ્યાર…
મળે મેસેજ તો લાગે તહેવાર…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૧૫/૦૪/૨૦૨૫)

કમાન……. ….લક્ષ્મીવિલાસ પેલેસ, ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી-૨૦૨૫

અનિલ જોશીને ગીતાંજલિ…

એકલો જાને રે….. ….ગ્રે હેરોન, ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫

પુણ્ય સ્મરણ:
મનહરની વાંહોવાંહ મનોજ ગયો પછી મનોજની વાંહે રમેશ,
ઊભી બજાર સાવ ખાલીખમ લાગે નથી સરનામું ટકતું હંમેશ.
– અનિલ જોશી

**

નિતનવા વમળોથી રાખતો’તો નીતરું જે, ચાલ્યો ગયો એ અનિલ,
મોઢું વકાસી બેઠું સરવર ગીતોનું, હવે ભાલે લખાશે શું લીલ?

પેલ્લા વરસાદનો છાંટો વાગે તો પછી બંધાવવો કેમ નહીં પાટો?
પાણીની ગાંઠ સમા બરફના પંખીને ટહુકે પીગળવાનો નાતો;
તુલસીનું પાંદડું બિયરમાં નાંખ્યું ત્યાં હોવું જેમ બન્યું મદીલ,
એમ પથ્થરની કાયામાં વેલીના પાંદડા ફરકે એ ઘટના જટિલ.

દરિયાનાં ગીત નથી ગાવાં કહીને ગાયાં દરિયાનાં હજ્જારો ગીત,
ખાલી શકુંતલાની આંગળી છો હોય, રાહ જોવું ન મૂકે એ પ્રીત;
સૂકી જુદાઈની ડાળ તણાં ફૂલ શોધી રહ્યાં છે કાબો વકીલ,
ડાળખીમાં પાંદડા જ હોય ના તો પાનખરેય પડતી મેલે સૌ દલીલ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૨૬/૦૩/૨૦૨૫)

નર્મદ જ જોઈ લ્યો જાણે… ….મેકિસ્કન હેટ રોક, મોન્યુમેન્ટ વેલી પાર્ક, અમેરિકા ૨૦૨૪

વિશ્વપ્રવાસી! વિશ્વપ્રવાસી!!

(વિશ્વપ્રવાસી…. …પેલિકન, ભરતપુર ૨૦૨૫)

વિશ્વપ્રવાસી! વિશ્વપ્રવાસી!!
તારા જ ઘરમાં તેં જ ન જોઈ હો, છે એવીય એક અગાસી.

જંગલ-બંગલ, પર્વત-બર્વત, દરિયા-બરિયા શું ન જોયું!
કિલ્લા-મહેલો, નદિયું-સરવર, ગામ-શહેર મન ક્યાં ન મોહ્યું!
દેશ-વિદેશની ગલીએ ગલીએ ફર્યો જાણે રસનું ઘોયું!
પણ તારા પગમાં તારા જ ઘરના નામની કદીયે થઈ કપાસી?

આગે-આગે કરતાં કરતાં થતું ગયું કંઈક આઘે આઘે.
હા, જીવનભર સાથે-સાથે પણ શું સાચ્ચે સાથે-સાથે?
એ પ્લેન તો તેં પકડ્યું જ નહિ જે બે અંતરનું અંતર કાપે!
જ્યાં ઊભો એ દીવા તળ છે, કાશ! એ લીધું હોત ચકાસી…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૮/૦૪/૨૦૨૫)

(ધુઁઆ ધુઁઆ સા હૈ સમા…. …કેવલાદેવ પક્ષી અભયારણ્ય, ભરતપુર – ફેબ્રુઆરી, ૨૦૨૫)

Carpe Diem*

પ્રતીક્ષામાં…….. પોન્ડ હેરોન, ભરતપુર પક્ષી અભયારણ્ય, ૨૦૨૫

પેન-પેપર મંગાવ.
મોતના બદલે કવિતા આવી છે.
જલ્લાદ કદાચ હજી અવઢવમાં છે.
ઘણા વરસોથી એણે કોઈને ફાંસી આપવાનું થયું નથી
અથવા તો એમ પણ હોય કે
આ એની પહેલી ફાંસી હોય.
પણે ખૂણામાં મોત ઉભુ છે.
અચાનક બહાર આવીને
હાઉક કરી મને ડરાવવાની ફિરાકમાં સંતાયું હોય એમ લાગે છે,
પણ એને ખબર નથી કે
માથે ઓઢાડેલા કાળા કપડાંમાંથી પણ
હું એને સાફ સાફ જોઈ શકું છું.
જલ્લાદ એનું મન બનાવી લે
અને
મોતને ખબર પડી જાય કે એનો થપ્પો તો ઓલરેડી પડી ચૂક્યો છે,
એ બેની વચ્ચે
જે બે પળ મારી નહીં પહેરેલી ઘડિયાળમાં
બોનસ બનીને આવી ચડી છે,
એને ફાંસી આપવી જોઈએ કે નહીં
એ બાબતે મને કોઈ અવઢવ નથી.
મારા માટે આ પહેલવારકુ પણ નથી,
અને વરસો પછીનું પણ નથી.
હું પૃથ્વી પર મરવા નહિ, જીવવા આવ્યો છું.
મોત તો એક પૂર્વનિશ્ચિત અકસ્માત છે.
એ થાય એ પહેલાં ગાડી ચલાવવાનું કઈં છોડી દેવાય?
તું તારે પેન-પેપર મંગાવ.
જલ્લાદ અને મોત
ખૂણો છોડી પોત પ્રકાશે
એ પહેલાં હું નથી જ મરવાનો.
લાવ કાગળ, લાવ..
હું…

વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૪-૨૦૨૫)

(* Carpe Diem (Latin) = seize the day, Plucking the day : આ દિવસ જીવી લો… )

પ્રતિબિંબ…. ….લિટલ કોર્મોરન્ટ અને ડાર્ટર, ભરતપુર, ૨૦૨૫

શું એને પણ કહેશો છંછેડવું…?

અક્સ…… ….કેવલાદેવ પક્ષી અભયારણ્ય, ભરતપુર, ૨૦૨૫

હૈયે ફૂટ્યું એ પૂરું કોળે એ પહેલાં સાવ લીલેલીલું જ એને વેડવું,
ને વળી મસ્તીનું નામ દઈ ઇચ્છો છો એમ કે હસતે મોઢે એ મારે વેઠવું;
આને જીવ લીધો કહેવું કે છેડવું?

નજરો નજરથી ટકરાઈ પહેલવહેલી, ને ભીતર તડાક્ દઈ તૂટ્યું,
ધુમાડા થઈ ગ્યા સૌ કક્કા-બારાખડી, પેનમાંથી મેઘધનુ ફૂટ્યું,
હોંશ-કોંશ, સાન-ભાન સઘળું થ્યું ધ્વસ્ત, જાણે સુરત શિવાજીએ લૂંટ્યું,
સીધી લીટીમાં જતાં ઝરણાંને ઓચિંતું ખીણમાં જ સીધું ધક્કેલવું,
અને સીધી લીટીથી ખસેડવું…
શું એને પણ કહેશો છંછેડવું…?

હોકાયંત્રેય કંઈ ફેરવ્યાં એવાં કે જહાજ સામું જઈ વમળોમાં પેઠાં,
દરિયામાં મોજાંય કંઈ એવાં ચડ્યાં જે ચડે ઊંચે ઊંચે, ન પડે હેઠાં,
વરસ્યા ન વરસ્યા બે શબ્દો ત્યાં વાદળ બે પર્વતની ટોચે જઈ બેઠાં
ને પર્વતનું સહેજસાજ આગળ નમીને વળી વાદળને બાજુ હડસેલવું,
પછી ફફડે ન બોલો બટેરવું?
સખી! આવું તે કેવું છંછેડવું!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૧૧-૨૦૨૨/૩૦-૦૮-૨૦૨૪/૧૭-૦૪-૨૦૨૫)

જા, નથી રમતા સજનવા…… ….બગભગત, કેવલાદેવ પક્ષી અભયારણ્ય, ભરતપુર, ૨૦૨૫

દુનિયા

મારી આંખે કંકુના સૂરજ આથમ્યા… ….કેવલાદેવ પક્ષી અભયારણ્ય ૨૦૨૫

રહે આ દુનિયામાં મારી સાથે.

