(હું ત્યાં ત્યાં છું, તું જ્યાં જ્યાં છે….         …ગ્રાન્ડ કેન્યન, એરિઝોના, ૨૦૧૧)

*

અંજની-ત્રિવેણીનો આ ત્રીજો અને આખરી પ્રવાહ… આલિંગનનો રોમાંચ, એનું મીઠું સ્મરણ- આ બધું ઓગળી- ઓળંગી ગયા પછી ? જ્યારે કશું ન રહે એ ક્ષણ જ પ્રેમના સાક્ષાત્કારની ક્ષણ છે…

૦૩.

પગની નીચે ધરતી ક્યાં છે ?
હું ત્યાં ત્યાં છું, તું જ્યાં જ્યાં છે,
પ્રેમની મારા મનમાં, પ્રિયતમ !
.                            બસ, આ વ્યાખ્યા છે.

ક્યા પાયા હૈ, ક્યા થા બોયા ?
જ્યોં જ્યોં પાઉં, ત્યોં ત્યોં ખોયા,
સફળ મનોરથ, સકળ તીરથ મેં
.                            તારામાં જોયા.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦-૦૨-૨૦૧૩)

*

(હું મને ક્યાંય પણ જડતી નથી…      …કચ્છ, ૨૦૦૯)

(તુમ સાથ હો જબ અપને…                          …દુબઈ, નવેમ્બર, ૨૦૧૨)

*

પ્રથમ આલિંગનની અનુભૂતિની અંજની-ત્રિવેણીનો આ બીજો પ્રવાહ. આ અંજનીગીતમાં પ્રાસ-રચના પ્રણાલિકા પ્રમાણે રાખી છે. આગલા ગીતમાં આલિંગનની ક્ષણોનો રોમાંચ હતો, અહીં આલિંગન પૂરું થઈ ગયા પછી એની સ્મૃતિઓ શી રીતે પડઘાતી રહે છે એની વાત છે…

૦૨.

એ પહેલું પહેલું આલિંગન,
એ હળવું માથા પર ચુંબન,
હજી સુધી તન-મનમાં કંપન
.                               પડઘાયે રાખે…

સુધ-બુધ જાયે, આવે, જાયે,
હું ખુદને જડતી ના ક્યાંયે,
ફરી ફરી ઇચ્છું છું આ યે-
.                               ફરી મને ચાખે.

જગ આખું લાગે છે પોકળ,
ખુશબૂથી પણ કોમળ કોમળ
મારા આ તન-મનની ભોગળ
.                               કોણ હવે વાખે ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦-૦૨-૨૦૧૩)

(ખુશબૂથી પણ કોમળ કોમળ…                      …અમેરિકા, મે, ૨૦૧૦)

(દડબડ દોડે…….                                     …દુબઈ, નવે-૨૦૧૨)

*

પ્રથમ આલિંગનનો રોમાંચ કેવો હોય એની અનુભૂતિ વર્ણવતા ત્રણ અંજનીગીતોના ગુચ્છમાંનું આ પહેલું અંજની ગીત…

એક તરફ આ આલિંગન અહં બ્રહ્મની અનુભૂતિ કરાવે છે તો બીજી તરફ એ પૂરી ન શકાય એવો સુનકાર મહેસુસ કરાવે છે અને ત્રીજી તરફ એ selflessnessની સ્થિતિ સુધી લઈ જાય છે…

*

૦૧.

લાખો ઘોડા દડબડ દોડે,
સમદર મોજાં પથરાં તોડે,
ઘાસ પવનમાં એમ રૂંવાડા
.                   જાતને ઝંઝોડે.

