થ્રી મસ્કેટિઅર્સ…. ……નામેરી, આસામ, નવે-૨૦૧૦)

*

ભીતર બધું જ કોરું-કોરું.
જો કે
મારી
છત્રી પર
I love monsoon
લખેલું છે.

– વિવેક મનહર ટેલર

(૧૧-૦૭-૨૦૧૪)

(ઉઈ મા….. …..આસામ, નવે-૨૦૧૦)

(મારા આંગણાનું અજવાળું……. ….એપ્રિલ, ૨૦૧૪)

*

કવિતાનો છોડ ચિંતામાં પડી ગયો છે.
પહેલાં તો કોઈ દહાડે ગીત,
કોઈ દહાડો ગઝલ.
ક્યારેક અછાંદસ,
મુક્તક, હાઇકુ, સૉનેટ-
– રોજ નવાં નવાં પાન ફૂટતાં.
અચાનક આ શું થઈ ગયું ?
સૂર્યનો તડકો તો એનો એ જ છે.
ચાંદની શીતળતા પણ કાંઈ બદલાઈ નથી.
પવને પણ એની વફાદારી બદલી નથી.
જમીનમાં પૂરતો ભેજ છે.
ખાતર છે, પાણી છે.
પાસ-પાડોશના
ગુલાબ-મોગરો-જૂઈ પણ પૂર્વવત્ ખીલે-તૂટે-ખીલે છે.
આ શેનો સડો લાગ્યો ? ને ક્યાંથી ?
અરે કોઈ ડોક્ટરને બોલાવો…
મારી નાડી રે જોવડાવો…
મને ઓસડિયાં પીવડાવો…
મને ઇંજેક્શન મૂકાવો…
કવિ પણ ફિકરમાં.
માળી આવ્યો.
જોતાં જ ડોકું ધુણાવ્યું-
ઊં….હું !
એ જ હોવા જોઈએ માળા બેટા.
દુનિયાભરના બાગ ઊજાડશે કે શું ?
ફટ્ કરતાંકને એણે મૂળમાંથી બે કીડા કાઢ્યા.
લો સાહેબ ! આ જ બાગે-બાગે પેધાં પડ્યા છે.
ઇલાજ ?
ના… સાહેબ ! ના…
કાંઈ નહીં… કાંઈ નહીં… કાંઈ નહીં…
પેલા બે કીડા કવિની આંખોમાં એમ જોઈ રહ્યા હતા
જાણે એમને ખાલી છોડ જ નહીં, કવિ જ આખો ખાવો ન હોય !
ઓહ માય !
આ કેવા કીડા ? કોઈ જ ઇલાજ નહીં ?
કોને બચાવવા ? કેમ બચાવવા ? કેમ બચવું ?
પ્રલયનો દિવસ ઢૂકડો આવી પૂગ્યો કે શું ?
અંઅઅઅ… શું નામ કહ્યું હતું માળીએ ?
વૉટ્સ-એપાઇટિસ? ફેસબુકાઇટિસ ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૬-૨૦૧૪)

(પ્રલયનો પ્રારંભ ? …..શ્રીનગર, કાશ્મીર, મે-૨૦૧૪)

(સોનેરી શમણું…                                      …દુબઈ, નવે-૨૦૧૩)

*

ખૂબસુરત શરાબના
એક ગ્લાસમાં
પાણી ભરીને
કોઈકે
નાનકડી
સોનેરી
માછલી
નાંખી દીધી છે –
હવે
એ
નથી મરી શકતી,
નથી જીવી શકતી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૦૩-૨૦૧૪)

*

(મલમલી ઇચ્છા…                                         …દુબઈ, નવે-૨૦૧૩)

(ગ્રામીણકન્યા…     … અરુણાચલ પ્રદેશ, નવેમ્બર, ૨૦૧૦)

*

મંગી શહેરમાં રહે છે,
મારા બંગલાથી થોડે જ દૂર.
રોજ સવાર પડતામાં કામે આવી જાય.
એની મા કાછડો વાળતી હતી.
મંગી નથી વાળતી.
એ મોબાઇલવાળી થઈ ગઈ છે.
એ આવે કે તરત
મારો દીકરો એના દૂધનું મગ એને બતાવે-
જુઓ ! આમાં તળિયે બૉર્નવિટા રહી ગયું છે.
એ પોતું મારતી હોય ત્યારે
પત્ની એને મેં બતાવેલા ડાઘા બતાવે –
દાબીને પોતું મારતી હોય તો !
આ ડાઘ બબ્બે દિવસથી એમના એમ જ છે.
કપડાં ધુએ ત્યારે એને ખાસ સૂચના.
અંડરગાર્મેન્ટ્સ પર બ્રશ નહીં મારવાનું. ખરાબ થઈ જાય.
હાથથી જ ધોવાના.
ગઈકાલે સાંજે ખાતા બચેલું શાક
-માંડ ચાર-પાંચ કોળિયા જેટલું-
મમ્મી એને આપે-
તારે તો જલસા છે, નહીં ?
બધાના ઘરેથી જાતજાતનું ખાવા મળે રોજ જ.
મંગી ચુપચાપ શાકની વાડકી લઈ
પાછળ ચોકડીમાં બેસી જાય છે.
મારો દીકરો પણ પૂછતો નથી
કે એ શાક શેની સાથે ખાશે ? લુખ્ખું?
એ કામ પર ન આવે તો બધા ધુંઆપુંઆ.
આખું ઘર ઉથલપાથલ.
મમ્મી એને મિસ્ડ કૉલ કરે.
એનો ફોન આવે તો ખખડાવે-
આવવાની ન હોય તો આગળથી ફોન ન કરાય ?
તમે સાલાવ…
જવાબદારીનું કંઈ ભાન જ નહીં?
…

મંગી મોબાઇલવાળી થઈ ગઈ છે.
મંગી મારા જ શહેરમાં રહે છે.
મંગી કાછડો વાળતી નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૫-૨૦૧૪)

*

(કામ પર…                             … અરુણાચલ પ્રદેશ, નવેમ્બર, ૨૦૧૦)

*

કાળઝાળ મે મહિનાના
ભરચક્ક તાપ સામે
પૂરબહાર મહોરી ઊઠ્યા છે
શહેરના
એક-એક ગરમાળા,
સિવાય કે હું !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૫-૨૦૧૪)

*

(કેન વી ડુ ઇટ ટુનાઇટ ?                    ….સીગલ, પેન્ગૉન્ગ ત્સૉ, લદાખ)

*

મેં એને વ્હૉટ્સએપ પર મેસેજ કર્યો:
“લાઇટ બંધ કરી સૂઈ જઈએ ?”
“બે જ મિનિટ, જાનુ !”
“ઓ.કે., ડિઅર”
……
…..
…
“કેન વી ડુ ઇટ ટુનાઇટ, હની ?”
“…”
“સ્વીટીઇઇઇ…”
“યસ, લવ ?”
“કેન વી..?”
“ઓહ્હ્હ… યેહ… આજે નહીં, ડાર્લિંગ… કાલે…”
“:-(”
“કેમ આવું સ્માઇલી ? કાલે પ્રોમિસ… ઓ.કે.?”

