(શમણાંના સૂરજ….                                     …દુબઇ, ૧૧-૨૦૧૨)

*

એથી હું પ્રેમ કદી કરતો નથી કે મારી આંખોમાં ધગધગતું રણ,
આ ઝાંઝવાને ઝાકળ ન ગણ.

પ્રેમમાં તો આંખની ભીની જમીનમાં સપનાંઓ રોજ ખોડે ખીલા,
ચરણોમાં ઝંઝા નહીં, ઝંખાના ઊંટ અને શ્વાસોમાં સાથના કબીલા,
મારાં તો બેઉ પગ થઈ ગ્યાં છે રેત-રેત, કણ-કણ પર પડ્યાં છે આંટણ.
આ ઝાંઝવાને ઝાકળ ન ગણ.

રેતીના કણ-કણ, ઇચ્છાનાં ધણ-ધણ, દિશાઓ આંટીને દોડે,
મનના પવનના ઊડતા ગવનને એકે બાજુથી ન છોડે
ભટકાઉ જિંદગીના બેકાબૂ છેડા પર બાંધું હું શાના સગપણ ?
આ ઝાંઝવાને ઝાકળ ન ગણ.

છાતીમાં એક દિ’ હાથ મેં નાંખ્યો તો કોષ-કોષ ભોંકાયા થોર,
દિલમાં ઊગે છે ખાલી કાંટા એ જાણ હતી પણ સાવ આવા નઠોર ?
આખાય જીવતરની થાપણમાં શું છે તો આવું આ ખારપાટી ખાંપણ.
આ ઝાંઝવાને ઝાકળ ન ગણ.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦/૧૧-૦૧-૨૦૧૩)

*

(સૂરજ થવાને શમણે….                                  …દુબઇ, ૧૧-૨૦૧૨)

(વામનનું ત્રીજું પગલું…                       …દેવ જાગીરદાર, સુંવાલી)

*

દરેક કવિતા પાછળ એક વાર્તા હોવાની. થોડા દિવસ પહેલાં ધવલે લયસ્તરો.કોમ પર એક ફોટો-કવિતા
મૂકી હતી. એ જોઈને મને મારી આ ફોટો-કવિતા યાદ આવી. ગીતના મથાળે મૂકેલ મારા મિત્રના દીકરા દેવનો ફોટોગ્રાફ રોજ સવારે મારા કમ્પ્યૂટરના સ્ક્રીન પર સ્ક્રીન-સેવરના એક ભાગ તરીકે આવતો રહે છે. દર વખતે આ ફોટો જોઉં અને ભીતરમાં કંઈક અગમ્ય સંવેદન અનુભવાય… બીજી જુલાઈના દિવસે આ ફોટો મેં સ્થિર કરીને થોડી વાર સુધી જોયા કર્યો અને અંદરથી ઊગી આવ્યું ક્યાંક અટકી રહેલું આ ગીત…

*

ડગ મેં તો માંડ્યા છે દરિયા ઉલેચવા,
પાંપણને કહી દો ન પલકારો મારે, મેં માંડ્યા છે સઢને સંકેલવા…

હોડીઓ મ્યાન કરી દીધી લંગરમાં,
એક-એક ખલાસી લીધા બાનમાં;
ધ્યાન એજ રાખવાનું મારે હવે કે
એકે મોજું ન આવે દરમિયાનમાં.
ખેપના ખોબામાં ક્યાંક વમળ ઊઠે ન, એનું ધ્યાન રાખી ઊભાં છે ટેરવાં.
ડગ મેં તો માંડ્યા છે દરિયા ઉલેચવા.

તૂટે હલેસું તો હાથ-પગ મારવા
ને હાથ-પગ તૂટે તો જાત;
પણ જાત જેવી હોડીનો પરપોટો ફૂટે
શું ત્યાં લગી જોવાની વાટ ?
આભ ખુદ નમે ને ચૂમે એવું જ્યાં હોય નહીં, એવા દરિયાને શું ખેડવા ?
ડગ મેં તો માંડ્યા છે દરિયા ઉલેચવા.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૭-૨૦૧૨)

*

(ડગ મેં તો માંડ્યા છે…                         …સ્વયમ્, કારવારના કાંઠે)
(ફોટોગ્રાફ: ડૉ. કલ્પન પટેલ, સુરત)

(સોનેરી બપોર…                     ….ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૦૬-૦૫-૨૦૧૨)