अहं ब्रह्मનું ગાન ગગનમાં,
તોયે સૂન્ન સૂન્ન શું મનમાં,
હું પીગળી ગઈ પહેલા-વહેલા
.                   આ આલિંગનમાં.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦-૦૨-૨૦૧૩)

*

અંજની કાવ્ય વિશે શ્રી રામનારાયણ વિ. પાઠક ‘બૃહત્ પિંગળ’માં આપેલી જાણકારીના હિસાબે એમ કહી શકાય કે જેમ સૉનેટ, હાઈકુ, ગઝલ એમ અંજની ગીત પણ આપણે ત્યાં અન્ય સાહિત્ય (મરાઠી)માંથી આયાત થયેલો કાવ્યપ્રકાર છે. અંજની ગીત સૌથી પહેલું કાન્તે લખ્યું જણાય છે… (જો કે એ પહેલાં કાન્તના મિત્ર રાજારામ રામશંકરના ગુજરાતી ભાષાંતરમાં એક અંજની કાવ્ય કહી શકાય એવી રચના જડી આવે છે)

અંજની ગીતમાં પહેલી ત્રણ પંક્તિઓ સોળ સોળ માત્રાની અને એક જ પ્રાસ ધરાવે છે. એમાં ચાર ચતુષ્કલ (ગાગા) સંધિઓ આવે છે. ચોથી પંક્તિ ટૂંકી છે, દસ માત્રાની છે, ઉપરના પ્રાસથી વિખૂટી છે. આની ખાસ ખૂબી એ છે કે ત્રીજી પંક્તિ પ્રાસથી આગલી બે પંક્તિ સાથે સંધાયેલી હોય છે, છતાં પઠનમાં એ ચોથી સાથે વધારે ગાઢ રીતે સંધાયેલી હોવાથી એક સુંદર ભંગીનો અનુભવ થાય છે. છંદના જાણકાર માટે અંજની ગીતની ઉત્થાપનિકા આ પ્રમાણે થાય:

દાદા દાદા દાદા ગાગા
દાદા દાદા દાદા ગાગા
દાદા દાદા દાદા ગાગા
દાદા દાદા દા – –

પ્રણાલિકાથી જરા ઉફરા ચાલીને અહીં પહેલી, બીજી અને ચોથી પંક્તિઓમાં પ્રાસના અંકોડા ભેરવ્યા છે.

*

લગ્ન એ સારી વાત છે.
એના વિશે બધા જાણે છે
પણ
હું
સફળ લગ્નજીવનની વાત કરતો હતો.

*

લગ્ન એટલે
પડછાયો રહી જાય
પણ
તમે ગાયબ થઈ જાવ
એવો જાદુ.

*

સ્પર્શ રહી જાય અને આંગળા ખરી જાય
એ લવ-મેરેજ.
આંગળા રહી જાય અને સ્પર્શ ખરી જાય
એ એરેન્જ્ડ-મેરેજ.

*

લખવું તો છે લગ્ન વિશે
પણ
મનમાં
કેમ પડઘાયા કરે છે
બાંધી વાવ ?

*

હસ્તમેળાપ વખતે
ફોટોગ્રાફરે
આપણા હાથ ઉપર
ઘડિયાળ મૂકીને ફોટો લીધો હતો.
આપણે કેટલાં ખુશ હતાં!
હવે સમજાય છે-
એ ફોટો અને એ સમય બંને
એ આલ્બમમાં જ થીજેલા રહી ગયા…

*

લગ્ન એટલે
આલ્બમમાં સચવાઈને મૂકાયેલા ફોટોગ્રાફ્સ જેવો સંબંધ.
શરૂશરૂમાં
તમે
થોડા થોડા દિવસે આલ્બમ બહાર કાઢીને
એને પંપાળતા રહો છો.
પણ પછી…

…કયા કબાટમાં ?