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૧-૨૦૧૪)

*

(આજે નહીં, ડાર્લિંગ…                           સીગલ, પેન્ગૉન્ગ ત્સૉ, લદાખ)

(મારો સનાતન પ્રેમ…                       …ગરમાળો)

*

ગયા ચોમાસે જ મેં એના પર એક કવિતા લખી હતી.
મોટા ભાગે હાઈકુ હતું.
સત્તર અક્ષરનું.
કંઈક એવા મતલબનું કે
આખા શરીર પર જાણે એક માત્ર જીભડો કાઢી
કોઈ ચાળા ન પાડતું હોય
એ રીતે એ ભર ચોમાસે ઊભું છે.
ભર ચોમાસે એમ લખવાનું કારણ એટલું જ
કે આમ તો એ ભર ઊનાળાનો જ જીવ.
ગરમી જેમ વધે એમ એનામાં જીવ આવે.
ઉનાળે સૂર્ય જેમ વધુ આકરો થાય એમ એ એનું પોત વધુ ને વધુ પ્રકાશે.
પણ ચોમાસામાં ?
ના ભાઈ… એ એનું કામ જ નહીં.
પણ ગયા ચોમાસે એણે એક જીભડો કાઢ્યો એ હું જોઈ ગયો
ને મેં એક કવિતા લખી નાંખી હતી.
મોટા ભાગે તો હાઈકુ જ.
ખાલી સત્તર જ અક્ષર.
પણ લાગે છે કે એને એ ગમી ગયું હતું.
અને એ હવે આ ચોમાસે પણ મારી પાસે કદાચ એકાદ કવિતાની આશા રાખે છે.
મોટાભાગે તો હાઈકુની જ.
પણ સત્તર અક્ષર તો એક જ જીભ હોય ત્યારે કામ આવે…
આ ચોમાસે તો
ઢગલાબંધ જીભ લટકાવી બેઠો છે-
– આ ગરમાળો !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૨-૦૭-૨૦૧૩)

*

(સામાન સૌ બરસ કા હૈ…       …ન્યુજર્સી એરપૉર્ટ, ૨૦૧૧)

*

તમને તો ખાલી હાથે ખાલી સાથે ચાલવામાં જ રસ હતો.
પણ એણે તો ઢગલો શૉપિંગ કર્યું હતું
ને પછી
અડધોઅડધ સામાન ઉંચકવામાં
તમારી મદદ પણ માંગી.
મદદ શું માંગી, પધરાવી જ દીધો…
પછી
અડધે રસ્તે
એને સમજાઈ ગયું
ને
એણે તો બધો સામાન ફગાવી દીધો.
હા, લગભગ બધો જ.
પણ તમે એ ન કરી શક્યા.
ન જ કરી શકો ને?
તમારી પાસે ક્યાં તમારો પોતાનો સામાન હતો ?
એટલે
એ લંગડાવા ને તમે ઘસડાવા માંડ્યા.
હાસ્તો,
બે પગ કંઈ થોડા અલગ-અલગ દિશામાં ચાલી શકે?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૨-૨૦૧૩)

*

(મેરા કુછ સામાન…                             …ન્યુજર્સી એરપૉર્ટ, ૨૦૧૧)

(સફાઈ… બહારની કે ?                              ….લેહ, જુન-૨૦૧૩)

*

જૂના લગ્નજીવનમાંથી બહાર આવવું
એ
જૂના ઘરમાંથી બહાર આવવા જેવું જ અઘરું છે
એ આજે સમજાય છે.
અહીં એક-એક દીવાલો, ખૂણાઓ, છતોને
મેં
દિલ ફાડીને ચાહ્યાં છે.
ઘર ભાડાનું થઈ જાય… ખાલી તો કરવું પડે ને?

ખાલી દીવાલો
ખાલી ખૂણાઓ
ખાલી છતોમાં
હું મને શોધું છું.
પણ લાગે છે
હું કદાચ
મૂવર્સ એન્ડ પેકર્સના તૈયાર કરેલા કોઈ એક પેકેટમાં
ક્યાંક બંધાઈ ગયો છું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૨-૨૦૧૩)

*

(ધર્મનો એકલપંથી…    …લામાયુરુ મોનાસ્ટેરી, લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

(કોરો કાગળ…..     ….એક અને અનંત, નુબ્રા વેલી, લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

*

અંતહીન બોગદામાંથી જેમ ટ્રેન
એમ
રોજ એક કવિતા
મારામાંથી
ધણધણાવતી પસાર થઈ જાય છે.

રિફિલ ખોવાઈ ગઈ હોય
એવી બોલપેન જેવો હું
અંતહીન બેસી રહું છું
મારો કાગળ લઈને
કોરો…
સા……વ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૭-૨૦૧૩)

*

(ઈશ્વરના સરનામે…..         …પુલ પર બાંધેલી શ્રદ્ધા, લેહ, જુન-૨૦૧૩)

(તારા સુધીનો માર્ગ તો સીધો છે, જાણું છું…    …બૌદ્ધ ધર્મસંસ્થાન, લેહ, જુન-2013)

*

ગીતામાં કહ્યું છે કે
जातस्य ही ध्रुवो मृत्युः
શંકરાચાર્ય પણ કહી ગયા કે
पुनरपि जननं, पुनरपि मरणं
બધાએ જ મૃત્યુ વિશે વાતો કરી.
બધા જ મૃત્યુ પણ પામ્યા.
પણ હું મૃત્યુમાં માનતો નથી.
હા, ક્યારેક મને પણ સાક્ષાત્કાર થશે જરૂર
પણ ત્યાં સુધી
હું ફક્ત જીવવામાં જ માનું છું.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦-૦૪-૨૦૧૩)

*

(પ્રકાશના પંથે….                      …બૌદ્ધ ધર્મ સંસ્થાન, લેહ, જુન-2013)

(ઠીકસે મોનાસ્ટેરી….                                …લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

*

મને ખબર છે,
હું તો તારી સૉલ-મેટ નથી જ –
-એણે કહ્યું
એ વેળાએ
તમારો હાથ
એના ભરાવદાર સ્તન પર લીલું-લીલું ફરતો હતો.
એ હાથ ત્યાં જ રહી ગયો…
પથારીમાંનું એસ્કેલેટર ચાલુ થઈ ગયું
એના પર થઈને
તમે સીધા નીચેના માળે આવી ગયા.
જાત-જાતની વસ્તુઓ અહીં ડિસ્પ્લે પર હતી,
વધારે રોકાઈએ તો વિન્ડૉ શૉપિંગ થઈ જાય એવી.
પણ તમારું તો ટાર્ગેટ નક્કી હતું.
તમે સાવ નીચે ઊતરી આવ્યા.
સેકન્ડ્સનું સેલ લાગ્યું હતું.
તમે કંઈક શોધવા લાગ્યા.
કઈ આશાએ એ તો તમનેય ખબર નહોતી.
પણ કંઈ જડી આવે
અને તમે પાકીટ કાઢવા ખિસ્સામાં હાથ નાંખો
એ પહેલાં જ તમને યાદ આવ્યું-
– તમારો હાથ તો
તમે ઉપર પલંગમાં જ ભૂલી આવ્યા છો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૨-૨૦૧૩)

*

(નુબ્રા વેલી….                                         …લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

માય લૉર્ડ !
લગ્ન એટલે શું એ મને સમજાય છે.

હા, મેં જ છાતી ઠોકી ઠોકીને કહ્યું હતું,
હું તને પ્રેમ કરું છું.
ચાલ, લગ્ન કરી લઈએ.
અને મેં દસ વરસ કાઢી પણ નાખ્યા, માય લૉર્ડ !
કાઢી નાખ્યા, માય લૉર્ડ ! કાઢી નાખ્યા…
જેમ આપ હથોડી ઠોકો છો
એમ જ મેં છાતી ઠોકી હતી.