*

૨૬મી રવિવારે અમદાવાદ કવિસંમેલનમાં જવાનું હતું એ સંદર્ભે અનિલ ચાવડાનો ફોન આવ્યો. મેં એને સહજ પૂછ્યું કે સુરતથી શું લેતો આવું તમારા માટે?  અનિલે કહ્યું, તમે યાર, બસ તમને જ લેતા આવજો… ફોન મૂક્યો અને બીજી જ મિનિટે લખાયું આ ગીત… શનિવારે અમદાવાદમાં જ હતો ત્યારે આ ગીતનો ત્રીજો અંતરો લખાયો જે આજે આ ગીતમાં આપ સહુ માટે ઉમેરું છું. (૨૯-૦૮-૨૦૧૨)

*

ન મુંબઈની ફેશન, ન સુરતના પકવાન, ન ગુલમર્ગથી મોસમ મોકલાવજે,
તું બસ, આવજે !
ને તું તને જ તારી સાથે લાવજે.

પાસે બેસે તો મારી સાથે જ રહેજે
ને જુએ જો ક્યાંય, મારી આંખમાં;
ચાખે તો માત્ર મારા હોવાનું એઠું બોર,
અવર કશાની તમા રાખ મા.
દુનિયાની સાવ છેલ્લી ચૉકલેટ ન હોય, એમ ધીમે ધીમે તું મમળાવજે.
તું બસ, આવજે !

તારે હજ્જાર કામ, તારે હજ્જાર ધામ,
મારે તો એક તારું નામ;
ઓતપ્રોત ઓગળવું સમજાવું તુજને પણ,
બે જ ઘડી આવે જો આમ.
રસ્તો બનીને જો દોડતો તું હોય, મને માઇલસ્ટૉન સાથે સરખાવજે.
તું બસ, આવજે !

ઉગમણે-આથમણે પડછાયો ચિરાતો,
કોઈ એક દિશામાં સ્થાપ;
સિક્કાની તકદીરમાં એક સાથે કેમ કરી
હોવાના કાટ અને છાપ?
‘હા’-‘ના’ના વમળોમાં ડૂબવાને બદલે તું મોજના હલેસાં ચલાવજે…
તું બસ, આવજે !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯/૨૫-૦૮-૨૦૧૨)

*

(શીતળ પ્રભાત…                  ….ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૦૬-૦૫-૨૦૧૨)

(તલાશ…                                …ટિટોડી, ખીજડિયા, ફેબ્રુ., ૨૦૧૨)

*

ચામડી આ તતડીને થઈ ગઈ તિરાડ અને રૂદિયાનો થઈ ગ્યો ચકડોલ,
તારા વર્તારાને તાક-તાક કરવામાં આંખોની થઈ ગઈ બખોલ,
મેઘ મૂઆ ! ક્યારે તું આવવાનો બોલ ?

તાણીતૂસી આભ ચાતકે ડોક લીધું,
ઓરતાઓ મોરલાના તરડાયા;
આવું આવું કરતા આ દાદુરના સપનાંઓ
સાતમે પાતાળ જઈ સંતાયા,
વલખીને, તરસીને વિસરી ગ્યાં કલરવ પણ કામક્રીડા કરવાના કોલ.
મેઘ મૂઆ ! ક્યારે તું આવવાનો બોલ ?

ખેતર પડ્યું છે આખું ખુલ્લું ખેડાઈને,
ચાસ-ચાસ વાવી છે પ્યાસ;
એક-એક ટીપાંનો તને મળશે હિસાબ,
શાનો ચુપચાપ કાઢે તું ક્યાસ ?
ઊંચે મન આવવું’તું, મારવાડી ! તો શાને બજવ્યા ગોરંભાના ઢોલ ?
મેઘ મૂઆ ! ક્યારે તું આવવાનો બોલ ?