હું તને હાથ પકડીને ખેંચી લાવ્યો છું અહીં.
ત્યાં તારી પાસે તારી પોતાની એક દુનિયા હતી જ,
છતાં તુંય દોરવાઈ આવી મારી સાથે આ દુનિયામાં
મારા પર ભરોસો રાખીને
નવી દુનિયા બનાવવા માટે.
આપણી દુનિયા બનાવવા માટે.

આ દુનિયામાં સ્વર્ગ હશે એવું મેં કહ્યું નહોતું.
રૌરવ નર્ક પણ છે જ અહીં.
ક્યાં નથી?
આ દુનિયા સંપૂર્ણ નથી.
અહીં તકલીફો છે. અપમાનો અને તિરસ્કારો અને
પીડાઓ – શું શું નથી અહીં?
તારી દુનિયા કદાચ વધારે સરળ હતી,
રસ્તા ઓછા ઉબડખાબડ હતા અને
વળવળાંક ને ચઢાવઉતાર પણ આનાથી ઓછા જ હતા.
મારી એકલાની દુનિયા પણ ઠીકઠાક જ હતી.
હુંય ખુશ જ હતો એમાં.
પણ તોય હું તને હાથ ખેંચીને લઈ આવ્યો આ દુનિયામાં.

તું પણ ખેંચાઈ આવી. હવે ફરિયાદ શાની?
ઈંટ ઉપર ઈંટ આપણે બંનેએ મળીને જ ગોઠવી છે.
આપણે સાથે મળીને આકાશ વણ્યાં છે અને આપણે બંનેએ
સામે ચાલીને હાથેપગે સ્વયં ખીલાઓ ઠોકી
વેદનાઓ પણ વલૂરી છે.

હવે ફરિયાદ શાની?
અધૂરી છે?
ક્ષતિયુક્ત છે?
જે હોય તે… છે તો છે…
આ આપણી દુનિયા છે.
તારી જે હતી કે મારી જે હતી એ દુનિયામાં બધું હતું, આપણે નહોતાં.
અહી ઘણું બધું નથી, પણ આપણે છીએ.

રહે આ દુનિયામાં મારી સાથે
કાયમ માટે.

વિવેક મનહર ટેલર
(૧૨-૧૧-૨૦૨૪)

ઠસ્સો… ….Bay-backed shrike, કેવલાદેવ પક્ષી અભયારણ્ય, ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫

સાંકળ

जीवो जीवस्य जीवनम्…. Darter (Snakebird) in action @Keoladeo Bird Sanctury, Bharatpur, February 2025

કવિતા લખવા માટે
એણે
કાગળ પર પહેલું ડગલું ભર્યું ન ભર્યું
ત્યાં તો ખણકખણ ખણકાટે એ અટકી ગયો.
કલમમાંથી સાંકળનો અવાજ કઈ રીતે આવે!
હશે! કરીને બીજી જ પળે એ વળી આગળ વધવા ગયો
પણ ડગલું ભરી જ ન શકાયું
ત્યારે ખ્યાલ આવ્યો
કે સાંકળનો અવાજ કલમમાંથી નહીં,
સાંકળમાંથી જ આવતો હતો
જે એના હાથે-પગે બંધાયેલી હતી.
ઓહ! આ લોકોએ તો મને બાંધી લીધો છે
એ સમજાતાં એણે સબંધન સ્થિર રહી ચોકોર નજર દોડાવી.
બધાની હાલત એના જેવી જ હતી.
બધા જ પોતપોતાની સાંકળોના દાયરામાં રહીને
છાયડામાં બેસીને
સાંકળ દેખાય પણ નહીં અને સંભળાય પણ નહીં
એનું બેવડું ધ્યાન રાખીને કાગળ ઉપર કામ કરી રહ્યા હતા.
ચાલવા જાવ તો પહેલાં તો
અડધા બોલે ઝાલ્યો ને પછી અડધો સાંકળથી ઝાલ્યો
-એમ બંને મોરચે અટકી જ જવાવાનું હતું.
કવિતા લખવી અનિવાર્ય જ થઈ પડ્યું હોય
તો આ સાંકળના કુંડાળાની અંદર રહીને જ લખવી પડશે
એમ વિચારી એણે આગળ ભરેલ અડધું ડગલું પારોઠનું કરી
કલમ કાગળ પર મૂકી.
ત્યાં જ એની નજર ચકા પર પડી.
સાંકળો તોડી-ફગાવીને

બરફ પર સ્કીઇંગ ન કરતો હોય એમ
કાગળ પર ઉન્મુક્ત વિહરતો હતો.
બે ઘડી એના તરફ સાશ્ચર્ય નજરે જોઈ
પાગલ છે
બબડીને બધા પુનઃ પોતાની કવિતા કરવામાં મગન થઈ જતાં હતા.
પાગલ જ સ્તો
કહીને એણે પણ એમ જ કર્યું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૨-૨૦૨૫)

एएएएए फंसी…. ….Darter (Snakebird) @Keoladeo Bird Sanctury, Bharatpur, February 2025

હું તરત પરત ફરત…

જરા આ પાંખને ઓછી પ્રસારીએ, આવો; જગતનો વ્યાપ એ રીતે વધારીએ, આવો…… ………. પેલિકન, કેવલાદેવ પક્ષી અભયારણ્ય, ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫

હું તરત પરત ફરત
પણ શું એ તને ગમત?

કોને કોની લાગી લત?
કોણ કહી શકે તરત?

થઈ શકાશે પૂર્વવત્…
બોલ, મારે છે શરત?

જીવ આવ્યો છે ગળે,
તોય ન છૂટે મમત.

તોય એ ન ગુજરે કેમ?
વખ સમો મળ્યો વખત.

બેય જીતે, બેય માત;
લગ્ન કેવી છે રમત?

તું ન આવી હોત તો
આ ગઝલ પૂરી કરત.

મારી જિંદગીમાં કેમ
દર્દના છે દસ્તખત?

જ્યાં જુઓ ગઝલ, ગઝલ
કેમ આટલી ખપત?

શબ્દ-શબ્દ ના કરો,
મૌન છે ખરી બચત.

– વિવેક મનહર ટેલર
(જાન્યુઆરી ૨૦૨૪ – ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫)

ઉડ્ડયન…. …..પેલિકન, કેવલાદેવ પક્ષી અભયારણ્ય, ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫

હવે બીજું કશું ન જોઈએ

ગંગા નહીં, હવે કરીએ સૂર્યનું અવતરણ…. ….એન્ટિલોપ કેન્યન, પેજ, અમેરિકા, ઓક્ટો-2024

તું મળી… હવે બીજું કશું ન જોઈએ,
જિંદગી! હવે બીજું કશું ન જોઈએ.

તું યદિ નહીં રહે તો શું કહીશ હું?-
‘તું નથી… હવે બીજું કશું ન જોઈએ.’

આંખમાં તું હોય ને આ આંખ બંધ થાય,
એ પછી હવે બીજું કશું ન જોઈએ.

આખરી કહી ફરી ફરી કહે બધા –
આખરી ! હવે બીજું કશું ન જોઈએ

તૃપ્તિ એવી રાખવી કે જિંદગી પૂછે-
‘માનવી! હવે બીજું કશું ન જોઈએ?’

અન્યને કલમ મળી, તને ગઝલ મળી;
બસ કવિ! હવે બીજું કશું ન જોઈએ

– વિવેક મનહર ટેલર

ગઝલનો પહેલો શેર લખાયો ૨૬-૦૧-૨૦૧૮ના રોજ. બીજો શેર લખાયો ૦૫-૦૪-૨૦૨૨. અને બાકીની ગઝલ લખાઈ ૨૭-૦૧-૨૦૨૫ના રોજ… સાત વરસે ગઝલ પૂરી થયાની તૃપ્તિનો ઓડકાર ખાધો તો ભીતરથી અવાજ ઊઠ્યો: હવે બીજું કશું ન જોઈએ…

પારલૌકિક…. ….એરિઝોના, અમેરિકા, ઓક્ટો-2024

રોજ મને ઊંઘ જરા ઓછી જ પડે

આ સૂરજને કહી દો કે ઊગે ન આજે…. …બેલેન્સિંગ રોક, આર્ચિઝ નેશનલ પાર્ક, અમેરિકા, ઓક્ટોબર 2024

રોજ મને ઊંઘ જરા ઓછી જ પડે,
ઊડી નથી કે ફેર પાછી ચડે.