યોર ઑનર !
લગ્ન એટલે શું એ હવે મને સમજાય છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૨-૨૦૧૩)

(કાંટા…                                             …આસામ, નવે-૨૦૧૦)

*

તેં કહ્યું હતું –
તું આવશે
અને
આલિંગન આપશે.
…
..
.
હવે ન આવીશ.
ભૂલેચૂકે પણ ન આવીશ.
મારી છાતીમાં
કાંટા બનીને
ચસોચસ ખૂંપી ગયું છે,
ન આપી શકાયેલું એ આલિંગન.
ક્યાંક
તું
ચિ-રા-ઈ ન જાય !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૪-૦૩-૨૦૧૩)

*

(રસ્તે વિલસતું સૌંદર્ય….                           …આસામ, નવે-૨૦૧૦)

(એક કવિતા આ પણ…                         …ગિરનાર, ૨૫-૦૨-૨૦૧૩)

*

કેટલીક કવિતા ક્યારેક અન્ય કવિતા વાંચતા કે કોઈ સાથે વાતચીત કરતાં ઉદભવતી જણાય છે.. લયસ્તરો પર ગઈ કાલે મૂકેલી “એક ગેઈશાનું ગીત” કાવ્ય એક મિત્રને સંભળાવ્યું અને એનો જે પ્રતિભાવ આવ્યો એ આ કાવ્યનું બીજ છે.. ગેઈશાનું ગીત જ્યાં પૂરું થાય છે ત્યાંથી મારી કવિતા કદાચ શરૂ થાય છે…

*

ક્યારેક
એકાદ રાત તો તને એવી મળી આવે છે
જ્યારે
આખી દુનિયાથી દૂર
સા…વ એકલી
તું તારા આંસુને સંભોગી શકે છે…

પાંજરામાં પૂરેલા સિંહનો શિકાર કરે એ રીતે
ઘરાક તારા ચામડાં ચૂંથીને ચાલ્યો જાય
ત્યારે
કામ સે કમ
પૈસાની સાથે
તારા પગભર હોવાનો સિક્કો તો ખણકાવી જાય છે.
બે ઘડી તો બે ઘડી
એ આખેઆખો તારો બની રહે છે…
તું ભલે લાખ ગુલામ…
ભલે લાખ અપમાનિત…
તોય તને એકાદ રાત તો મળી આવે છે…

મારું પૂછે છે?
હું?
હું તો ગૃહિણી છું, બસ…
હા, ગૃહિણી…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૪-૨૦૧૩)

*

(ખોરાક…                                               …અમેરિકા, મે, ૨૦૧૧)

(પછીતેથી…                 …બહાઉદ્દીન મકબરા, જૂનાગઢ, ૨૫-૦૨-૨૦૧૩)

*

તને ખોટું તો નથી લાગતું ને, યાર ?
રોજ જ
જ્યારે જ્યારે
હું તારા ઘર પાસેથી
-એ તારું ઘર જ છે ને?-
પસાર થાઉં છું
ત્યારે ત્યારે
ચાલુ ગાડીએ
અને ચાલુ મોબાઇલે
બે ઘડી
હાથ સહેજ છાતીએ અડાડીને
અને
માથું બે’ક ડિગ્રી નમાવીને
આંખ એકાદ પલભર બંધ કરી લઉં છું.
તારા ઘર પાસે
– એ તારું જ ઘર છે ને?-
ખાલી થોભાતું નથી, બસ…
સમય, પ્રભુ ! સમય…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૩-૨૦૧૩)

*

(વિહંગાવલોકન…               …બહાઉદ્દીન મકબરા, જૂનાગઢ, ૨૫-૦૨-૨૦૧૩)

(ગામ આખામાં આગ…             …અલ ઐન સિટિ, UAE, નવે-૨૦૧૨)

*

લગ્નની ઢગલેબંધ કંકોતરીઓમાંથી એકાદી
ફેસબુક પર ઢોળાઈ અને ગામ આખામાં આગ લાગી ગઈ:
‘આજે વસંતપંચમી છે.’
અને વસંતપંચમી આવે
એટલે કવિ હોય
એણે ફરજિયાત કવિતા લખવી જ પડે.
શહેરજીવનની વિષમતા,
પ્રકૃતિ સાથેની વિસંવાદિતતા
અને સંવેદન સાથેની વિસંગતતા પર
કટાક્ષ ન કરો
ત્યાં સુધી કવિ તરીકેની તમારી સંવેદનશીલતા
સાબિત થતી નથી.
તમારું હૈયું જો સિમેન્ટ-કોંક્રિટનું
અને
ચેતાતંત્રમાં
નસોના સ્થાને આસ્ફાલ્ટની સડકો દોડતી ન હોય
તો
તમારે
ફ્લાવરવાઝમાં ગોઠવાયેલા ફૂલો કને જઈ પૂછવું જ રહ્યું
કે
તમને ખબર છે, આજે વસંતપંચમી છે ?
પણ
આ બધું
જો તમે મારી જેમ સાધનસંપન્ન કવિ હો
તો
વાતાનુકૂલિત સાઉન્ડપ્રુફ કમરામાં બેસીને
કાગળ ઉપર લખશો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૨-૨૦૧૩, વસંતપંચમી)

*

(તમને ખબર છે?                     …દુબઈ મોલ, દુબઈ, નવે-૨૦૧૨)

(જીવનચક્ર…         ….શેખ ઝાયેદ મસ્જિદ, અબુ ધાબી, ૧૧-૧૧-૨૦૧૨)

*

ઝેનવાટિકાનું ફળ ખાઈ ચૂકેલ
એક વાંદરો
એક ડાળ પરથી બીજી પર અને બીજી પરથી ત્રીજી પર
આખી જિંદગી
કૂદકા માર માર કરતો રહ્યો.
ગામ આખાની ગુંલાટો પણ એણે ખાધી
પણ
ઝાડ બદલવાની ભૂલ એણે કદી ન કરી.
પરિઘ ભલે ગમે એટલો વધે,
કેન્દ્રબિંદુ એનું એ ન રહે
તો વર્તુળ વર્તુળ મટી જાય છે

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૧૨-૨૦૧૨)

*

(નજર…                           …….ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૦૬-૦૫-૨૦૧૨)

(અડધી રાત્રે….                    …બુર્જ ખલિફા, દુબઈ, ૧૫-૧૧-૨૦૧૨)

*

એ
એક ઇનકારના
ચોવીસ ચોવીસ કેલેન્ડર ફાટી ગયા પછી
આજે
શું
હું
મારી જાતને
હજી પણ
એ જ દોરાહા પર શૂન્યમનસ્ક ઊભેલો જોઈ શકું છું
કે પછી
ખુલ્લા બચેલા એકમાત્ર રસ્તે આગળ વધીને
નિઃશ્વાસ નાખીને
મારે આજે પણ
ન લેવાયેલા રસ્તાના કારણે જન્મેલા
differencesની જ વાત કરવાની છે ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૧૧-૨૦૧૨)

(પુણ્યસ્મરણ: રોબર્ટ ફ્રોસ્ટ- The road not taken )

*

(સમી સાંજે….                     …બુર્જ ખલિફા, દુબઈ, ૧૫-૧૧-૨૦૧૨)

(ભગ્ન આશાઓ…         …..માંડુ, નવે., ૨૦૦૫)

*

બધું હજી એનું એ જ છે.
એ જ ઘર છે.
એ જ હું છું.
એ જ મારો પ્રેમ,
એ જ પ્રતીક્ષા.
મારા ઘરના લાકડાના દરવાજા
પણ
હજી
ચોવીસ કલાક ખુલ્લા જ રહે છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬-૦૭-૨૦૧૨)

*

(ચિરપ્રતીક્ષા…                                      …..માંડુ, નવે., ૨૦૦૫)

(આથમતા અજવાળાં…    …બુલંદ દરવાજા, ફતેહપુર સિક્રી, ૧૨-૦૫-૨૦૦૬)

*

પડીએ તો વાગે તો ખરું જ.
સવાર પડે છે
તો
એના દર્દના આંસુ ઝાકળ બનીને ઊભરી આવે છે.
બપોર પડે છે
તો ખચ્ચ્ દઈને પડછાયા જેવા પડછાયાનેય કાપતી !
સાંજ પડે છે
તો
શું આકાશ કે શું દરિયો – બધું જ ગ્લાનિર્મય.
રાત પડે છે
પણ
કોઈ જોઈ ન શકે એ રીતે. અંધારામાં.
એ આરામ આપવા આવી છે.
એ રડતી નથી,
માત્ર વહેતા પવન પર
રાતરાણી થઈને સવાર થઈ જાય છે…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૯-૨૦૧૨)

*

(પડે જેમ ખુશબૂના પગલાં હવામાં…                   …૨૦-૦૭-૨૦૦૯)

(મહાપ્રયાણ….                       ….ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૦૬-૦૫-૨૦૧૨)

*

સંભોગરત
શ્વાનયુગલને
વહેલી સવારે
પથરાં મારી-મારીને
છૂટા કરવા મથતા
ચાર-પાંચ જણના ટોળા સામે
મેં જોયું.