કોરીકટ ઇચ્છાઓ રેઇનકોટ થઈ ગઈ છે,
છત્રીઓ થઈ ગઈ છે યાદ;
આયખાના અકબંધ પાનાંમાં ફાટે છે
હોડીના અણકથ સંવાદ.
હોવા-ન હોવાની વચ્ચે બદલાય કેવો જિંદગીનો આખો માહોલ ?
મેઘ મૂઆ ! ક્યારે તું આવવાનો બોલ ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૩૧-૦૭-૨૦૧૨)

*

(પ્યાસ…                                           …જામનગર, ફેબ્રુ., ૨૦૧૨)

(મળવું કે ના મળવું…. ….શિકારા, નગીન લેક, કાશ્મીર, ૧૧-૦૫-૧૨)

*

મળવું કે ના મળવું, હળવા કે ભળવાનું કોઈ વાતે ના કોઈ વળગણ,
આપણા બસ, શબ્દોના સગપણ…

શબ્દોના રસ્તા પર ચાલીને તું
મારી જિંદગીમાં આવી જ્યાં બેઠો,
અક્ષરનો વાયરો થઈ જે દિ’ તું વાય નહીં,
શ્વાસ મારો બેસે ન હેઠો,
છોડી છૂટે ન એવી આદત થઈ બેઠું છે તારી સહુ વાતોનું ગળપણ…
આપણા બસ, શબ્દોના સગપણ…

આપણા આ ભાવ તણા નગરોની સૂરત
કોઈ દિ’ હવે ન બદલાશે;
જોયા કે મળ્યા વિનાનો આ પ્રેમ
હવે સદીઓની સદીઓ લંબાશે,
અક્ષરની રીત એ જ સાચી છે સમજણ, દુનિયાની રીતો તો બચપણ
આપણા બસ, શબ્દોના સગપણ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૦૩-૨૦૧૧)

*

(અડીખમ….                       …સોનમર્ગ, કાશ્મીર, ૦૫-૦૫-૧૨)

(પીળાંછમ્મ સપનાંનો મોલ…              …ગરમાળો, બારડોલી, ૧૪-૦૫-૨૦૧૦)

*

તું સૂરજના તડકા ન તોલ,
મારા જીવતરના ખેતરમાં ઊગી આવ્યો છે આજે સોનાનો મોલ અણમોલ.

ટ્રાફિકમાં ટ્રાફિક થઈ ચગદાઈ ગયેલ જીવ !
બે’ક ઘડી ઉપર તો જો;
હાથોને આંખોના લીલેરા મેલને
ઊગતી પીળાશ વડે ધો.
ડામરના જાળાં ને સિમેન્ટના જંગલની વચ્ચે પણ જીવું છું, બોલ !
તું સૂરજના તડકા ન તોલ.

આખ્ખા વરસને ખંખેરી નાંખીને
પહેરું હું નવી હળવાશ;
હું જીવું છું એટલું જ જોવા કે
એકાદી આંખોમાં થાય છે ને હાશ !
સૂરજની ભારીમાં ભારી થપાટે મારી ચામડીમાં ધ્રબકે છે ઢોલ.
તું સૂરજના તડકા ન તોલ.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૪-૨૦૧૨)

*

(આ ડાળ ડાળ જાણે કે તડકા વસંતના…    …ગરમાળો, બારડોલી, ૧૪-૦૫-૧૦)

(અરીસો…..                    …લિટલ કોર્મોરન્ટ, ખીજડિયા, જામનગર, ફેબ્રુ-12)

*

ઠાંસી ઠાંસીને તેં ભર્યા છે મારા આ જીવતરના એક્કેક પટારા,
મોઢું વકાસી પાછો હૈયું ચકાસવાને પૂછે છે પ્રશ્નો અકારા:
‘અમે એવા તે કોણ છીએ તારા ?’

ફાંટ્યુ ભરી તું પાડી દેતો’તો આંબલી,
એ તો ગઈકાલની વાત છે;
ડાળ-ડાળ આજેય તું ખાલી થઈ જાય છે
કયા ભવનો તે આ પક્ષપાત છે ?
ત્યારેય ન પક્ડ્યા’તા, આજેય ન પકડાતા તારા આ ગેબી ઈશારા,
અમે એવા તે કોણ છીએ તારા ?

મૂઈ આ મરજાદ ચઢે છાતીમાં ભરતીએ,
જીભ ને શરીર પાણી-પાણી;
વીજળી દોડે કે પડે લકવો તનમનમાં,
એ વાત હજી ન સમજાણી,
રસ્તામાં મળ્યાં અમસ્તા ને તોય મારા રોમ-રોમ મારે ઝગારા…
અમે એવા તે કોણ છીએ તારા ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૩-૨૦૧૧)

*

(અદ્વૈત…..                    …કાળી ડોક ઢોંક, ખીજડિયા, જામનગર, ફેબ્રુ-12)

(સમી સાંજના પડછાયા….     ….લાખોટા તળાવ, જામનગર, ૦૩-૦૨-૨૦૧૨)
(ગણો તો, કેટલા પક્ષીઓ છે ?                 ….ગુલાબી મેના (રોઝી સ્ટાર્લિંગનું ટોળું)

*

વેલેન્ટાઇન્સ ડે માથે આવી ઊભો છે ત્યારે એક ગુલાબી મૂડનું પ્રણય-ગીત… જ્સ્ટ વેલ-ઇન-ટાઇમ, ખરું ને ?!