થાય, કોઈ સૂરજને આટલું કહે-
કે આજ જરા આભમાં એ મોડો ચડે…

ના ખૂટતા કામ જેવી આવે છે રાત,
કેમ એ ખૂટાડવી, એ ના આવડે.

ઊંઘ ઓછી પડવાના કારણ હજાર,
ને બધ્ધા જ આ વાલામૂઈને નડે.

સાસરિયાંની યાદી હું ના કરું,
વીત્યા જમાનાની વહુ એ ઘડે..

સ્વિમિંગપુલ, જીમ, ટ્રેક, સાઈકલ બધાં જ
રોજ થોડું થોડું મારા નામનું રડે.

બિસ્તર બન્યું છે બોક્સિંગ રિંગ જ્યાં
ઊંઘ અને હું – બે લડે આખડે.

મૂઈ! રાતભર સાજનને બથમાં રાખે,
પછી ક્યો તમે, એ મને શીદ પરવડે?

પ્હો ફાટતાં જ ફેર એકલી હું તો,
તો બોલો કે ગુસ્સો ચડે, ના ચડે?

– વિવેક મનહર ટેલર
(જુલાઈ-ઓગસ્ટ, ૨૦૨૨, જાન્યુઆરી ૨૦૨૫)

આ આંખોમાં ઊંઘ નથી આજે….
…બ્રાયસ કેન્યન, અમેરિકા, ઓક્ટોબર 2024

શું કહેવું? કેમ કરી કહેવું?

સતર્ક….. … ….ગ્રેટર રોડરનર, લેક પોવેલ, પેજ, અમેરિકા, ઓક્ટૉબર 2024

શું કહેવું? કેમ કરી કહેવું?
ન પૂનમ, ન બીજ,
ન મસ્તી, ન ખીજ,
શું આને કહેવાય છંછેડવું?

તું તો કહેતો’તો કે મસ્તી-મજાક તારા લોહીનો ભાગ નથી, લોહી છે,
ને વાયરાની એકધારી છેડખાની પર જ તો મધુમાલતી મૂળે મોહી છે.

શું કહેવું? કેમ કરી કહેવું?
રે ચતુર સુજાણ,
શું છે તને જાણ
કે રાહ જોઈ જીવતું બટેરવું?

પ્રાણ અને પ્રકૃતિ સાથે જ જાય એવું કહેતું આવ્યું છે લોક સદીઓથી,
પણ તારો બદલાવ તો એવો કે દરિયે જળ બંધ કર્યું લેવાનું નદીઓથી;

શું કહેવું? કેમ કરી કહેવું?
હોય જ્યાં અપેક્ષા
પણ મળે ઉપેક્ષા
એ જીવતરને કેમ હવે વેઠવું?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦-૧૦-૨૦૨૩)

ये कौन शिल्पकार है?…… …. …….હૂડૂ, બ્રાયસ કેન્યન, ઓક્ટોબર 2024

એક એક કરતાં ઓગણીસ ગયાં…

હાથમાં કલમ લઈને કાગળ પર છેલ્લી કવિતા ક્યારે લખી હશે એ યાદ નથી… ટેકનોલોજી એ હદે સદી ગઈ છે કે કવિતા હવે સીધેસીધી મોબાઇલમાં કે કમ્પ્યુટરના કી-બૉર્ડ પર જ લખાય છે. વરસે-બે વરસે એકાદવાર કવિતા છપાવવા માટે સામયિકોને મોકલતો હોઈશ… સામયિકોના રસ્તે થઈ આપ સહુ સુધી પહોંચવાના બદલે જે ટેકનોલોજી કાવ્યસર્જનનું ઉપાદાન બની છે, એનો જ હાથ ઝાલીને આપના સુધી પહોંચવું મને વધારે પસંદ પડે છે… અને આ પસંદગીને આજે એક એક કરતાં ઓગણીસ વરસ પૂરાં થયાં… જાણું છું કે આમાંનું કશું જ આપ સહુના એકધારા સ્નેહ અને સંગાથ વિના શક્ય જ નહોતું…

આપનો આ સ્નેહ અને સંગાથ કદમ કદમ પર બનાવી રાખજો…

૧૯ વર્ષ…
૭૦૦થી વધુ રચનાઓ..
૧૬૦૦૦ થી વધુ પ્રતિભાવો…

દર મહિનાના પહેલા અને ત્રીજા શનિવારે વેબસાઈટની મુલાકાત લેવાનું ચૂકશો નહીં…
વેબસાઇટની લિન્ક આપના મિત્રમંડળોમાં પણ મોકલજો. આભાર…

અસ્તુ!

બારમાસી અમાસો

તેજકુંડાળું…. …ડેટ્રોઈટ, ૨૦૨૪

વિવસ્વાન* મોઢું ફુલાવીને બેઠો,
‘નથી ઊગવું’ કહી ન જાણે ક્યાં પેઠો.

અને તારલાઓય જિદ્દે ચડ્યા છે,
નિયત સ્થાનથી સહેજ પણ ના ડગ્યા છે;
પડી છે સવાર,
છતાં અંધકાર
ગગનની અટારીથી ઉતરે ન હેઠો,
વિવસ્વાન મોઢું ફુલાવીને બેઠો.

અમારા ગગનથી જે વહેતો થયો છે,
એ ચાંદો શું કંઈ આવું કહેતો ગયો છે?-
ન કોઈ દિવાકર,
ન કોઈ શશિયર,
હવે બારમાસી અમાસોને વેઠો…
વિવસ્વાન મોઢું ફુલાવીને બેઠો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૯-૨૦૨૪)

(*વિવસ્વાન= સૂરજ)

પ્રકાશ દ્વાર…. બ્રાયસ નેશનલ પાર્ક, ૨૦૨૪

આપણા કજિયા-બખેડાનો કોઈ અંત ખરો?

(તોરણદ્વાર…. …જયપુર, ડિસેમ્બર ૨૦૨૪)

આપણા કજિયા-બખેડાનો કોઈ અંત ખરો?
‘હું‘ની લંકા જે દહે, એવો કો‘ હનુમંત ખરો ?

‘માંગ, માંગે તે દઉં‘ – કહી તો દીધું એને, પણ
હું અહમ્ ત્યાગી શકું, એટલો શ્રીમંત ખરો?

બેઉ જણ બેઉને, છે એમ સ્વીકારી ન શકે
તો એ સંબંધ ખરા અર્થમાં જીવંત ખરો?

બેઉ જણ પામ્યા પરાજય, હતી કેવી આ રમત?
જિંદગી! તું જ કહે કોણ છે જયવંત ખરો?

શ્વાસ તું મારો છે એ કહું તો છું પણ શ્વાસની જેમ
તુર્ત પડતો મૂક્યો હો એવો કોઈ તંત ખરો?

એકદા ઠીક પણ આ ત્યાગ-મિલન પળપળનાં,
વેઠવાં કેમ એ શીખવાડે એ દુષ્યંત ખરો.

ક્યાં લગી રહેવું અલગ થઈ બે કિનારા, હે પ્રભુ?
પુલ બાંધી શકે વચ્ચે તો તું ભગવંત ખરો.

આજથી છુટ્ટા – કહીનેય સદા ત્યાંના ત્યાં,
કોઈ તો તંત ઉભય વચ્ચે, હા, સાદ્યંત ખરો.