બધાના જ ચહેરા પર વંચાતી હતી,
એમના
બેડરૂમની ચાદરો પર
નહીં પડતી કરચલીઓ !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૮-૨૦૧૨)

*

(સમયના શરીરે કરચલીનું જાળું…               …રસ્તામાં, કાશ્મીર, ૦૬-૦૫-૨૦૧૨)

(એકલદોકલ….            …ગરમાળો, એપ્રિલ, ૨૦૧૨)

*

ભર અષાઢે
લીલાછમ્મ ગરમાળા પર
એક પીળચટ્ટી સેર
બિલકુલ એકલદોકલ
લચી પડી છે –
જાણે
ગેરવલ્લે ગયેલા ચોમાસાને
જીભડો ન કાઢતી હોય !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૮-૨૦૧૨)

*

(જીભડો…                                      …ગરમાળો, એપ્રિલ, ૨૦૧૨)

(જિંદગીની સડકો પર…                         …કાશ્મીર, મે- ૨૦૧૨)

*

અડધી રાતે
ઊંઘમાંથી સફાળા જાગીને મેં જોયું,
તો પલંગમાં હું ક્યાંય નહોતી.
ન ચાદરની કરચલીમાં,
ન નાઇટલેમ્પના આથમતા ઉજાસમાં.
હેલ્થક્લબ જતા પતિ માટે
ટેબલ પર કાઢી રાખેલા દૂધના ગ્લાસમાં પણ નહીં.
ચાની તપેલીમાંથી ઊઠતી ગરમ વરાળમાં પણ નહીં
અને ગરમાગરમ બટેટાપૌંઆમાંય નહીં.
બધાએ વાંચી નાંખેલા અખબારમાં
ક્યાંક હું ચોળાયેલી પડી હોઈશ એમ માનીને
હું પાનેપાનાં ઉથલાવી ગઈ પણ…
દીકરાનું ટિફિન પણ ખોલ્યું
ને એના દફ્તરમાં કાળજીપૂર્વક ગોઠવેલી
એક-એક ચોપડીઓની વચ્ચે પણ હું ફરી આવી…
ઓફિસ જતાં પહેલાં તૈયાર કરેલા લંચમાં
અને ઓફિસ-અવર્સના એક-એક પડળ પણ
બાજનજરે ફંફોસી જોયા.
કામવાળીઓની અવારનવાર ગેરહાજરીનો બુરખો ઓઢીને
મેં આખા દિવસના કાચમાં પણ જોયું.
હોમવર્કના પાનાંઓના અક્ષરે-અક્ષર ઉતરડી જોયા,
કદાચ હું ત્યાં મળી જાઉં મને.
કદાચ હું રાતના ઢાંકા-ઢૂબાની ગલીઓમાં તો ભૂલી નથી પડી ને?
બનવાજોગ છે
કે એ લેપટોપ મૂકીને પાસે આવે
એ વિચારે લંબાતી જતી રાતના બોરિંગ બગાસામાં હું ક્યાંક ઊડી ગઈ હોઉં.
કે મગરના જડબાં જેવા ખેંચાયેલા દિવસના
તૂટતા શરીર પર
લીલું-લીસું ચુંથાતી રાતની ચાદરમાં તો હું નથી ને?
કે પછી ઊંડા પાણીની શાર્કના દાંતમાંથી છટકવા
આખો દિવસ ફોરવર્ડ કર્યે રાખેલા મેસેજિસ સાથે
ક્યાંક હું પોતે જ તો ફોરવર્ડ નથી થઈ ગઈને?
હું ત્યાંય નથી….
હું ક્યાંય નથી ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૭-૦૬-૨૦૧૨)

(તને વરસાદ ભીંજવે…           …પહલગામના રસ્તે, ૧૧-૦૫-૨૦૧૨)

*

પહેલા વરસાદના છાંટા
શું તમને અડ્યા ?
કે પછી
જેમ
મન વિચારોમાં,
આત્મા લાલસાઓમાં,
જ્ઞાન પુસ્તકોમાં
અને
ધર્મ ધર્મસ્થાનોમાં
એમ જ
તમારું શરીર
દીવાલો, કપડાં કે ચામડીમાં જ કેદ છે હજી?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૬-૨૦૧૨)

*

(ગોરંભો….                          …નગીન લેક, શ્રીનગર, ૧૧-૦૫-૨૦૧૨)

(આથમતા ઓળા….                …ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૦૭-૦૫-૨૦૧૨)

*

તને કોઈ પ્રશ્નો નથી,
કોઈ શંકા
કે કોઈ બીજો વિચાર પણ નથી.
પણ મને છે.
હા, છે.
મોટા ભાગે તો છે જ.
પણ છે તો કેમ છે
એ ખબર નથી.
તું કાચ જેવું સ્વચ્છ વહે છે,
પણ
બધાં પાણી સ્વચ્છ તો નથી હોતાં ને ?
હું સ્વચ્છ નથી.
હા, નથી.
મોટા ભાગે તો નથી જ.
પણ નથી તો કેમ નથી
એ પણ ખબર ક્યાં છે જ ?
માસ્ટર તો સ્કૂલમાં
સરખું જ ગણિત ભણાવે છે
પણ
બધાના માર્ક્સ કંઈ સરખા આવે છે ?
સંબંધોના સમીકરણ સાચા માંડવા હોય
તો
દુનિયાના લીટા ભૂંસીને
સ્લેટ કોરી કરવી પડે.
તારી એ તૈયારી છે… પૂરેપૂરી છે.
પણ મારી ?
.
.
.
એક કામ કરીએ…
હું દોસ્તીના દરવાજા ખોલી દઉં છું,
તું પ્રેમનો પવન થઈને આવ્યા કરજે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૪-૨૦૧૧)

*

(પ્રકાશના પડછાયા….        …સોનમર્ગ, કાશ્મીર, ૦૫-૦૫-૨૦૧૨)

(મારી કોઈ ડાળખીમાં પાંદડા નથી…     …. ઈલોરા, ૨૭-૧૦-૨૦૧૧)

*

આંબાના ઝાડને અઢેલીને
હું કવિતા લખવા બેઠો છું.
મારે આજે ઇશ્વરની કવિતા કરવી છે
પણ મને ઇશ્વર ક્યાંય નજરે જ ચડતો નથી.
કૃષ્ણ?
એણે સગા મામાને માર્યા અને મામાના સગાંઓને પણ.
એણે ધાર્યું હોત તો એ દુર્યોધનને સીધો કરી શક્યા હોત
પણ એણે લાખોના લોહી વહાવડાવ્યા.
રામ?
સાવ કાચા કાનના.
જેણે એના માટે બધું ત્યાગ્યું, એણે એને જ ત્યાગી દીધી.
બબ્બેવાર.
રાવણે એની પત્ની ઉપાડી તો એણે એને જ ઉપાડી લીધો.
એક પત્ની માટે કંઈ કેટલાય રીંછ-વાનર-માનવનો ભોગ.
શીતળામાતા?
સાવ આંધળા.
ચાલુ ચૂલો દેખાયો નહીં ?
પોતે દાઝે એમાં કોઈની કૂખ બાળવાની?
ઇન્દ્ર ?
ઇર્ષ્યાળુ.
મહાકાળી ?
ડરામણા.
બ્રહ્મા ?
ડરપોક.
વિષ્ણુ ?
સળીખોર.
શંકર ?
અવિચારી.
કેટલાની વાત કરું?
કોઈએ ધર્મના નામે તો કોઈએ કર્મના નામે…
કોઈએ પાપ સામે તો કોઈએ આપ સામે…
બધા જ માટીપગા….
ઇશ્વર ક્યાં ?
પણ મારી પાસે આ બધુ માંડીને કહેવાનો સમય જ નથી.
હું તો બળબળતા તડકામાં
આંબાના છાંયડામાં
કવિતા કરવા બેઠો છું.
મારે નથી ધર્મગ્રંથ લખવાનો કે નહીં ઇતિહાસ.
આગળ શું લખું એ વિચારું છું તેવામાં જ
નાગાં-પૂગાં છોકરાંવનું એક ટોળું ધસી આવ્યું
અને આંબે પથ્થર વરસ્યા
ને
ધરતી પર કેરી.
એક નાગૂડિયો સાવ મારી પાસે આવી ઊભો,
કેરીથી ચિતરાયેલા એના મોઢાનું બચ્ બચ્
અને આંખોમાં સ્મિત લઈને !
મેં ડોક ઊંચકીને આંબા સામે જોયું
કાગળ ગડી કરીને ખિસ્સામાં મૂક્યો.
અને કવિતા લખવી બંધ કરી
કેમ કે એ પૂરી થઈ ગઈ હતી.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૪-૨૦૧૨)