*

શિશિરની ઠંડી હથેળીમાં કેમ કરી ગુલમહોરી રેખા પડાવું ?
દિવસે ન ઊગે એ સૂરજને રાતે કેમ સપનામાં રોજ રોજ લાવું ?
પાતળિયા ! શું ચાહવાનું નામ જ રિબાવું ?

સળગાવી બેઠી છું રોમ-રોમ, સાંવરિયા ! દીવડા અખંડ તારી રાહના,
કોડિયું થઈ ઉપર તું ઢાંકી બેઠો એ તારું વહાલ છે કે વહેમ મારો, બાલમા ?
મેંશ્યું ઉજાગરાની પાડી રહ્યો છે તું, ક્યાં સુધી આંખે અંજાવું ?
પાતળિયા ! શું ચાહવાનું નામ જ રિબાવું ?

તૂટે શરીર ઘસીઘસીને પડખાંઓ, કોરી પથારી પાછી વાગે,
પાંસળીની એક્કેકી તૂટે કરચલી એવી બથ્થ કેમ નથી મારે ભાગે ?
તૂટવા-તૂટવામાંયે કેવો ફરક છે, તું આવે તો તુંને બતાવું…
પાતળિયા ! શું ચાહવાનું નામ જ રિબાવું ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૧-૨૦૧૧)

*

(ઊડતું વાદળ…                    ….લાખોટા તળાવ, જામનગર, ૦૩-૦૨-૨૦૧૨)

(મસ્તી અનલિમિટેડ…                            …સ્વયમ)

*

દફ્તરને ગુસ્સો આવ્યો, એ કોઠીમાં સંતાયું,
વીસ વરસ પહેલાંનું દફ્તર સપનામાં કેમ આવ્યું ?

સંતાકૂકડી, ખોખો, લંગડી પાડે છે પોકાર,
શેરી-ગલીઓ-મેદાનો પર કેવો અત્યાચાર ?
પગલાંઓને બદલે શાને રુંધે છે સુનકાર ?
ભાર વિનાનું ભણતર કે ભણતર વિનાનો ભાર ?
ટીવી ને કમ્પ્યૂટર નીચે પગપણું કચડાયું…
દફ્તરને ગુસ્સો આવ્યો, એ કોઠીમાં સંતાયું.

દફ્તરની અંદરથી સઘળાં સપનાંઓ છે ગુમ,
ટાઇમ-ટેબલ તો રહી ગયું પણ ટાઇમ થયો છે ગુમ;
દફ્તરમાં ઠાંસી છે ચોપડીઓની લૂમેલૂમ,
થોડી જગ્યા માંડ બચી ત્યાં ટ્યુશન પાડે બૂમ.
સ્કૂલ અને ટ્યુશનની વચ્ચે દફ્તર કેમ પિસાયું?
દફ્તરને ગુસ્સો આવ્યો, એ કોઠીમાં સંતાયું

– વિવેક મનહર ટેલર
(૩૧-૧૨-૨૦૧૧)

*

(મારાથી મોટી તો મારી પેન્સિલ…     …સ્વયમ)

(ભંવરા બડા નાદાન હૈ…         …સાન ફ્રાન્સિસ્કો, યુ.એસ.એ., ૧૯-૦૫-૧૧)

*

કહેવું-ન કહેવુંના બે પડની વચ્ચે હું દાણાની માફક પિસાઉં,
તને શબ્દોમાં કેમ સમજાવું ?

ખુલ્લા દેખાતા બે હાથ-પગ વચ્ચે છે
તોડી તૂટે ન એવી બેડી;
પડ્યો ભૂલો ભવાટવિમાં એવો, જડી ન જડે
જાત સુધી પહોંચવાની કેડી,
રોકીને રાખવી પડે છે એ વાત જે હોઠો પર થાય આવું-આવું,
તને શબ્દોમાં કેમ સમજાવું ?