*

સમય
એના ટાંચણાથી ટોચી-ટોચીને
લગ્નના ઘરમાં વસતા ‘અમે’ને
ધીમે ધી…મે
‘હું’ અને ‘હું’માં ફેરવી નાંખે છે.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૨-૨૦૧૩)

*

(ખાલી…ખાલી…      …ગોવા, બીટલબાઅટિમ બીચ, નવેમ્બર, ૨૦૦૮)

(અમે બે…             …૨૬ જાન્યુઆરી, ૧૯૯૭ થી ૨૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૧૩)

*

આજે છવ્વીસમી જાન્યુઆરી, પ્રજાસત્તાક દિવસે અમારા સહજીવનનું વહાણ સોળમા સમુદ્રમાં પ્રવેશ્યું. લગ્નજીવનની સોળમી વર્ષગાંઠે મારી વહાલસોયી પત્નીને એક સોનેટ-કાવ્ય ભેટ આપું છું. આપ સહુ મિત્રો પણ શુભેચ્છા પાઠવતા પહેલાં કવિતામાંથી જરૂર પસાર થાવ એવો મારો નમ્ર અનુરોધ છે…

* * *

ખુશબૂ
(સૉનેટ- બત્રીસો સવૈયો)

આગળ વધવું હોય અગર તો રસ્તાની સાથે રસ્તામાં
હોય ભલે ને ઠોકર- ખાડા, એને પણ રસ્તા ગણવાનાં.
ટાઢ-તાપ-વર્ષાના કાંટે સમય તણી ઘડિયાળ ફરે છે,
બિંદુ છે સ્થિર જનમ-જનમથી, ગતિ પામે જો રેખ બને છે.
ધીમેધીમે ચડતાં-પડતાં, સમય લગોલગ સરતાં-સરતાં
આવી ઊભાં આપણ બંને આજ અહીં બસ, હરતાં-ફરતાં.

ઓટ અને ભરતીની વચ્ચે ભીનપ સતત રહી વરતાતી,
વરસનું વીતવું જોયું કોણે ? તાજપ સદા રહી હરખાતી.
સહજીવન છે જૂનું કેટલું એ ગણવા માટેનાં ચશ્માં
વેદીમાં ફેંકી દીધાં’તાં, હિસાબ ક્યાં બંનેના વશમાં ?
પૂર્ણોલ્લાસી રૂપ ષોડષી કન્યા જેમ જનમ લઈ પામે,
એ જ પ્રકારે આપણું સગપણ ખીલ્યું આજે સોળ કળાએ.

જ્યારે જ્યારે રાત ઊતરી એક-મેકને ભરી લઈ બથ,
પવનપીઠ પર હંકાર્યા છે બસ, રાત તણી રાણીના રથ !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨/૨૩ જાન્યુઆરી, ૨૦૧૩)

*

(પાંદડે ડાઘ…          ….ગિરા ધોધ, વઘઈ, ૧૧-૦૮-૨૦૧૨)

*

(સૉનેટ – શાર્દૂલવિક્રીડિત)
(ગાગાગા લલગા લગા લલલગા | ગાગાલગા ગાલગા)

*

“તૂટે નક્કી જ એરણે સમયની, મોતી યદિ ખોટું છે,
સોનું જો નકલી હશે, ચમક ના લાંબી ટકે”, કીધું મેં:
“એની જેમ જ આપણો પ્રણય જે સાચો નથી લાગતો,
પંજો કેમ સહી શકે, પ્રિય ! કહે, એ કારમા કાળનો?

“ખોટો સાવ હતો નહીં, પ્રિય ! છતાં સંબંધ આ આપણો,
થોડું ભાગ્ય, જરા પ્રયત્ન પણ તો ટૂંકો પડ્યો બેઉનો;
સાથે રે’વું સદા છતાંય કમને, એ દુઃખની ખાતરી,
છૂટા યોગ્ય પળે થવું, અગર હો સાચી દિલે લાગણી.

“રે’શે એ દિવસો સદા સ્મરણમાં જે જે ગયા સાથમાં,
રે’શે કાયમ ગાઢ તોય પણ જો, આ આપણી મિત્રતા;
મારો નિર્ણય આપણા હિત અને સારાઈ માટે જ છે,
માને છે તું શું, બોલ, બોલ પ્રિય, તું ! આ વાત તો યોગ્ય છે.”