થાય ઝઘડો તો તું દીઠી ન ગમે, ને પાછો
રોમરોમેથી હું તારા ભણી ઢળકંત ખરો

પોતપોતાની રીતે છો ને ખીલો, પણ યારો!
જો ખરો, પુષ્પ ખરે એ રીતે મહેકંત ખરો

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭/૦૬/૨૦૨૨-૦૯/૧૧/૨૦૨૪ )

(તોરણદ્વાર…. …જયપુર, ડિસેમ્બર ૨૦૨૪)

અછાંદસત્રયી : ૦૩. ત્વચા

(ખળખળજળજળ….. … ……ગિરમાર ધોધ, ડાંગ, સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૪)

અછાંદસત્રયી કાવ્યગુચ્છમાંથી આપણે પ્રથમ અને દ્વિતીય અછાંદસ કાવ્યો માણ્યાં… આજે એ ગુચ્છનું આખરી પુષ્પ… ત્રણેયને એક જ સળંગ કાવ્યના ત્રણ ભાગ તરીકે પણ માણી શકાશે અને સ્વતંત્રપણે પણ…. આપના પ્રતિભાવોની અપેક્ષા રહેશે…

*

છૂટી, સોરી, તૂટી ગયેલા સંબંધના વસવસા
અને મરણ નામના અંતિમબિંદુની વચ્ચે
ત્રિશુંકુ બનીને હું સદીઓથી લટકી, સોરી, અટકી રહ્યો છું.
લાશો વચ્ચે લાશ બનીને જીવવું પણ દુભર
અને રાખ થઈ ગયેલા શ્વાસોને ફરી છાતીમાં ભરવા પણ અસંભવ.
‘આપ મૂઆ વિના સ્વર્ગે ન જવાય’ ભૂલીને
જીવતેજીવ સ્વર્ગ પામવા જઈએ ત્યારે આ હાલ થાય.
હવે સમજાય છે
કે ખરું સ્વર્ગ સંબધમાં નહીં,
સ્વયંમાં જ હતું.
સંબંધનું પેટ ચીરવા બેસો તો
રુચે એવું કશું હાથ આવે જ નહીં.
ચામડી ગમે એટલી લિસ્સી ને સુંવાળી કેમ ન હોય,
નીચે તો માંસ-મજ્જા અને લોહી જ ને!
સ્પર્શસુખ એ જ ચરમસુખના છત્તર નીચે
હજારો વરસોથી જીવતાં આવ્યાં એ લોકો શું મૂરખ હતાં
તે હું સામી છાતી કરીને ચામડીની નીચે ઘૂસ્યો…!
ઘૂસ્યા તે ઘૂસ્યા…
ભોગ લાગ્યા તે ભોગવો હવે, બીજું તો શું!
બટકો ને છટકો ને લટકો ને અટકો હવે…
શિલા થઈ જવાયું હોત તો કોઈ રામ પણ આવત,
પણ
ત્રિશંકુને ઉગારવા કોણ આવે?
જેના માટે થઈને લટક્યા, એ તો એ ને ઉપર બેઠા,
પોતાની ત્વચા પંપાળતા…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૦૫-૨૦૨૪)

અછાંદસત્રયી : ૦૨. ત્રિશંકુ

(જળધુબાકો…….      ચિમેર જળપ્રપાત, ડાંગ, સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૪)

ગયા વખતે અછાંદસત્રયીમાંથી આપણે પ્રથમ અછાંદસ કાવ્ય માણ્યું… આજે એ ગુચ્છમાંથી બીજું અછાંદસ… ત્રણેયને એક જ સળંગ કાવ્યના ત્રણ ભાગ તરીકે પણ માણી શકાશે અને સ્વતંત્રપણે પણ…. આપના પ્રતિભાવોની અપેક્ષા રહેશે…

લાશોના ગામમાં સૌએ મને સરપંચ બનાવી દીધો.
આમ ધોળે દહાડે
નિર્હેતુકતાની ખીણમાં કૂદનાર કદાચ હું પહેલવહેલો હતો એથી.
તો પછી બીજી બધી લાશો ક્યાંથી આવી હતી એ સવાલ મને થયો,
પણ એનો કોઈ જવાબ મળે એમ નહોતું.
મડદાં કંઈ ઉત્તર દે?
કાંડી દઈ સળગાવી દીધેલા શ્વાસોની રાખ
હજીય કગાર પરથી ધીમે ધીમે નીચે ખરી રહી હતી.
થોડા દિવસોમાં જ મેં જોયું
કે ચારેતરફથી
રોજેરોજ
પળેપળ
વધુને વધુ લાશો આવી રહી હતી.
ગામની વસ્તી તો દિન દૂની રાત ચોગુની વધી રહી હતી.
પણ મને જપ નહોતો વળતો.
રહી રહીને મારું ધ્યાન
જ્યાંથી હું કૂદ્યો હતો
એ મથાળાની ભેખડ તરફ જયા કરતું હતું.
ડાંગે માર્યા પાણી જેવો સંબંધ
કેમ કરતોકને બટકી ગયો એ સમજાતું નહોતું.
આમ તો લાશોના ગામમાં હુંય એક લાશ જ હતો,
પણ હું એક વિચારતી લાશ હતો.
બીજી લાશો પણ મારી જેમ વિચારી શકતી હશે કે કેમ એ હું જાણતો નથી.
પણ મને સતત એમ થયા કરતું હતું
કે કૂદકો ન માર્યો હોત તો સારું થાત.
તડજોડ ચલાવી લેવા જેવું હતું.
આત્મહત્યા કરી લીધા પછીની આ પરિસ્થિતિ કરતાં તો
એ બહેતર જ હોત.
કદાચ.
પણ આ તો હું નથી ખીણમાં સરખો જીવી શકતો,
નથી જ્યાંથી આવ્યો હતો ત્યાં ફરી જઈ શકાતું.
આમ અધવચ્ચે ક્યાં સુધી લટકતો રહીશ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૦૫-૨૦૨૪)

(ન ખીલવું, ન ખરવું…….     .              ……ડાંગ, સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૪)

અછાંદસત્રયી : ૦૧ : સરપંચ

ઇન ઉમ્ર સે લંબી સડકોં કો…. ….ડાગ, સપ્ટેમ્બર, ૨૦૨૪

પછી જ્યારે
ડાંગે માર્યાં પાણી જેવો શાશ્વત લાગતો સંબંધ
સંજોગોનો માર્યો
પ્લાસ્ટિકના ટુકડાની જેમ અચાનક બટકી ગયો
ત્યારે
દિલની દુકાનમાં
ફેવિકવિકનો સ્ટોક પણ બચ્યો નહોતો.
ને હોત તોય શું થાત?
તડજોડ જ ને?
પ્લાસ્ટિક કઈં ઓછું પાણીના બે અણુની જેમ ન સાંધો ન રેણ જેવું જોડાઈ શકે?

હજારો વરસોનો સમય કે ઋતુઓનો માર પણ
જેને ન મિટાવી શકે, ન ઝાંખા કરી શકે
એવાં ભીમબેટકાનાં ભિત્તિચિત્રો જેવો મૂંઝારો
છાતીના ખાલી થયેલા પિંજરામાં ઘર કરી ગયો.
આંખોનું ખાલીખમ આકાશ
એના સ્મરણોના લાખલાખ સૂર્યોથી
એવું તો ફાટી પડ્યું, એવું તો ફાટી પડ્યું
કે
એમાં કોઈ કરતાં કોઈ દૃશ્યોને અવકાશ જ ન બચ્યો.
બારમાસી ભરબપોરે
ધોળા દહાડે ભરબજારે ખોવાઈ ગયેલા
ચાંદ કે ચાંદનીનું તો કઈ રીતે વિચારાય?
આખરે
બચ્યાકુચ્યા શ્વાસોને કાંડી ચાંપી દઈ
હું
નિર્હેતુકતાની ખીણમાં
કૂદી પડ્યો.
તળિયે લાશોનું ગામ વસતુ હતું.
એમાં મને સરપંચ બનાવી દેવાયો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૫-૨૦૨૪)