શૂળી દેખાય છે જે મારા ખભે એ છે
મારે દેવાના જવાબો;
જાણીને પીવાનાં ઝેર જેથી જીવતરમાં
આવે ન કોઈ ખરાબો,
તારે શું ? તારે તો ડગલે ને પગલે ને વાતે ને વાતે રિસાવું.
તને શબ્દોમાં કેમ સમજાવું ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૩-૨૦૧૧)

*

(ઇન્દ્રધનુષ…             …યોસેમાઇટ નેશનલ પાર્ક, કેલિફોર્નિયા, ૨૦-૦૫-૧૧)

*

(ભવાટવિ= સંસારરૂપી વન)

(વાંચી લીધું રે મારું મન…            ….અરુણાચલ પ્રદેશ, ૧૧-૧૧-૨૦૧૦)

*

છૂંદણું જોવાના બહાને વહાલમે હળવેથી વાંચી લીધું રે મારું મન,
હવે તીખો લાગે છે પવન.

પીંછા ખોલીને મંડી પડ્યો છે નાચવા,
ચાંપલો-ચિબાવલો આ મોર;
ખેંચીને હાથ હું તો ભાગવા ચહું કે
ક્યાંક ઝાલ્યો ન જાય મારો ચોર.
ઉકલે છે નામ તણો પહેલો અક્ષર કે પછી ઊઘડે છે આખો સજન?
સાવ વેરી લાગે છે પવન.

ત્રોફણિયો સોય લઈ મંડ્યો’તો તોય શૂળ
આવું જાગ્યું નહોતું એ ઘડી ?
પાતળિયો હળવેથી નજરું માંડે છે કે
ઊંડે ઉતારે છે શારડી ?
હાથ મારો ઝાલીને નાડ એણે વાંચી કે ઝબ્બે કીધું આ જીવન ?
કેવો મીઠ્ઠો લાગે છે પવન !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૪-૨૦૧૧)

*

(મોર મારા હૈયાનો…                           …. ડેટ્રોઇટ, અમેરિકા, મે-૨૦૧૧)

(શમણાંઓનો સૂરજ….                                  …કેલિફોર્નિયા, મે-૨૦૧૧)

*

અંદર ને બહાર
આજ વરસે કંઈ વરસે કંઈ વરસે દે-માર

યુગયુગનો ગોરંભો આજે અચાનક
ફાટી પડ્યો છે બેફામ;
ભીતરની ભીતરમાં ગોપવેલું એક-એક વ્રણ
તાણી જશે એ સરેઆમ,
ચારે દિશાઓના ઘુઘવાટા વચ્ચે વીજળીના શ્યામલ ઝબકાર
આજ વરસે કંઈ વરસે કંઈ વરસે દે-માર

સૂક્કા દરિયાવ ચડ્યા લીલપની ભરતીએ
એક્કેક તિરાડ બની વાવ;
મારી આ ડાળ ડાળ ટહુકી ઊઠી છે,
ખેરવીને તારો અભાવ.
એક યાદનું ચોમાસુ, સખી ! આવું જો હોય તો તું આવે તો થાય શું એ ધાર…
આજ વરસે કંઈ વરસે કંઈ વરસે દે-માર

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૮-૨૦૧૧: મળસ્કે ૨.૩૦)

*

(ચારે દિશાઓમાં ઘુઘવાટા…          …એલિસ આઇલેન્ડ, ન્યૂ યૉર્ક, મે-૨૦૧૧)

(एक अकेला….      …જિયા ભોરોલી નદી, નામેરી, આસામ, નવેમ્બર- ૨૦૧૦)

*

આપણું આ હોવું એ બે પળની વાતો ને વાતોના હોય નહીં ટોળા
પછી શાને લીધા તે અબોલા ?

વહેતા પાણીના પગે ઠોકર વાગીને
એ તો ખીલે બંધાઈ થયું લીલ,
મોઢું વકાસીને બેઠેલા ભીતરના
પડછાયા એમાં તું ઝીલ,
લખો, ભૂંસો ને લખાય એવી રેત પર પથ્થરના કેમ પડ્યા ઓળા ?
સાવ અમીટ લકીર છે અબોલા ?