*

(મેં તો ઝાંકીને જોયું જરા ભીતર…     ….ઈલોરાથી સુરતના રસ્તે, ૨૭-૧૦-૧૧)

(શિલ્પ…                                    …ઇલોરા,૩૦-૧૦-૧૧)

*

શાશ્વત મૌન છે
એકમાત્ર અક્ષત કવિતા…
એને તમે શબ્દોથી ટાંચો છો
ત્યારે
શિલ્પ તો બની જાય છે
પણ
કવિતા તૂટી જાય છે !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૧૧-૨૦૧૧)

*

(તેજ-છાયા…                           …ઇલોરા,૩૦-૧૦-૧૧)

(ભડભાંખળું…..                     …સાન ફ્રાંસિસ્કોના દરિયાકાંઠે, મે-૨૦૧૧)

*

મળસ્કે આછા અજવાળે
મારા ડબલબેડ પર બાંધેલી મચ્છરદાની
અને
રૂમની બારી પર લગાડેલ મોસ્કિટો નેટની બહાર
દૂ…ર
આછા દેખાતા એક તાર પર
એક ઝીણકો પડછાયો
આવીને બેઠો
અને
પથારીમાં આડી પડેલી મારી ચશ્માં વગરની આંખો ઝીણી થઈ-
-સિપાહી બુલબુલ?

પાણીની મોટરનો એકધારો અવાજ,
પંખાની અનવરત ગરગરાટી,
પસાર થતા વાહનોની ઘરઘરાટી અને હૉર્ન,
સવારપાળીમાં બાજુમાંની સ્કૂલે જતાં બાળકોનો કલબલાટ,
છાપાવાળાની બૂમ,
અઠવાડિક પ્રભાતફેરીનું ‘હરે રામ, હરે કૃષ્ણ’-
– આ બધી જ દીવાલો તોડીને
એક ટહુકો
છે…ક મારી અંદર ટકોરા મારી ગયો
અને
મારી સવાર જરા હસી દે છે…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૮-૨૦૧૧)

(કાનાફુસી…..                   …મિસ્ટરી પૉઇન્ટ, સાન ફ્રાંસિસ્કો, મે-૨૦૧૧)

(દીકરો મારો લાડકવાયો…       ….દિરાંગ, અરુણાચલ પ્રદેશ. ૦૭-૧૧-૨૦૧૦)

*

વેકેશનમાં
દીકરો
બહારગામ ફોઈને ત્યાં રહેવા ગયો.
દસ વર્ષમાં
પહેલવહેલીવાર
એ અમારાથી આમ સાવ જ છૂટો થયો.
એના વિના જાણે સૂરજ ઊગતો જ નથી
ને ઊગે તો પછી કદી આથમતો જ નથી…
એની મમ્મી તો
સવાર-બપોર-સાંજ
ફોન કરીને એના ખબર-અંતર પૂછી લે-
આ કર્યું ?
આમ કેમ કર્યું ?
ફોઈને હેરાન કરે છે ?
બહુ ચૉકલેટ નહીં માંગવાની.
આઇસક્રીમની જીદ નહીં કરવાની.
દીકરો પણ
એના આખા દિવસના પરાક્રમ
મમ્મીને વિગતવાર કહે-
ક્યાં ક્યાં ફરવા ગયા હતા ?
શું શું જોયું ?
શું ખાધું ? ફોઈએ શું અપાવ્યું ?
-બધું જ.
મારા મોબાઇલ પર ફોન કરે
પણ ‘મમ્મીને આપો’ એટલું કહેવા પૂરતું જ.
એની મમ્મી તો
ખુલ્લું રડી પણ પડે…
હું…
હું શું કરું?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૧-૦૬-૨૦૧૦)

*

(ગુફ્તગુ…                         ….દિરાંગ, અરુણાચલ પ્રદેશ. ૦૭-૧૧-૨૦૧૦)

(એ નજર…                  ….અરુણાચલના રસ્તાઓ પર, ૧૧-૧૧-૨૦૧૦)

*

હજારોની ભીડ ચીરીને
એ નજર
એ એક નજર
એ જ નજર
ક્ષણાર્ધમાં
ક્ષણાર્ધ માટે જ મને વીંધી ગઈ…
અને તીવ્ર થતા તડકા સામે બાષ્પીભૂતાતા ઝાકળની જેમ
આખી ભીડ…
આ જ નજરના હીંચકા પર
જિંદગીના
કંઈ કેટલાય ખુશનુમા વરસો હીંચ્યા હતા.
આ જ નજરના ઝરણામાં
કંઈ કેટલાય સ્મરણો નાહી-ધોઈને ઉજળાં થયાં હતાં.
આ જ નજરના રસ્તે ચાલીને
કંઈ કેટલીય ઇચ્છાઓ આંટણિયાળી થઈ હતી.
આ જ નજરના છાંયડામાં
જન્મોજનમના કોલ વાવ્યા હતા.
આ નજર મારી નજરમાં
એમની એમ જ અકબંધ લઈને
સદીઓથી
હું ત્યાં જ ઊભો હતો.
કોઈ તડકો-ટાઢ-વરસાદ-ધુમ્મસ કે આંધી
એને લગરીક પણ ધુંધળી કરી શક્યાં નથી.
આજે
અચાનક
સદીઓ પછી
એ ચિરાંકિત નજર ફરીથી રૂ-બ-રૂ થઈ.
ભીડ ગાયબ.
સમય-શબ્દ-સ્થળ-સૃષ્ટિ કંઈ જ ન રહ્યું…
ચંદ શ્વાસોની ચાલુ આવ-જા સિવાય
નિશ્ચેત દેહ લઈને
હું
એ નજરને
કાગળ પર શી રીતે ચાક્ષુષ કરવી
એ વિમાસણમાં
કદાચ સદીઓ સુધી ત્યાં જ ઉભો રહીશ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૦૪-૨૦૧૦)

*

(તારી આંખનો અફીણી…       …પર્ણવી પટેલ, આસામ, ૧૩-૧૧-૨૦૧૦)

(Greater Coucal ~ Crow Pheasant  ~ Centropus sinensis)
(કબીરવડ, 26-07-2010)

*

તારી પાછળ
લોહીને
મુશ્કેટાટ
બાંધી રાખ્યું ન હોત
તો
આ
કાગળ પર
કાવ્ય હોત ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૦૪-૨૦૧૦)

(black-crowned night heron ~Nycticorax nycticorax)
(ઘર પાસેની નહેર કાંઠે, ૦૯-૦૬-૨૦૧૦)

*

હવે એનો ઉલ્લેખ વાતોમાં ન આવવો જોઈએ
એ વાત ઉપર
બંનેનો ઝઘડો અટક્યો.
એણે શ્વાસ જ રોકી દેવો પડ્યો
પા મિનિટ પસાર થઈ…
શ્વાસ બંધ…
અડધી મિનિટ…
પોણી મિનિટ…
નસકોરાં ફૂલી ગયાં.
આંખોમાં લોહી ઉતરી આવ્યું.
પણ નિર્ધાર પાકો હતો.
એક મિનિટ…
ઉપર દસ સેકન્ડ…
બીજી પાંચ સેકન્ડ…
ઉપર ચાર સેકન્ડ…
બીજી બે’ક સેકન્ડ…
બીજી એક…
ઉપર એ…ક…
ઉ…
….પ…
……….ર…
પાણી ભરેલા ફુગ્ગાની જેમ
એ
હાથમાંના કોરા કાગળ પર ફૂટી પડ્યો.
એ તો ખલાસ થઈ ગયો
પણ
કાગળ પરના એ ડાઘા
એ વર્ષની શ્રેષ્ઠ કવિતાનો પુરસ્કાર જીતી ગયા…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૧-૦૬-૨૦૧૦)