સરપંચ…. ….ડાંગ, સપ્ટેમ્બર, ૨૦૨૪

મૈત્રીનું માનચિત્ર

મૈત્રીભાવનું પવિત્ર ઝરણું… . …સાપુતારા રોડ, ૨૦૨૪

પછી એક દિવસ મેં
ગૂગલ અર્થ પર ઝૂમ આઉટ કરીને જોયું
ત્યારે
અમારી મૈત્રીનું માનચિત્ર સ્પષ્ટ દેખાયું.
નજર પહોંચે ત્યાં સુધી દૂર દૂર ચારેતરફ
‘હું’નો મહાસાગર
અને
વચ્ચે વચ્ચે થોડા ઘણા
‘આપણે’ના ટાપુઓ.
જરાતરા
વાંધો
કે
વાંકું
પડતામાં જ
બધાં જ કપડાં ફગાવી દઈને
આપણે ‘આપણે’ના ટાપુ પરથી ઝંપલાવી દઈએ છીએ
‘હું’ના અસીમ અફાટ અપાર મહાસાગરમાં.
ને પછી મહામહેનતે લાખ કોશિશો બાદ પહોંચી શકાય છે
ફરીથી કોઈ એક ટાપુ પર,
જ્યાં પગ મૂકતાવેંત સ્વર્ગની પ્રતીતિ થાય..
ટાપુ પર હોઈએ ત્યાં સુધી તો એમ જ લાગે
કે
સંસારમાં આ સંબંધથી ચડિયાતું સુખ અવર કોઈ છે જ નહીં.
ને દરિયો તો એટલો ખારો ઉસ કે…
ગૂગલ અર્થએ એય ગણી બતાવ્યું
કે દરિયા સામે ટાપુના પર્સન્ટેજ તો નહિવત્ જ ગણાય…

આના કરતાં તો નાનાં હતાં ત્યારે સારું હતું.
નાનાં હતાં ત્યારે કપડાં ફગાવી દેવાનો અર્થ પણ અલગ હતો
અને મૈત્રીનું માનચિત્ર પણ આનાથી ઊલટું હતું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૮-૨૦૨૪)

સાથ-સંગાથ… . …ચિમેર, ૨૦૨૪

મરવા દે –

ધોધમાર… ગૌમુખ ધોધ, સોનગઢ, ઓગષ્ટ 2024

મને મારા એકાંતમાં મરવા દે.
પ્રાણવાયુ વિનાની હવાને શ્વાસોનું નામ દઈ છાતીમાં ભરવા દે.

બાર તમે સાંધો ને તેર તૂટે એ રીતે વરસોના વરસ ચલાવ્યું,
ચલાવ્યું? ના ભઈ ના,
નહીં સાંધો, ને નહીં રેણની જેમ નિત જિગરાંને જિગરાંથી ફાવ્યું;
પ્રેમમાં શી ખોટ હતી? કંઈ નહીં.. કંઈ નહીં… સાચ્ચું જ હતું સાવ સગપણ,
પ્રેમમાં કંઈ ખોટ ન’તી,
ખોટના નામે તો બસ ઓછી પડતી’તી – આ ‘હું’ને કેમ ભૂંસવો એ સમજણ;

તૂટ્યો છે સમજણનો છેલ્લો તરાપો, અને તળિયે બૂડ્યો છું, હવે ઠરવા દે,
મરવા દે.

લીપાપોતી કરી કેટલાક દિ’ હજી ભીતરના લૂણાને ઢાંકશું?
કેટલાક દિ? કહો
તકલીફની બારી પર ક્યાં લગી આંખ આડા કાનના પડદા ચડાવશું?
લાગણી તો સાચી છે, સાચી છે, સાચી, હા! નફરત શું ખોટી છે, ભઈ?
શું સાચું! શું ખોટું!
છાંયડા ને તડકા હકીકત છે જીવતરની, સ્વીકારવાનું, રડવાનું નંઈ;

સમ-બંધની વસિયતના છેલ્લા પાના ઉપર છૂટા પડ્યાની સહી કરવા દે,
મરવા દે.

– વિવેક મનહર ટેલર

(૨૮-૦૯-૨૦૨૩)

જળશીકર… … ….ગૌમુખ ધોધ, સોનગઢ, ઓગષ્ટ 2024

ખાલી છે બાંકડો

ખાલી છે બાંકડો…. …બર્લિન, મે-૨૦૨૪

ક્યારેક જે સભર હતો, આજે છે રાંકડો,
તારો જ ઇંતજાર છે, ખાલી છે બાંકડો.

તારી સ્પૃહાના સાગરો માઝા મૂકે છે ને
સંભવનદીનો પટ તો થતો જાય સાંકડો.

ગરકાવ છે વિચારમાં ગઈકાલ ક્યારની
કે આજ સાથે કઈ રીતે એ ભીડે આંકડો?

ઊતરી પડ્યો પવન બગીમાંથી બપોરે ને
ફૂલો નિમાણાં, ક્યાં ગયો ઝાકળનો વાંકડો?

છાપામાં છાતીબાઈએ આપી છે જા.ખ. કે-
ગાયબ થયો છે કાલથી ઉન્માદ ફાંકડો.

સામાને ભૂંસવામાં ભૂલાઈ ગયું છે એ જ
કે આપણે તો માંડવો’તો ભેગો આંકડો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૦૨/૦૧-૦૬-૨૦૨૪)

બર્ન, સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ, મે-2024

દુઃખ આવ્યું, દુઃખ લ્યો.

કેરળ, માર્ચ, 2024

દુઃખ આવ્યું, દુઃખ આવ્યું, લઈ લ્યો,
દુઃખ આવ્યું, દુઃખ લ્યો.

સુખ છે ઝાકળ, ગાયબ પળમાં, તાપ થતો જ્યાં આળો,
તાપ વધે એમ ખીલે વધારે, દુઃખ તો છે ગરમાળો;
પગ પ્રસારી દિલમાં, કેવો ફૂલેફાલે, ક્યો!

સસ્તું, સુંદર, ટકાઉ; ના ના, સુંદર તો નહીં કહું,
પણ છે આગળ વધવાની ચાવી, લાવ્યો છું, દઉં?
પછી ન કહેતા, હાથ ચડ્યો એ કીમિયો હાથથી ગ્યો.

સુખ રાખે સૂતેલાં તમને, સુખમાં છકી જવાય,
જે દખ ના વખ પચાવે એને જડતો તરણોપાય;
ચાલ ચાતરો, દુઃખ વધાવો, સૌથી આગળ ર્.યો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯/૨૫-૧૨-૨૦૨૩)

ઠસ્સો…. . . …બ્લુ વ્હિસલિંગ થ્રશ, મુન્નાર, કેરળ, 2023

પ્રાર્થના એકે સાંભળી જ નહીં

સંગાથ…. …મુન્નાર, કેરળ, 2024

પ્રાર્થના એકે સાંભળી જ નહીં,
જિંદગી! તું મને મળી જ નહીં.

બંદગીમાં જરૂર કચાશ હશે,
એ મળી તે છતાં મળી જ નહીં.

ક્યાંય કોઈ કમી ન રાખી છતાં
દુઆ એકે કદી ફળી જ નહીં

દુર્દશા જાણે પૂંછ હનુમંતી,
ભીમયત્નો છતાં ચળી જ નહીં.

ગૂંચ ગૂંચ જ રહી ગઈ, કારણ
બેઉ બાજુ તેં સાંકળી જ નહીં.

ચંદ શબ્દોની આપ-લે જ હતી,
પણ પછી કળ કદી વળી જ નહીં.

નામ શું દેવું એ નદીનું જે
જઈ સમંદર સુધી, ભળી જ નહીં.