સન્નાટાની બાણશય્યા પર પોઢીને
સપનાંઓ મૂંગું કરાંજે,
વાતનો ઉજાસ લઈ ઉગે એ સૂરજ
રાતની આંખોમાં કોણ આંજે?
ફાટે ન ફીટે, અબોલા છે તારા કે પાટણના મોંઘા પટોળા ?
આવા આકરા તે હોય શું અબોલા ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૭-૨૦૧૧)

*

(એકલવાયું….                            …નામેરી, આસામ, નવેમ્બર- ૨૦૧૦)

(સપનાંઓની નોકરી….                                   ….અમેરિકા, મે-૨૦૧૧)

*

આમ તો આ ગીત થોડા દિવસ પહેલાં જ ટહુકો.કોમ પર મૂક્યું હતું પણ બંને સાઇટના ઘણાખરા વાચકો અલગ છે એટલે મારી સાઇટ પર પણ…

*

એક સત્તર વરસની છોકરી
એવી ફદૂકે જાણે કરતું ન હોય કો પતંગિયું સપનાંઓની નોકરી,
સાવ સત્તર વરસની એક છોકરી.

ફેસ એનો ફેસ-બુક પર ઝાઝો વર્તાય અને ઇ-મેલ વધારે ફાવે મેલથી,
છોકરા કે આઇ-પેડના એપ્લિકેશન્સ સાથે રાતદિન એ મસ્તીથી ખેલતી,
કયા પિરિયડમાં મૂવી કે લોચો એની જાણ એને હોય છે આગોતરી.
સાવ સત્તર વરસની એક છોકરી.

સપનાંથી ફાસ્ટ ઝીપ…ઝેપ…ઝૂમ ભાગે એવી બાઇકનો છે એને રોમાંચ,
કોલેજના ગાર્ડનમાં એના જ નામના પિરિયડ ચાલે ત્રણથી પાંચ,
પાર્કિંગના બાઇક બધા કરે છે વેઇટ, કોના નામની છે આજે કંકોતરી ?
સાવ સત્તર વરસની એક છોકરી.

એની એક ટ્વિટને ફોલૉ કરવા માટે આખ્ખીયે કોલેજ તૈયાર,
એના એક સ્માઇલનું ગૂગલ કરો તો પાનાંઓ ખુલશે હજાર,
સીડી મળે તો એ ઊલટી કરીને પહેલાં ફેસ જોઈ લે છે જરી.
સાવ સત્તર વરસની એક છોકરી.

કાંટાને સાચવીને સંકોરી રાખ્યા છે, કળી બની છે ભલે ફૂલ,
ઊડતાં પતંગિયાં ને મદમત્ત વાયરાઓ ઝંખે છે એકાદી ભૂલ,
હૈયાના તકિયા પર છોકરીએ ‘સમજણ’ એમ નામ એક રાખ્યું છે કોતરી.
સાવ સત્તર વરસની એક છોકરી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૦૭-૨૦૧૧)

*

(જિંદગી ! તારું બીજું નામ આ….                        ….અમેરિકા, મે-૨૦૧૧)

(પ્યાસ…               …માઉન્ટ આબુ પર કોઈક ખૂણે, જાન્યુઆરી, ૨૦૦૦)

*

જત લખવાનું તને જે કહું છું, ધ્યાન દઈને સાંભળ,
તું સદીઓની તરસી ધરતી, હું છું કોરું વાદળ,
વધુ કહું શું આગળ ?

બિનશરતી દઈ વહાલ કરી દે
જન્મારાને ન્યાલ;
કયા યુગમાં જીવો છો, રાણી
લઈને આવા ખ્યાલ ?
સાફ હશે તો અક્ષર પડશે, હું તેલિયો કાગળ…
વધુ કહું શું આગળ ?

અઢી અક્ષરની વાતો લાગે
કવિતામાં સુફિયાણી,
અમે ફૂંકીએ છાશ, તમે તો
ઝેર પીઓ છો જાણી,
સપનાંઓના પગે પડી છે દુનિયા થઈને સાંકળ,
વધુ કહું શું આગળ ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૭-૦૩-૨૦૧૧)

*

(વિરાટ…                         …ધુંઆધારનો ધોધ, જબલપુર, નવે., ૨૦૦૪)

(સૈં જી આ તારા ઉજાગરા… ..અમેરિકાની ગલીઓમાં)

*

જોયા જોવાય નહીં, વેઠ્યા વેઠાય નહીં, સૈં જી આ તારા ઉજાગરા,
તારા તારા ને તોય લાગે આકરા.

આંખ્યુંના તેલ બાળી વાંચે તું રાત રાત,
દાક્તર બને કે થશે બાબુ;
ઓળો થઈ જ્યોતનો હું જાગું છું સાથ સાથ,
હૈયાને કેમ કરું કાબૂ ?
એકલદોકલને તો સમજાવી દઈએ, લાખો અરમાન ક્યાં ટપારવા?
સૈં જી આ તારા ઉજાગરા.