*

(black-crowned night heron ~Nycticorax nycticorax)
(ઘર પાસેની નહેર કાંઠે, ૦૯-૦૬-૨૦૧૦)

(ચાલ ને ભેરુ ! નહાવાને, વરસાદની મોસમ છે….          …સ્વયમ્, 2005)

*

દોસ્તનો ફોન આવ્યો:
“અરે !
પહેલો વરસાદ પડ્યો.
કંઈ લખ્યું કે નહીં ?”
– શું કહું ?
શી રીતે
લખી શકાય
ભીના કાગળ પર ?!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૬-૨૦૧૦)

( સોના ઇંઢોણી, રૂપા બેડલું રે નાગર…     …ખાવડા, કચ્છ, ઓક્ટો ‘૦૯)

*

તારી યાદમાં
હું
પળેપળ
તૂટી રહ્યો છું
ને
તારો પ્રેમ
મને
પળેપળ
સાંધી રહ્યો છે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૦૪-૨૦૧૦)

(સ્થિતપ્રજ્ઞ….                                        ….નળ સરોવર, ૧૦-૦૧-૨૦૧૦)

*
મારા ઘરનો
ચાળીસ ફૂટ પહોળો બાગ
ધીમે-ધીમે
ચાર ફૂટનો થઈ ગયો છે.
મેં
જેમ-જેમ આ શહેરનું પાણી પાયું,
એમાં મકાન ઊગતું ગયું.
હવે થોડાં કૂંડા અને
કમ્પાઉન્ડ વૉલને વળગીને ટકી રહેલાં
થોડાં છોડ અને ઝાડ
એમની નવી ડાળી પર
દીવાલ ઊગી નીકળવાની બીક છતાં
જીવવાનું સાહસ કરી રહ્યાં છે.

મને
બેડ-રૂમની બારીએ બેસવાની ટેવ છે.
બે કાચિંડા અચૂક સાધુની સમાધિ લઈને
એક જ ઝાડ પર
આખો દિવસ
શિકારની તાકમાં સ્થિર બેઠેલા જોવા મળે છે.
ખિસકોલીઓની દોડાદોડ અને ચિક્-ચિક્
મારા આંખ-કાનમાં સતત રોપાયાં કરે છે.
ક્યારેક બુલબુલ,
તો ક્યારેક ઑરિએન્ટલ રોબિન,
ક્યારેક દેવચકલી
તો ક્યારેક પોપટ, મેના,કાબર,કાગડા-
-મારા બાગનાં બચેલાં વૃક્ષોના રંગ
મોસમથીયે વધુ ઝડપે બદલતા રહે છે.
કોયલનો ટહુકો તો
આંબાનાં મૂળની જેમ જ
જાણે બાગની જમીનમાં
ખોડાઈ જ ગયો હોય એમ હટતો જ નથી.
ચકલીનું ચીં-ચીં
અને કબૂતરનું ઘૂ-ઘૂ
તો આમેય કદી ખોવાયાં જ ન્હોતાં.

આ શહેરના શાંત કોલાહલની વચ્ચે
આ ટહુકાઓનો ઘોંઘાટ જ
કદાચ હજી મને જીવતો રાખી શક્યો છે.
પેલાં
દીવાલને વળગીને જીવવા મથી રહેલાં
ફૂલ-છોડ-ઝાડનું સાહસ કદાચ સફળ છે.
મકાન અને કમ્પાઉન્ડ-વૉલની વચ્ચે ચગદાઈ મરવા છતાં
એ લોકો
મારામાં મકાન ચણાઈ જતું અટકાવી શક્યા છે !

– વિવેક મનહર ટેલર
(મે-૨૦૦૭)

(તન્હા…             …શબરીધામ, આહવા, ૧૫-૦૮-૨૦૦૯)

*

ચશ્માં કાઢીને
વાળ કપાવવા બેઠો
ત્યારે
અચાનક જ ખ્યાલ આવ્યો :
બસ ! હવે બહુ થયું.
હું કહી શકું છું, મને ખબર છે
હું કહી દઈશ
મારે કહેવું જ પડશે
આજે જ.
હા, આજે જ.
આ જ સમય છે યુ-ટર્ન લેવા માટેનો.
બસ ! બહુ થયું હવે.
જે જે કહેવાયું નથી,
કહેવાતું નથી,
કહેવાવાનું નહોતું,
કહી દેવું જોઈતું હતું
એ બધું જ…
હવે તો બહુ થયું, બસ…
બહુ થયું…
આ આંખની નીચે
આ કાળાં કુંડાળાં ?!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૯-૨૦૦૯)

(દિપાવલી…                                                        …ઑક્ટોબર-૨૦૦૬)

*

સહુ વાચકમિત્રોને દિવાળીની શુભેચ્છા અને તન-દુરસ્ત મન-દુરસ્ત નૂતન વર્ષની મંગલ કામનાઓ…

*

માથે-મોઢે
રૂમાલ બાંધીને
દિવાળીની સફાઈ કરવા
હું માળિયામાં પેસી.
કરોળિયાના જાળાઓમાં
શિકાર થઈ ગયેલાં
મારા ગઈકાલનાં વર્ષોનાં કંકાલ ઝૂલી રહ્યાં હતાં.
એક પલવડી
ધ્યાનભંગ થઈ અને ભાગી ગઈ,
મારાં સ્વપ્નોનાં કટાઈ ગયેલાં વાસણોનાં ઢગલા પાછળ.
મારી પિયરની નેઇમ-પ્લેટ પર
તૂટી ગયેલાં જહાજોનાં દિશાહીન ભંગારનો ભૂકો ફરી વળ્યો હતો.
કરચલીઓનાં કાટમાળ પછવાડેથી
જડી આવ્યું એક આલબમ.
એને ખંખેરતાં જ
પડળ પર પડળ થઈ ચડી ગયેલાં સંબંધોએ
આખા માળિયાને તરબતર કરી દીધું…
અંતરસના અવાવરૂ કૂવા
મારી ભીતર જોરશોરથી
ફાટી ગયેલા અવાજોના જિન્ન સમા
પડઘાવા માંડ્યા
અને
નાની-શી તિરાડમાંથી
બિલ્લીપગલે ઘૂસી આવેલ તડકાનો  રૂમાલ
અચાનક મારામાંથી ઓગળીને
આલબમ પર પડેલ એક ટીપાનેલૂછવા માંડ્યો.
આલબમના પહેલાં જ પાનાં પર
અમારા હનીમૂનનો ફોટો ચોંસઠ દાંત ઊઘાડીને બેઠો હતો.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૧૦-૨૦૦૯)

(કાળી પ્રતીક્ષા…                              …શબરીધામ, ૧૫-૦૮-૨૦૦૯)

*

તું અને હું
આજીવન
ખસી-ચસી ન શકાય એ રીતે
કાળમીંઢ વેદનાના પહાડ થઈને
જુદાઈની છાતીમાં ખોડાઈ ચૂક્યાં છીએ
અલગ-અલગ જગ્યાએ
એકબીજાથી સા…..વ દૂર.
હવે
કદી
ભેગાં નહીં જ થઈ શકાય
એવી ખાતરીના ખડક તળે
અંકુરિત થવા માંગતા આપણાં સપનાંઓને તું રોકીશ નહીં.
મને ખાતરી છે,
એક દિવસ તો
હું ફૂટી જ જઈશ
આ
.   ખે
.      આ
.           ખો
ને
વહી આવીશ
તારી તળેટી પખાળવા
લાવાની નદી બનીને !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૦૯-૨૦૦૯)