કાવ્યાંતે જ્યમ ચોટ ધારી કરતું સોનેટ હો એ રીતે
આ છેલ્લી ક્ષણમાં ઊઠાવી નયનો તેં જોયું સામે અને…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૭-૨૦૧૨)

*

(નજરોનું સોનું…          ….ગિરા ધોધ, વઘઈ, ૧૧-૦૮-૨૦૧૨)

(સોનેરી શમણું…..                   સુરત, ૧૮-૦૮-૨૦૧૨)

*

ગુજરાતી ભાષાની સર્વપ્રથમ વેબસાઇટ ધરાવતા હોવાનું ગૌરવ આજે એક નવા મુકામે આવી ઊભું છે. એક-એક કરતાં આજે ચારસો પોસ્ટ પૂરી થઈ. આ છે પોસ્ટ નં. ૪૦૧. ઓગણત્રીસમી ડિસેમ્બર, ૨૦૦૫ના રોજ આ સાઇટ શરૂ કરી ત્યારે આ સાતત્યની ખાતરી નહોતી. આજે ચારસોનો ચમત્કારિક લાગતો આંકડો પાર કરી શકાયો છે ત્યારે એના ગૌરવનું સાચું શ્રેય મારા માથે લઈ શકતો નથી કેમકે આ યાત્રા શરૂ કરી ત્યારથી જ તમારી યાત્રા હતી.. આપ સહુ મિત્રોના સાથ અને સ્નેહ વિના હું પહેલાં ડગલાં પછીનું બીજું ડગ પણ ભરી શક્યો ન હોત.. આ સફરની સફળતાના સાચા હકદાર આપ સહુ મિત્રો જ છો અને હું આપ સહુનો અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનું છું અને કવિ વાલ્મિકીએ જે છંદમાં રામાયણ લખ્યું હતું એ જ છંદમાં સફરની મજા વિશેનું જ એક સોનેટ આજે રજૂ કરું છું…

*

(સૉનેટ- અનુષ્ટુપ)

સાથે રે’વું, થવું છૂટા, આપણા હાથમાં નથી,
ભાગ્ય સામે લડી કોણ જીત પામી શક્યું અહીં ?
બે’ક ઘડી રહ્યાં સાથે, હતું માત્ર નસીબ એ,
છૂટા થવું પડ્યું આજે એ પણ માત્ર ભાગ્ય છે.

સાથે જ્યારે રહ્યાં કેવાં સમજથી, સુમેળથી !
આગાહી શું પડી ખોટી એક્કેવેળા સ્વભાવની ?
આંસુઓ આવશે ક્યારે ? ક્યારે ગુસ્સો થઈ જશે ?
જાણ થઈ જતી એની આગોતરી જ બેઉને.

ગોરંભાઈ રહી હો જે એ પળો પકડી લઈ,
ઇચ્છા હો એ દિશાઓમાં વાળવામાં મજા હતી;
હતો સંતોષ એમાં જે, સ્વર્ગમાંય કશે નથી,
તો પણ આજ દોરાહે ઘસડી લાવી જિંદગી.

મજા સફરમાં સાચી અને છે માર્ગમાં ખરી,
મંઝિલ હાથમાં આવે એ ઘડી અંતની ઘડી…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦/૨૪-૦૭-૨૦૧૨)

*

(રૂપની પૂનમનો પાગલ….                  …કાશ્મીર,  ૦૬-૦૫-૨૦૧૨)

(જાતની હોડી ને હાથના હલેસાં…              …દાલ સરોવર, મે, ૨૦૧૨)

*

અગાઉ એક ગઝલ સૉનેટનો પ્રયોગ કર્યો હતો. આ વખતે એક સૉનેટ ગઝલ. સૉનેટ ગઝલ એટલા માટે કે આ વખતે સૉનેટના લક્ષણ વધારે છે… આ ફ્યુઝન પોએટ્રી તમને કેવી લાગી એ જણાવજો…