થઈને હું ચા પડી ટેબલ પર તારા,
તું ચોપડીના પાનાંમાં ગાયબ;
જામી છે કેટલીય તરી ઝુરાપાની
કપનેય થાય છે અજાયબ !
એક ચુસ્કીની રાહમાં ઠંડા પડે છે મારા તન-મનના યુગયુગના આફરા.
સૈં જી આ તારા ઉજાગરા.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૬-૨૦૧૧)

*

(આથમતી સાંજના ઓછાયા…                     …એરિઝોના, અમેરિકા)

*

સુરતના મોટાભાગના ગરમાળા અમારા દિલની ડાયરીમાં કેદ છે. દર ઉનાળે આ બધાની અવારનવાર મુલાકાતે અમે ખાસ નીકળીએ છીએ. આ વરસે હજી ગરમી ખરા અર્થમાં શરૂ નથી થઈ એટલે મોટા ભાગના ગરમાળા ખીલ્યા નથી, સિવાય કે એક બે પીળી સેર… પણ ઘોડ દોડ રોડ પર ‘તનિષ્ક’ની સામે રસ્તાની વચ્ચે સૂર્યનો તડકો આખો દિવસ અનવરત સહન કરતો ગરમાળો કદાચ તાપના કારણે વહેલો મહોરી ઊઠ્યો છે… એને જોયો અને વિચાર આવ્યો કે આ અગાઉ તો ‘મોસમનો પહેલો ગરમાળો’ ગીત લખી ચૂક્યો છું અને ‘ગરમાળો’ સંગ્રહ પણ પ્રગટ થઈ ગયો.. હવે ગરમાળા પર વળી નવું શું લખી શકાય ? પણ કાર સ્ટાર્ટ કરી અને મોબાઇલ હાથમાં લીધો… ચાલુ કારે ડ્રાફ્ટ મોડમાં ધ્રુવ પંક્તિઓ ટાઇપ કરવી આદરી. વૈશાલીએ પૂછ્યું, કોને SMS કરે છે… મેં કહ્યું, મને જ…

આ રહ્યો એ SMS…

*

કીધો જ્યાં તાપનો તેં સરવાળો,
હું ખીલ્યો, હું તો ગરમાળો.

તારી એક જ ઉષ્ણ નજરથી
ડાળ-ડાળ લહેરાયું સોનું,
રાહ પીળો, થઈ મુગ્ધ વિચારે-
‘આ વરદાન છે કોનું ?’
તડકો રંગે મને, હું રંગી  દઉં આખો ઉનાળો,
મને છો રોમે-રોમ પ્રજાળો.
હું ખીલ્યો, હું તો ગરમાળો.

ભીના ભીના એક જ ટહુકે
મારી એક એક સેર લળુંબે;
પ્રેમમાં શાને શરમાવાનું ?
આખી મારી જાત ઝળુંબે,
આ પાર ભલો, ઉસ પાર ભલો પણ હોય નહીં વચગાળો,
છો ને રોકે ઉપરવાળો.
હું ખીલ્યો, હું તો ગરમાળો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૪-૨૦૧૧)

*

(‘ગરમાળો’ (કાવ્યસંગ્રહ)…                                                   …સ્વયમ્ પ્રકાશન, સુરત)

*

હું બાવળ નથી કે ગમે ત્યાં ઊગી જાઉં,
હું છૂઈમૂઈ, અડે કોઈ અને શરમાઉં…
.                              …અને કરમાઉં !

છું એવો હું ઊર્મિઓથી ભર્યો ભર્યો
કે બુંદ-બુંદ લોહીમાં આખેઆખો દરિયો;
એક દીવોય મારા માટે છે ચંદ્રમા,
સળગ્યો નથી કે હું ભરતીએ ચડિયો,
ને ઓટે ચડું જો કદી શંખથી અડી જાઉં..
હું છૂઈમૂઈ, અડે કોઈ અને શરમાઉં…
.                             …અને કરમાઉં !