ફોન, બસ ફોન તુર્ત સળવળ્યા
એ વિના ભીડ સળવળી જ નહીં

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૨૧/૦૨/૨૦૨૪)

ભીડ…. એફિલ ટાવરની ટોચેથી, પેરિસ, 2023

સઘળું લીલું-લીલું…

પ્રશાંત…… ….નાગરહોલ ટાઇગર રિઝર્વ, માર્ચ-૨૦૨૪

તું આવ્યો કે મેઘો? સઘળું લીલું-લીલું…
હતું ભીતર જે વીલું-વીલું, થયું લચીલું…

મળ્યો છે ઉષર ધરતીને  લીલો પડવાશ,
ઊગી વર્ષો વેરાની, ત્યાં ઊગી છે હાશ;
હૈયું છે કે રજનીગંધા? ખીલું ખીલું…

ગીત હોત તો વાત હું અઘરી અઘરી માંડત,
પ્રીત છે આ તો, પ્રીતમાં ના હોય મોટી આરત;
કાગળનો ખોબો નાનકડો, શું શું ઝીલું?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૧૭/૦૭/૨૦૨૨)

લીલું લીલું…. બેક વોટર્સ, અષ્ટમુડી, માર્ચ – ૨૦૨૪

તને ગરમાળો જોઈને શું થાય?

(ઊગ્યા સૂરજ ડાળે ડાળે….. . …ગરમાળો, મે-૨૦૨૪)

તને ગરમાળો જોઈને શું થાય?
કોઈ પૂછે આમ ત્યારે મનડું મૂંઝાય કે ઉત્તર શું એને દેવાય,
કે મને ગરમાળો જોઈને શું થાય?

પીળે તે પાંદ લીલા ઘોડા ડૂબાડી*ને
કવિઓએ બેસાડ્યો ધારો,
લીલું તે તાજપ ને જીવન-વિકાસ,
પીળું જરા-મરા-મરકીનો ભારો;
ગરમાળો જોઉં ત્યારે જગના જડ નિયમોના લીરાઓ ઊડતા દેખાય,
મને મારા જેવું કો’ ભળાય,

તાપ જેમ જેમ વધે એમ ખીલી ખીલી
એ સૂરજની સામે કાઢે કાઠું,
એક પગે ઊભેલા તાપસ સમો એ
મને આપે છે જીવતરનું ભાથું,
ઊંચી હલકથી વળી ‘પહેલે કા નાતા’વાળું ગીત એ તો મસ્તીમાં ગાય,
એને ઋણાનુબંધ ન કહેવાય?

હજીયે ના સમજાણું? તો લો, એક વાત કહી
મૂકું હથિયાર મારાં હેઠાં;
દુનિયાથી ઊલટું હું ગરમીની ઝંખનામાં
નજરોનાં બોર કરું એંઠાં,
પીળાં-પીળાં તારવીને છાબડી ભરી મેં, એને ફૂલોનું નામ ન દેવાય,
એ તો રામજીના પગલાં છે, ભાઈ!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૫-૨૦૨૪)

(* = પુણ્યસ્મરણ: રાવજી પટેલ)

(પીળે તે પાંદ લીલા ઘોડા ડૂબ્યા….. . …ગરમાળો, મે-૨૦૨૪)

હાયે! આ ગરમાળો નીંભર…

(ફુલ્લકુસુમિત….. . . …..ગરમાળો, સુરત, મે- ૨૦૨૪)

રોજ મીટ માંડું છું ઉપર,
એક સેર પીળી જોવાને આયખું – આંખ્યું સઘળું તત્પર,
હાયે! આ ગરમાળો નીંભર…

હરખે વાવ્યો, હેતે સીંચ્યો,
ઉત્કંઠા પી-પીને પાછો વાંભ-વાંભ વધ્યો એ ધાંસુ;
હમણાં ખીલે, હમણાં ખીલે
કરતાં કરતાં ખાલી વીતતાં વરસોને પણ આવ્યાં આંસુ,
કોરા કોરા જાય ઉનાળા,
મારા યત્નો, તાલાવેલી જોઈ હસે જાણે સચરાચર
હાયે! આ ગરમાળો નીંભર…

ગામ આખાના ગરમાળાને
પાંદ-પાંદ પે દીવડા પ્રગટે, મારે ત્યાં બસ લીલપ લટકે;
સૂરજ આંખો લાલ કરે પણ
સમ ખાવા પૂરતુંય ના, જો ને! એનું એક રૂંવાડું ફરકે,
એકટક જોયે રાખું એને,
સૂરજ નહીં ને આંખના તાપની થાય કદાચિત કંઈક અસર.
હાયે! આ ગરમાળો નીંભર…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૭-૦૮-૨૦૨૧)

(ગ્રીષ્મચક્ર….. . . ….કવિના ઘરનો ગરમાળો, સુરત, મે- ૨૦૨૪)

કુંવારી નદી

(હરિત સમુદ્ર… …મુન્નાર, કેરળ, માર્ચ ૨૦૨૪)

છેલ્લીવાર ઝઘડીને આપણે અલગ થઈ ગયાં.
પહેલીવાર બંને એક વાત પર સહમત થયાં
કે હવે સાથે નહીં રહી શકાય.

પ્રેમ?
હા, પ્રેમ તો હતો જ.
હતો ત્યારે ચિક્કાર પ્રેમ કર્યો બંનેએ. છાતી ફાડીને કર્યો.
એવો પ્રેમ જેની સમસ્ત મર્ત્યલોકને અદેખાઈ થાય.

પણ આપણે બંને એકસમાન. સમાન ધ્રુવ.
સંપૃક્ત્તતા કઈ રીતે સંભવે?
બંને સૂરજ… આકરા… તેજસ્વી…
એક આકાશ… બે દિવાકર… હોય કદી?

શું કહ્યું?
છેલ્લી મુલાકાત ઝઘડાવાળી નહોતી થવી જોઈતી, એમ?
હા, સાચી વાત. પ્રેમથી અલગ થયાં હોત તો વધારે સારું થાત.
ફરી એકવાર મળીએ?
પ્રેમથી અલગ થવા માટે?
હાહાહાહાહા…
પ્રેમ અને અલગાવ- વિરોધી શબ્દો નહીં?
સારું થયું, ઝઘડીને છૂટા પડ્યાં.
એ જ બંનેને અલગ રાખતું પૂરકબળ બની રહેશે.

ફરિયાદ?
ફરિયાદ તો છે જ. રહેશે જ કાયમ.
ફરી યાદ?
યાદ તો ફરી ફરીને આવતી જ રહેશે.
ભલે આવતી.
હૈયે કોઈ મલાલ નથી.
ના, ના… મલાલ તો છે… પૂરેપૂરો છે.. છે જ..
પણ જે છે એનો સ્વીકાર કરી લીધો છે.

મતભેદ-મનભેદ- તમે જે નામ આપવું હોય એ આપી શકો,
બધું હતું જ. કોને ન હોય?
નદી વહેતી હોય તો માર્ગમાં હજાર પથ્થર નાના-મોટા આવે જ…
નદી કંઈ વહેવાનું છોડી દે છે!

આપણે છોડી દીધું.

સાગર સુધી પહોંચી ન શકાયું.
હશે, કેટલીક નદી રણમાં જ સમાપ્ત થઈ જતી હોય છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૪-૨૦૨૪)

(વળવળાંક… …ચાના બગીચા, મુન્નાર, કેરળ, માર્ચ ૨૦૨૪)

રાત-દહાડો વાંચવાથી શું થશે ?

*
રાત-દહાડો વાંચવાથી શું થશે ?
વ્યર્થ ફીફાં ખાંડવાથી શું થશે ?
જ્ઞાન જે વર્તનમાં છલકાતું નથી,
એના ભ્રમમાં રાચવાથી શું થશે ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨/૦૨/૨૦૨૪)
*

શબ્દો કેવળ શબ્દો ઠાલા

એકટક…. પોન્ડ હેરોન, અષ્ટમુડી, કેરળ, માર્ચ 2024

શબ્દો કેવળ શબ્દો ઠાલા,
વાણીમાં ધાણી જેમ ફૂટ્યા, વર્તનમાં ક્યાં ઉતર્યા, વહાલા !

જીવન આખું વીતવા આવ્યું,
થોથાઓના ટેકેટેકે;
અંડરલાઈન કર્યે રાખી બસ,
અંદર લાઈન થઈ ના એકે,
અંધારાં અક્ષરનાં પીધાં, सबद कहाँ भया उजियाला?