*

(પૃથ્વી)
લગા લલલગા લગા લલલગા લગા ગાલગા

અચાનક થઈ ગઈ છું હું અલોપ, ક્યાં શોધશે ?
બધે જ હું હતી, હવે નથી કશેજ, ક્યાં શોધશે ?
નથી હું અલમારી, ટેબલ, પલંગ, સોફા કશે,
સમસ્ત ઘરના કણેકણ મહીંય ક્યાં શોધશે ?
અડી જવું અજાણતા પ્રથમ વારનું યાદ છે ?
ચૂમી પ્રથમ ને મૂવી પ્રથમ બોલ, ક્યાં શોધશે ?
સરી હતી હું જૂઠું, સ્કુટરની બ્રેક જૂઠી જ તો,
હતી શરમ જૂઠી, સાચું હતું હાસ્ય, ક્યાં શોધશે ?

વસંત ઋતુમાંય બાગ નથી બાગ, તારા પછી,
ફૂલો, તરુવરો બધે પ્રખર આગ તારા પછી.
મકાન ભીતરે શું, બ્હાર શું ? બધે જ છે કંટકો,
ન ખીલું હું, ન ફીટવાનું કમભાગ તારા પછી.

અચાનક તું આવે તો ? સતત દ્વાર ખુલ્લાં રહે,
મહીં ધબકશે કશું અગર દ્વારને તું અડે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬/૧૭-૦૭-૨૦૧૨)

*

(સ્વર્ગ…                                              …કાશ્મીર, મે, ૨૦૧૨)

(જન્મદિવસની ખૂબ ખૂબ શુભકામનાઓ…      …વૈશાલી, ૦૫-૦૫-૧૨)

*

(અંજનીગીત)

“સોનું-ચાંદી, હીરા-મોતી,
સ્વપ્ન કહે, તું કોના જોતી ?
આભ ચીરીને લાવું ગોતી
.                  જન્મદિને તારા”

એ ના બોલી એક હરફ પણ,
થોડી ઊંચકી, ઢાળી પાંપણ,
હૈયામાં શી થાય વિમાસણ
.                  એના ને મારા !

વીજ ઝબૂકે મેઘાડંબર,
એ ઝંખે છે આજ જીવનભર,
રેલાવી દઉં જન્મદિવસ પર
.                  ગીત તણી ધારા

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૯-૨૦૧૨)

મારી વહાલસોયી પત્નીને એના જન્મદિવસ પર મારું પહેલું અંજનીગીત. અંજનીગીત મરાઠીમાંથી ઊતરી આવેલો કાવ્યપ્રકાર છે જેના વિશે વધુ માહિતી આપ લયસ્તરો પર આ લિન્ક (http://layastaro.com/?p=7440) ઉપર જોઈ શક્શો…

*

(આ સ્મિતનો સૂર્ય સદા ઝળહળતો રહો…        …વૈશાલી, ૧૨-૦૫-૧૨)

(કિતની ખૂબસૂરત યે તસ્વીર હૈ….                                         ….યે કશ્મીર હૈ!)

*

(ઝૂલણા)

બોમ્બ વિસ્ફોટ કે ગોળીઓ પણ નથી, હિમશિખર પર નથી લાલ રંગો,
કમકમાટી ભરી શબ તણી ગંધ પણ ગાયબ થયે થયો એક અરસો;
તે છતાં નાક પર હાથ દઈ ચાલવા ફરજ પાડે, કરે ત્રાહિત્રાહિ,
આ ગલી, તે ગલી, જ્યાં જુઓ ત્યાં મળે, ગંદકી છે ખરી ત્રાસવાદી.

પુષ્પની ચાદરો પર નજરમાં ચડે રૅપરો બિસ્કિટો, વૅફરોનાં,
કોકની બોટલો, બટ સિગારેટનાં, પાન-ગુટખા તણાં પાઉચ ઘણાં;
ખૂબસુરત સ્થળે પૂછ્યું મેં ગાઇડને, ” ભાઈ, કાગઝ કહાઁ ડાલૂઁ મૈં યે ?”
એ કહે, “સા’બજી ! બેફિકર ડાલ દો, આપ તો કિધર ભી રાસતે મેં”

સાચવી લીધું મેં થોડું કાશ્મીર ત્યાં, સેરવી જેબમાં અલ્પ કચરો,
જ્યાં સમાઈ શકે આખું કાશ્મીર એ ખિસ્સું કોની કને લાવવાનો ?
પર્યટક સ્થળ ઉપર ડસ્ટબિન ક્યાંય પણ નજર ચડતું નથી કમનસીબે,
હોય પણ તોય શું આપણા લોકમાં ગંદકીની સમજ ધૂળ જડશે ?