(ઉડ્ડયન…                                                     ….સાપુતારા, ૧૬ મે, ૦૯)
(બગલો ~ Intermediate Egret ~ Mesophoyx Intermedia)

*

પૂરી સજ્જતા
સભાનતા
ને કર્તવ્યપરાયણતાથી
મારો રથ
હું
વિજયશ્રી તરફ
સડેડાટ હંકારતો હોઉં
ત્યારે જ
દર વખતે
રણમધ્યે જ
શા માટે એ કળણગ્રસ્ત થઈ જાય છે ?
મેં તો
માત્ર
એટલું જ ઇચ્છ્યું’તું
કે
તારી નિદ્રામાં ખલેલ ન પડે…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૯-૨૦૦૯)

(રડી રડીને વિખેરાઈ રાત ફૂલો પર…     …શબરીધામ, આહવા, ૧૫-૦૮-૨૦૦૯)

*

મારા માથે
ધીમેથી હાથ ફેરવીને તેં
કદાચ પચ્ચીસમીવાર,
હા, પચ્ચીસમી વાર
રાત્રે બાર વાગ્યે
મને ‘હૅપ્પી ઍનિવર્સરી’ કહ્યું.
હું તરત તારા તરફ ફરી.
અને
મારી નજરે
રાત્રે બાર વાગ્યે
કાયમ મને ઊંઘમાંથી જગાડીને
તેં આપેલ
તારા હાથે લખેલાં કે (ક્યારેક) ખરીદેલાં હૃદયંગમ કાર્ડ્સ,
તરોતાજા કવિતાઓ,
બીજા દિવસે વહેલી સવારે
ડોરબેલમાંથી ખુશબૂ બની વહી આવતા રંગીન પુષ્પગુચ્છ,
અડધા દિવસની રજા,
લૉંગ ડ્રાઇવ (શરૂઆતમાં તો સ્કુટર પર),
સાંજે કપાતી કેક,
હૉટલમાં ડિનર
અને
વધતાં વર્ષોની સાથે
વધતી જતી કિંમતની ભેટો
તરવરી ઊઠ્યાં.
હું પણ એ જ રીતે વહેતી-છલકાતી રહેતી.
પણ વચ્ચે ક્યાંક
એકવાર તારો પગ કૂંડાળામાં પડી ગયો
અને
હું સુકાઈ ગઈ.
તું પાછો તો ફરી ગયો પણ પાછો ફરી ના શક્યો.
એ પછી પણ છેલ્લાં ત્રણ-ચાર વર્ષોથી
ઍનિવર્સરી પર
એની એ જ પરંપરા આપણે ચાલુ પણ રાખી હતી.
પણ આજે તું મને અડ્યો
ત્યારે હું જાગતી જ હતી.
પચ્ચીસ વર્ષ પછી
આજે પહેલીવાર દિલને ધ્રાસકો પડ્યો હતો:
તું આજે મને ઉઠાડીને વિશ નહીં કરે તો ?
તું જોકે ભૂલ્યો નહીં
પણ આજે તેં પહેલીવાર કહ્યું:
તને આપવા માટે મારી પાસે કંઈ નથી બચ્યું.
હું સાવ ખાલી થઈ ગયો છું.
અને મેંય છેલ્લાં બચી ગયેલાં આંસુ ખર્ચી નાંખ્યાં…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦૦૯)

(ધુમ્મસના પહાડ…                                    …જાલોરી પાસ, સોજા, નવે., ૦૭)

.

*

.

આ શહીદો સાલ્લા….
….કોણ જાણે કયું ચોઘડિયું જોઈને મરી ગયા…!?
નાલાયકોની ચિતા તો શમતી જ નથી…
નેતાઓની ખીચડીય ચડતી નથી
ને
દેશ બળતો જાય છે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯૮૯)

(કામકેલિમાં મગ્ન ખિસકોલીઓ…      …મારા ઘરની બારીમાંથી, ૦૮-૦૫-૨૦૦૯)

*

તારા નામનો પ્રચંડ વિસ્ફોટ
મારી ભીતર
સ-ત-ત
અટક્યા વિના
એકધારો
સદીઓથી
થઈ રહ્યો છે…

…લોહી
નસોમાં
કેટલી તીવ્રતાથી ને કેમ દોડે છે
એ
માત્ર
ચામડી જોનારને શી રીતે સમજાય ?!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૦૭-૨૦૦૯)

(જળપ્રપાત….           …..વિલ્ડરનેસ્ટ રિસૉર્ટ, સ્વપ્નગંધા વેલી, ગોવા, ઓક્ટો. ‘૦૮)

*

મારું-તારું,
તારું-મારું વાવીને
જે ઝાડ ઉગાડ્યું હતું
તે
આપણું હતું
ને આપણું જ રહેવાનું હતું
જો અધિકારની કુહાડીએ
એના
બે
ઊ
ભાં
ફાડિયાં ન કરી નાંખ્યા હોત તો !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૦૩-૨૦૦૯)

(જળપ્રપાત….           …..સ્વપ્નગંધા વેલી, ગોવા, ઓક્ટો-૨૦૦૮)

*

બૉલપેનની
કાળી લીટીની દીવાલની
પોતપોતાની બાજુએ
અમે
બંને જણ
પોતપોતાના ભંગારને
પોતપોતાને ઉઠાવતા
જોયા કરીએ છીએ.
મારી બાજુમાં ક્યાંક એ પડી હોય
કે એની બાજુમાં ક્યાંક એકાદ ટુકડો મારો પડ્યો હોય,
તો ઊંચકીને
હવે
એકબીજાને આપતા નથી.
અમારી તો
બધી જ દીવાલો બંધ.
અંધ.
હવાના ટુકડાય
છાતીની ગલીઓમાં
લગરીક આવ-જા કરે એટલું જ.
બસ.
નિસાસાના એક ડૂસકાંને બહાર ટપકી પડવું હોય
તો એણેય
ગુરુત્વાકર્ષણની લેખિત પરવાનગી માંગવી પડે
એ હદે
અમે લોખંડ પી બેઠાં છીએ.
ક્યારેક વાંસળી થઈ સૂરાતાં
ભીતરનાં પોલાણ
જડયા જડે એમ નથી.
લોખંડ…લોખંડ…લોખંડ…
કાનના તળાવમાંય
પહેલો કાંકરીચાળો થયો
એ દિ’નું
ઉતરી ગયું છે ધગધગતું સીસું.
અમારી હયાતીની જમીન પર
અમે
સહિયારી
ખેડેલી ફસલના
લસલસતા પાકમાં
હરાયાં ઢોર ભેલાણ કરે છે
તોય હલાતું નથી.
અમારું
તો
આંખ-હાકોટા-હાથ
-બધુંય ચાડિયાનું !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૦૫-૨૦૦૯)

(લંચ ટાઈમ….                             …ખિસકોલી, ૦૪, એપ્રિલ, ૨૦૦૯)

*

ઘરોના નળમાં ‘બુડ…બુડ…’ અવાજ
ને ડોલોને ઉપડે રિક્તતાની ખાજ,
સૂના રસ્તાના અવાવરું બિસ્તર પર
એકલ-દોકલ બગાસાં ખાતી સુસ્ત હવા,
નિર્વસ્ત્ર ડાળો પર જામી ગયેલો સન્નાટો,
ફરતા પંખા પરથી ચરકતો સમય
દીવાલોના ગાલ પર ગરમ ચચરાટ બની ચોંટી જાય છે
ને
ત્રસ્ત કો’ ચહેરા પરથી ટપકતો ખારો અજંપો…
ગલીના નાકે
એકાદ રડ્યાખડ્યા જનાવરના મુખમાં
વાગોળાતો સૂર્ય
પછી
પોદળો થઈ પથરાય
અને
ચોમેર
બદબૂ….બદબૂ… બદબૂ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૯-૧૯૮૬)

(નર કોકિલ….                                                   …….૧૫-૦૪-૨૦૦૯)
(Asian Koel ~ Eudynamys scolopacea)

રંગે-રૂપે કાગડા જેવી ભાસતી કોયલને ખુલ્લામાં ઝડપવી થોડું કઠિન છે. ટહુકા કાયમ સાંભળવા મળે પરંતુ ૩૮ વર્ષની ઉંમરમાં છેક ગયા વરસે ઉનાળામાં કોયલના સાક્ષાત્ દર્શન નસીબ થયા. દેવબાગ, કર્ણાટકના જંગલમાં ખુબસૂરત કોયલ જોવા મળી (નીચેનો ફોટોગ્રાફ) અને ગઈકાલે મારા ઘર સામેના અમેરિકન કોટન પર નર કોકિલ (ઉપરનો ફોટો) ખુલ્લામાં દૃષ્ટિગોચર થઈ મને કહે, લે ! તારે મારા ફોટા પાડવા હતા ને ! પાડ હવે….