લંકાનું સોનું છે શબ્દો,
દૂર રહો તો કામ ન આવે;
સમદરજલ મેં સ્વર્ણદ્વારિકા
ભીતર ઉતરે વો હી પાવે
જે છે હલ, છે એ જ ઉખાણું, सबद ही कूची, सबद ही ताला.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨/૦૨- ૦૬/૦૪/૨૦૨૪)

(પુણ્યસ્મરણ: ગુરુ ગોરખનાથ – ॐ सबदहि ताला सबदहि कूची सबदहि सबद भया उजियाला)

સ્થિતપ્રજ્ઞ… …ઓરિએન્ટલ મેગપાઈ, મુન્નાર, કેરળ, માર્ચ 2024

માસિકદ્વયી : ૦૨ : દીકરાને માનો જવાબ

બેટા! શાને તું કરતો ફિકર?
બસ, રમવાની તૈયારી કર..

દાદીએ દીદીને એના જમાનાના જૂનવાણી પાઠ છો ભણાવ્યા,
ડૉન્ટ વરી, બેટા! મેં દાદીને પણ આજે વિજ્ઞાનનાં લેસન શીખવાડ્યાં,
‘માસિકમાં ‘sick’ નહીં, ‘મા’નો છે મહિમા,’ કહી દાદીને પણ મેં સમજાવ્યાં,
ન પાપ-ન બગાડ, આ તો કુદરતની દેણ કહી સદીઓના જાળાં હટાવ્યાં.
દીદી તૈયાર છે, જા! સમજણના સથવારે ભાગી છૂટ્યો છે એનો ડર.

રમશે એ તારી સંગ, મંદિર પણ આવશે, વિતાડીશ ના એને તું ઝાઝું,
કમ્મર દુઃખે ને જરા કમજોરી લાગે, બાકી રાખવાનું કાંઈ નથી છાનું;
મૂડ સ્વિંગ છો ચાલે થોડા દિ’ દીદીને, તારે સીધા જ ચાલવાનું,
સાચું છે જે એને સમજીને ચાલશું તો જીવન પણ બનશે મજાનું.
સહિયારી શકશે નહીં દીદીનું દુઃખ ભલે, પાસે જઈ ખભો તું ધર.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૧૯/૦૫/૨૦૨૨)

માસિકદ્વયી : ૦૧ : દીકરાનો માને સવાલ

મા! દીદી કેમ દૂર જઈ બેઠી?
રમવા બોલાવું તો આવતી નથી ને વળી રહે છે એ મારાથી છેટી.

કહે છે મને કે હવે ત્રણ-ચાર દહાડા
મારે એનાથી દૂર રહેવાનું,
દહાડા તો ઠીક, બે ઘડી નહીં ચાલે
એ કેમ કરી મારે કહેવાનું?
ઓચિંતુ ક્યાંથી આ દુઃખ આવી પડ્યું જે
મસ્તીના બદલે સહેવાનું?
ટાઇમ નામની આ કઈ નવી મુસીબત, મા! અમારી દુશ્મન થઈ બેઠી?
મા! દીદી કેમ દૂર જઈ બેઠી?

કાગળમાં બાંધીને ચોરીછૂપીથી એણે
કચરાપેટીમાં કંઈ નાંખ્યું,
હુંય તે કંઈ ઓછો છું! ખાનગીમાં ધાપ મારી
મેં એ પેકેટ ખોલી કાઢ્યું,
હાય હાય મા! દીદીને એવું શું વાગ્યું કે
આટલું લોહી એણે સંતાડ્યું!
દર મહિને આવશે, પેલ્લું કે છેલ્લું નથી- કે’તી’તી તારી એ બેટી.
મા! દીદી કેમ દૂર જઈ બેઠી?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૫-૨૦૨૨)

જે લખ્યું નથી મેં, તે હું છું

મારાં કાવ્યો તો શબ્દો, બસ શબ્દો છે કેવળ, જે લખ્યું નથી મેં, તે હું છું,
તમને નજરે દેખાય છે એ કાયા છે કેવળ, જે નજરોની પાર છે તે હું છું.

ભીતરને છલકાવા ઇચ્છા થઈ ને
મેં છલકાવા દીધું, એ છલકાયું;
હાથ ઝાલી દુનિયાએ દીધેલી ભાષાનો,
દુનિયા-દીધું જ્ઞાન મલકાયું;
જે દુનિયાએ દીધેલા કાગળ પર અવતર્યો, કોણે કીધું કે તે હું છું ?

ફેંકી દો, પરજીવી અજવાળાં તકલાદી,
મુજને નિરખવા એ નક્કામાં;
અજવાળાં બધ્ધાં જ્યાં પૂરાં થઈ જાય
ત્યાં આવો, ત્યાં મારા છે ધામા,
અથવા તો દાટી દો જે કઈં મે લખ્યું છે, અંધારું ઊગશે તે હું છું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૧૨-૨૦૨૩)

નજરોની પાર…. ….જર્મની, મે-2023

જીવનની ગાડી

જાજરમાન…. Bode museum, Berlin May 23

(મુસલસલ ગઝલ)

જીવનની ગાડી તો સીધી જતી‘તી
તમે ખુદ લિફ્ટ સ્વપ્નોને દીધી‘તી

ગલીકૂંચીના ચકરાવે ચડ્યા બાદ,
મજા તમનેય ફરવામાં પડી‘તી.

તમે માની લીધું, બગડી ગઈ છે,
પરંતુ ગાડી તો ઝાંપે પડી‘તી.

ઉતરવાનું હવે નામ જ ક્યાં લે છે?
ભલા થઈ ઇચ્છાની વરધી લીધી‘તી!!

તમારી ગાડી પણ ડ્રાઇવર છે બીજો,
ખરી શેઠાઈની પણ ચળ થઈ’તી.

સફર છોડી તમે પણ રેસમાં છો,
કહી શકશો હવે કંઈ આપવીતી?

સમય પર ગાડીથી ઉતરી જવાનું,
ભલે ખુદની હો ને હો ખૂબ ચહીતી.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૧-૨૦૨૦)

જીવનની ગાડી… બર્લિન, મે ૨૦૨૩

ખપલાયક

Tranquil……. ..at Statue of Unity, January 24

ખપમાં લેવા લાયક ન રહેલી
જૂની ઇચ્છાઓને
ટેવના ટેભા ભરી
દરવખતની જેમ એક ગોદડી સીવી કાઢી.
જ્યારે જ્યારે
ઠંડી જોર પકડે છે
ત્યારે ત્યારે
ગરમાટો મેળવવા
એ સરસ કામ આવે છે.
બાકીનો સમય
બેડ તળેના
ચોરખાનાંમાં
એને ઢબૂરી રાખું છું.
ઉપર બેડ પર હું સૂઉં છું
ત્યારે ભાગ્યે જ યાદ રહે છે કે
મારી બરાબર નીચે જ એ દબાયેલી પડી છે.
પણ શિયાળામાં
ઠંડી પડે ત્યારે
એને ખપમાં લેવાનું કદી ચૂકાતું નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૧૦-૨૦૨૨)

એકલતા…. …બર્લિન, જર્મની, 2023

બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

चलो चलें मितवा…. માધવપુર, સૌરાષ્ટ્ર, 2023

જીવનના જે વળાંકે આવીને ઊભો છું હું ત્યાંથી બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!
ફગાવી દઈ બધા કિંતુ-પરંતુઓની વરણાગી, બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

મળ્યા જે પણ મને રસ્તામાં એ હરએક પાસેથી વધારે નહીં તો ઓછું પણ સતત મેં લીધે રાખ્યું છે,
જીવનભર ભેગાં કીધાં એ બધાંયે પોટલાંમાંથી બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

કોઈએ ઈર્ષ્યા આપી છે, કોઈએ શંકા ચાંપી છે, કોઈએ દ્રોહ, શ્રદ્ધાભંગ કે અપમાન આપ્યા છે;
કશું નહિ છોડવાની લ્હાયમાં અંતે ગયો થાકી, બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

મળ્યાં જે માન-કીર્તિ, સાચાં-ખોટાં રામ જાણે પણ, અહમ્ પાશેરથી વાધ્યો, થયો તે શેર-તોલો-મણ;
અખા! હલકાથી ભારીની એ તારી શીખને માની બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

વિતાવી છે ઘણી રાતો ઉઘાડી પાંપણો સાથે, કશું હાંસિલ થયું નહિ, બસ, કરચલીઓ પડી માથે;
ચિતાથી ભૂંડી ચિંતાને બનાવી શાથી મેં સાથી? બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

હવે રહીરહીને સમજાયું રહ્યો છું ઠેરનો ઠેર જ, કશે પહોંચી શકાયું ક્યાં ઉપાડી મનમુટાવોને?
રહે ગજગ્રાહમાં જે વ્યસ્ત એ આગળ વધે ક્યાંથી? બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

ગયાં એને નમન છે, ને જે આવ્યાં એને પણ વંદન; દીધાં હો ફૂલ કે પથ્થર – એ સઘળાંને નમું છું હું;
બધા માટે હૃદયમાં એકસરખી લાગણી રાખી બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

અરીસામાં પ્રથમવાર જ સ્વયં સામે નજર માંડી, કહ્યું એણે, ભીતર તો જો, પછી બનજે જગતકાજી;
સ્વીકાર્યું મેં, નમાવ્યું સિર, કહ્યું, ‘હા જી અરીસાજી! બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!’