ધૂળમાં મળી ગયા સ્વર્ણ સમ શબ્દ જે ચૂમતા’તા સદા હિમશિખરને-
“ધરતી પર ક્યાંય પણ સ્વર્ગ છે જો અગર, એ અહીં છે, અહીં છે, અહીં છે.”

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૮-૨૦૧૨)

દાલદા દાલદા | દાલદા દાલદા | દાલદા દાલદા | દાલદા ગા

*

(પુષ્પની ચાદરો…                                     …સલામ કાશ્મીર!)

“નવનીત સમર્પણ’ના તાજા જુલાઈના અંકમાં એકીસાથે પ્રકાશિત થયેલા મારા ચાર સોનેટ-કાવ્યો…ચારેય સોનેટ-કાવ્ય અલગ અલગ છંદમાં છે, એટલું આપની જાણ ખાતર…

આ ચારેય સોનેટ અને એના વિશે વાચકમિત્રોના રસપ્રદ અભિપ્રાય આપ અહીં પુનઃ માણી શકો છો:

1) અજંટાની ગુફાઓ

2) હોત હું જો કલાપી…  (આ સોનેટ મંદાક્રાન્તા છંદમાં છે. નવનીતમાં છપાયેલી માહિતી ખોટી છે)

3) ભૂકંપ

4) દિવસો

(ફાટ ફાટ સોનું….                                    …ગરમાળો, એપ્રિલ, ૨૦૧૨)

*

ભર ઉનાળે
બળબળતી બપોરે
ખુલ્લી છાતીએ ઊભેલા ઝાડ સાથે
સૂરજ
પૂરજોશમાં બાખડ્યો
ને
અંતે
ફૂરચેફૂરચા
થઈ
ફાટી પડ્યો…

*

પીળો જ વરસાદ વરસાવે છે
બંને જણ છતાં પણ –
– જુએ છે રસ્તો,
એના માથા પર ઊગેલા
સૂરજ અને ગરમાળાને !

*
મૂંગીમંતર વાવે
જ્યાં
પગમાં
ગરમાળાના ઝાંઝર પહેર્યાં,
નવું જ સંગીત રેલાયું….

*

પીળોછમ્મ ગરમાળો
જોવાનું કોને ન ગમે?
સૂરજનો વાંક કાઢો મા…
એય બિચારો એટલે જ તપે છે !

*

ચાતક જેમ ચોમાસુ પીએ
એમ જ
ગરમાળો તડકાને…

*

બેદરકાર પાલવ
ને
બેશરમ યૌવન
ખિખિયાટા કરતું વાતાવરણ ભરી દે
તોય
ઘરાક સામે
બેફિકર જીભ કચડતી
ખુલ્લા હોઠે ઊભી રહેતી વેશ્યાની જેમ જ
ભરઉનાળે
ભરબપ્પોરે
ભરબજારે
ફાટી પડ્યો છે આ ગરમાળો!
ફાટીમૂઓ ક્યાંનો !

*

ઘેર ઘેર
ઊગી નીકળેલ
ટાઢાબોળ સૂરજથી
રોમ રોમ દાઝીને
બીજી તો શી દાઝ કાઢે
બિચારો
ગરમાળો? –
“ઘરમાં ‘રો !”

– વિવેક મનહર ટેલર
(એપ્રિલ, મે- ૨૦૧૨)

*

(મારો સૂર્ય….                                      … ગરમાળો, એપ્રિલ, ૨૦૧૨)