(માદા કોયલ…..                    …દેવબાગ, કારવાર, કર્ણાટક, નવે-૨૦૦૮)

*

ગઈકાલે
ભયંકર ડિપ્રેશનમાં હૉસ્પિટલમાં દાખલ થયેલા કાકા
આજે ખુશખુશાલ હતા.
મારી દવાની આટલી ઝડપી અસર ?
કેમ છો કાકા ?
અરે, શું કહું ડોક્ટરસાહેબ ?
આ કંઈ હૉસ્પિટલ નથી,
આ તો હિલ-સ્ટેશન છે, હિલ-સ્ટેશન !
મેં સ્ટથૉસ્કૉપ બાજુએ મૂક્યું.
અરે સાહેબ !
અહીં હૉર્ન ઓછા સંભળાય છે અને ટહુકા વધુ…
કોયલે તો દિ’ આખામાં એક ઘડીનોય વિરામ લીધો નથી
ચકલીનું ચીં ચીં ને કબૂતરનું ઘૂ ઘૂ તો
ઘણા દહાડે કાન ભરી ભરીને સાંભળ્યું.
અને ખિસકોલીની ચિક્ ચિક્ તો શહેરમાં આવ્યો પછી પહેલીવાર સાંભળી
કાગડા, બુલબુલ, કાબર તો ઠીક,
તમારે ત્યાં તો દરજીડો પણ આવે છે…
અચ્છા ! પેલો ઝીણકી ચકલી જેવો જે આવે છે
એ દરજીડો છે ?
તમે તો કાકા ! એક નવા જ ટહુકાની ઓળખ આપી.
…એમની છાતીને અડાડ્યા વિના જ
મેં સ્ટેથોસ્કૉપ ગળામાં પાછું લટકાવી દીધું.
હું શું બોલું ?
દવા પણ શું આપું ?
તમારી સારવાર તો સમજાઈ ગઈ, કાકા
પણ આખી જિંદગી કંઈ હૉસ્પિટલમાં તો રાખી શકાવાનું નથી ને ?!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૪-૨૦૦૮)

(ડૉ. નગીન મોદીને સાદર અર્પણ)

(દરિયો શું દઈ દઈને દેશે?     ….પટ્ટાયા, થાઈલેન્ડ, ૨૧-૦૮-૨૦૦૮)

*

પહેલાં ત્રણ દિવસ મદ્રાસમાં કૉન્ફરન્સ છે
પછી
બે દિવસ આપણે પૉંડિચેરી થતા આવીશું
-રાત્રે
ઑફિસથી આવીને મેં કહ્યું
એટલામાં તો
મારો રાજકુમાર
નસકોરાંની તલવાર તાણીને
ઊભી છાતીએ સામે આવી લાગ્યો-
-એ વખતે મારી સ્કૂલ ચાલુ છે ને ?
હા.
એટલે મારી રજા પડશે ?
હા.
કેટલી ?
– એ આંગળી ગણવા બેઠો.
મને હસવું આવી ગયું.
આ માળું બેટું, ત્રીજા ધોરણનું મગતરૂં…
વર્તુળ પૂરું થતાં પહેલાં જ પેન્સિલ બટકી પડે
એવી કે એવી કંઈ ગણતરીથી
એ મારા હાસ્ય ઉપર ત્રાટક્યો-
ત મે મ ને પૂ છ યું ?
મા રી ટિ કી ટ કે ન સ લ ક રો. ક ર વી પ ડ શે.
અને ઓવરનો છેલ્લો દડો ઝડપથી ફેંકી
બેટ્સમેનને
ઊંઘતો ઝડપી લેવો ન હોય એમ એણે ઝડપથી ઊમેર્યું-
મારું હોમવર્ક તમે કરશો ?
એક ગુગલીની કળ વળી નહોતી ત્યાં પાછો એ બાઉન્સર લઈ આવ્યો-
તમને નુકશાન થશે ને ?
મેં આંખો વડે ‘હા’નો સિક્કો ઊછાળ્યો.
કેટલા રૂપિયા?
-અને મને એની આંખમાં ફરી પૂર્વનો ભૂરો દરિયો ઊછળતો દેખાયો
પણ હું પૂરો ભીંજાઉં
એ પૂર્વે જ
નિર્ણયના પથ્થરો પર એણે મને પછાડ્યો-
ભ લે.
જે નુ ક શા ન થા ય તે.
તમે મને પૂછ્યું હતું ?
-અને હું ચૂપ.
આણે તો વીટો જ વાળી દીધો.
સીધો વટહુકમ જ જારી કરી દીધો.
મને લાગ્યું કે
એના દફતરના ભાર નીચે
મારી પાંપણો દબાઈ રહી છે
અને
આંખો ચૂપ…
હું આખો ચૂપ…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૩-૨૦૦૯)

(સારસ બેલડી…                              ….ઉભરાટ-સુરત રોડ, ૨૨-૦૩-૨૦૦૯)
.                             (Sarus Crane ~ Grus antigone)

*

હવાના બે ઝોકાં
સામસામેથી આવે
અને એકબીજામાં ભળી જાય
કે
બે ઝરણાં
અલગ અલગ દિશાથી આવે
અને ભેળાં થઈ જાય
ત્યારે
કોણ કયું એ નક્કી કરવું અશક્ય બની જાય
એવી રીતે રહેવાનું નક્કી કરીને
આપણે
પહેલા ચુંબનમાં
એકસાથે ઓગળ્યા હતા
પછી શી રીતે
એક જણ હવા
ને બીજું જણ ઝરણું બનીને રહી ગયું
કે
સ
.  ત
.     ત
સાથે ને સાથે વહેવા છતાં
હવે એકબીજામાં ઓગળાતું જ નથી ?
ક્યારેક
પરપોટો બનીને પાણીમાં ડૂબકી મારી લે છે હવા
તો ક્યારેક
મોજું બનીને હવામાં ઊછળી પણ લે છે ઝરણું
પણ
એ તો એક પળ માટે જ !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૩-૨૦૦૯)

 
(વેદનાના સળ….               ….પદમડુંગરી, વ્યારા, ૧૮-૦૧-૨૦૦૯)

*

તું જ કહેતો હતો ને
કે
મારી આંખો ફોડી નાંખો,
કાન ઉખાડી કાઢો,
જીભ પણ ખેંચી લો,
હાથ-પગ અને માથું સુદ્ધાં કાપી નાંખો,
અરે, હૃદય પણ બંધ કરી દો
અને ચિત્તને પણ તાળાં મારી દો
તો પણ
મારા નામનું લોહી તારી રગોમાં વહેતું રહેશે !
હવે
આજે
આ આપણા સગપણમાં
તારો ને મારો ‘હું’
દીવાલ બની ઊભા રહી ગયા છે
ત્યારે
કેમ થીજી ગયું છે તારું લોહી ?

શું આ જ છે તારી પ્રેમની અમર કવિતા ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૦૨-૨૦૦૯)

( જર્મન કવિ રિલ્કેની કવિતા ‘તું’ પરથી પ્રેરિત)