તું બાવનબા’રો છે એ વાત લાગે છે હવે સાચી, મને પણ બાવને પહોંચ્યા પછી સાચી સમજ લાધી;
ભલે મોડી તો મોડી પણ સમજ જ્યારે ખરી આવી, બધા ગજગ્રાહ છોડીને હવે આગળ વધું તો બસ!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧/૧૬-૦૮-૨૦૨૩)

હવે આગળ વધું તો બસ….. …ગ્રે હેરોન, માધવપુર, સૌરાષ્ટૃ, 2023

અઢારમી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે થોડી ગુફ્તેગૂ…

ભાંખોડિયાભેર ચાલતું બાળક બે પગે ઊભું થાય, ચાલતું થાય, ટીન-એજમાં હૉર્મોન્સના ઘોડે સવારી કરતું થાય અને અંતે અઢાર પૂરાં કરી પાકટ વયનું થાય એ આખોય ઘટનાક્રમ એના જન્મદાતા માટે આનંદ અને ગર્વની યાત્રા સમો હોય છે…

ગુજરાતી ભાષાની સર્વપ્રથમ સ્વરચિત કાવ્યોની મારી વેબસાઈટ – શબ્દો છે શ્વાસ મારા ~ www.vmtailor.com – આજે અઢાર વર્ષ પૂરાં કરી વયસ્ક બની છે…

વીતેલા અઢાર વર્ષમાં મેં એનું કર્યું એનાથી વિશેષ આ વેબસાઇટે મારું ઘડતર કર્યું છે એમ કહું તો એમાં જરાય અતિશયોક્તિ નથી. નિયમિતતાની સાથોસાથ એણે મને કટિબદ્ધતાના પાઠ પણ શીખવાડ્યા. એક-એકથી ચડિયાતા મિત્રો અપાવ્યા અને પુષ્પગુચ્છ અને કંટક –ઉભયને સમાનભાવે સ્વીકારતાં પણ શીખવ્યું.

૧૮ વર્ષ..
૭૦૦ થી વધુ રચનાઓ..
૧૫૦૦૦ થી વધુ પ્રતિભાવો…

મારી આ સાહિત્યસફર પણ એટલે જ સંભવ બની છે કે મિત્રોએ મને ક્યાંય એકલો પડવા નથી દીધો… વાચકમિત્રોના એકધારા સ્નેહનો હું સદૈવ ઓશિંગણ રહીશ.

…શક્ય હશે ત્યાં સુધી આ સફર જારી જ રહેશે… હા, આપના અનવરત સાથની અપેક્ષા રહેશે… જોડે રહેજો રાજ…

આભાર.
વિવેક

ઉદાસ ના થા

પ્રતીક્ષા…. ….સોમનાથ, નવેમ્બર 2023

ગયું એ આવતું નથી ફરી, ઉદાસ ના થા આમ,
પુરાણા ઘાવ હૈયે સાચવી ઉદાસ ના થા આમ.

ગયું એ આવતું નથી કદી, ઉદાસ ના થા આમ,
સ્મરણ બધું જ રાખે સાચવી, ઉદાસ ના થા આમ.

સમીપ હોય ના એ ના જ હોય એવું તો નથી,
નજર ન પહોંચે ત્યાં શું કઈં નથી? ઉદાસ ના થા આમ.

વહી ગયું એ પાછું ના ફરે એ સત્ય છે છતાં,
કદી શું જળ વિના રહે નદી? ઉદાસ ના થા આમ.

તું જેને ખોતર્યા કરીને તાજા રાખે છે સતત,
સમય એ ઘાવ પણ જશે ભરી, ઉદાસ ના થા આમ.

જરા તો ખ્યાલ કર, સ્વયં ઉદાસી થઈ જશે ઉદાસ,
તને સતત ઉદાસ નીરખી, ઉદાસ ના થા આમ.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૧૧-૨૦૨૨)

crucifixion by Andrea Mantegna, Louvre, Paris 2023

પ્રીતનાં ગીત

સ્મિત ખચિત…. …મોનાલિસા, લુવ સંગ્રહાલય, પેરિસ, મે-2023

બાર વરસના અબોલડા ને તેર વરસની પ્રીત*
કેવી રીતે ગાવાં મારે, કહો! પ્રીતનાં ગીત?

નથી ઇચ્છતું કરવા સહેજે કોઈ કોઈને દુઃખી
પણ એક સ્વભાવે રાતરાણી છે, એક છે સૂરજમુખી
દિલના દરિયાના તળિયામાં બંને મારે ડૂબકી
પણ હાથ શું આવ્યું કહેવા બાબત બંને સેવે ચૂપકી
મોતી ગોતી હાથમાં દેવા કે કરવા સંચિત?

સંધિકાળે રાત દિવસ લઈ હાથ, હાથમાં ઝૂમે
ક્ષિતિજ પર વળી લળીલળીને ગગન ધરાને ચૂમે
તાપ અથરો થાય ભલે ને, સાથ ન છોડે છાંય,
પણ આપણને બંનેને આ વાત ન કેમ સમજાય
કે અળગાં રહીને જોડાવું એ પ્રીતની સાચી રીત?

વિવેક મનહર ટેલર
(૩૦-૦૯-૨૦૨૩)

(*પુણ્ય સ્મરણ: જગદીશ જોષી
તેર વરસના અબોલડા ને બાર વરસની પ્રીત)

અડીખમ ઈરાદાઓની કવિતા…. એફિલ ટાવર, મે-2023

મને આભ ન જડે તો હવે તમારો વાંક

ચારમિનાર, હૈદરાબાદ, ઑક્ટોબર ૨૦૨૩

તમે વેળાસર ટહુક્યાં નહીં, હે સહેલીજી! વેળાસર દીધી ન હાંક,
મને આભ ન જડે તો હવે તમારો વાંક.

વરસોથી એમ તમે વહ્યે રાખ્યું છે
જાણે કાંઠાથી લેવા ન દેવા,
ઓચિંતું છલકીને ભીંજવો જો એક દી‘
તો કાંઠાને કેમ પડે હેવા?
વળી સંકોરી જાત થાવ વહેતાં તમે, થઈ અજાણ લઈ એવો વળાંક;
તો તો નીકળેને આપનો જ વાંક, હે સહેલીજી!
વેળાસર દીધી ન હાંક.

વાયરા કનેથી કહો, શીખ્યાં ન કેમ
સદા સાથે રહેવાનો મહાવરો?
વહેતો રહે કે પડી જાય યા ફૂંકાય તોય
મેલે ન આવરો ને જાવરો;
તમે મરજીથી આવો ને મરજીથી ગાયબ તો જીવતરના કેમ માંડું આંક?
બીજા કોઈનો શું કાઢવાનો વાંક, હે સહેલીજી!
વેળાસર દીધી ન હાંક.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦-૧૯/૦૩/૨૦૨૩)

ચાર મિનાર, હૈદરાબાદ, ઑક્ટોબર ૨૦૨૩