મોસમની સાથે મોસમ થવાની મને
કુદરતની એવી બક્ષિસ સાંપડી;
પાનખર બેસે શિયાળે હથેળીએ
પર્ણથીય પહેલી ખરે ચામડી,
તુજ રડ્યે આષાઢી, તુજ અડ્યે વાસંતી થાઉં,
હું છૂઈમૂઈ, અડે કોઈ અને શરમાઉં…
.                             …અને કરમાઉં !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૧-૦૪-૧૯૯૧)

*

(લીલી ચાદર…                             ….ઝરવાણી, રાજપીપળા, ૧૧-૦૭-૨૦૧૦)

*

અંદર ક્યાંક ધરબીને રાખેલું ગીત જેમ નીકળી પડે રે વાતવાતમાં,
એમ વાદળો અથડાય છે આકાશમાં,
ચાલ, નીકળી પડીએ આ વરસાદમાં…

ઓગળતી ઓગળતી ઓગળતી જાય જાત
અંદર-બાહર બધ્ધું જ તરબોળ;
ભીતરના ચમકારે ભીંજાતી પળપળને
પ્રોવી, પ્રોવામાં થાઉં ઓળઘોળ
સાત સાત રંગ પડે ઝાંખા એમ આભમાં તેજ થઈ ઝળહળીએ, વા’લમા !
ચાલ, નીકળી પડીએ આ વરસાદમાં…

હોવાની હોડીને તરતી મેલીને
ચાલ, વહી નીકળીએ ગઈકાલમાં;
વ્યસ્તતા ઓઢીને જ્યાં કોરું રહેવાનું નહીં,
ભીંજાવું કેવળ સંગાથમાં
ફંટાતા માર્ગ પાણી-પાણી થઈ જાય એમ વરસીએ હાથ લઈ હાથમાં.
ચાલ, નીકળી પડીએ આ વરસાદમાં…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૭-૨૦૧૦)

*

(ભૂરી ચાદર…                             ….ત્યાગી ઘાટ, કેવડિયા, રાજપીપળા, ૧૧-૦૭-૨૦૧૦)

(ગુલાબી વાદળું..                    …સુરખાબ, કબીરવડ, ૨૭-૦૬-૨૦૧૦)
(Flamingo ~ Phonicopterus Roseus)

*

આજે આ ઢળતી સાંજો,
આંજે આંખોમાં યાદો,
એ પહેલો પહેલો સંગાથ, સ્પર્શ્યો હળવેથી એક હાથ, થઈ ગઈ જન્મોની વાતો, તને યાદ છે?

મારી આંખોમાં બસ તું,
તારી આંખોમાં બસ હું;
ભીતર-બાહર-ચોગરદમ,
એક જ હોવાની મોસમ,
ટૂંકા દિવસો, ટૂંકી રાત, જાતમાં ઓગળતી’તી જાત, વાયુ ઉત્સવ થઈ વાતો, તને યાદ છે ?

એક જ છત્રીની નીચે,
કોણ કોનાથી જીતે?
છત્રી હું-તું, હું-તું થાય,
બંને જણ સરખા ભીંજાય,
તો પણ કોરું આ સગપણ, શાની ડંખી ગઈ સમજણ ? શાને ફંટાયા માર્ગો ? તને યાદ છે?

–  વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦/૨૮-૦૬-૨૦૧૦)

*

(એકલવીર…                             …સુરખાબ, કબીરવડ, ૨૭-૦૬-૨૦૧૦)

(પ્રતીક્ષા…                            …કચ્છ, ઓક્ટોબર, ૨૦૦૯)

*

વરસી કંઈ સ્મરણોની હેલી,
હું તો લથબથ ભીંજાઈ થઈ ઘેલી.

વિસરી ગઈના છાણાં થાપી-થાપીને
મેં તો હોવાની ભીંતોને ઓકળી;
ઘરકામની કાથીઓ ખેંચી બાંધેલ ખાટે
આડી પડી’તી થઈ મોકળી.
એના નામનો વંટોળ મૂઓ ફૂંકાયો એમ કે છત અને ભીંતો પડેલી.
વરસી કંઈ સ્મરણોની હેલી…

અંદરથી કોઈ મારી આંખ્યું દાબીને પૂછે:
કોણ છું હું બોલ સખી, બોલ..
કૂણી હથેળીઓ શ્વસી લગીર એમાં
મનડાનો થઈ ગ્યો ચકડોળ.
આટલું રહ્યું ન ભાન? આટલા જન્મોથી હું તારા જ ટેકે ઊભેલી ?!
વરસી કંઈ સ્મરણોની હેલી…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬/૧૭-૦૬-૨૦૧૦)

(સાથે સાથે…                 ….બીટલબાટિમ બીચ, ગોવા, ૦૫-૧૧-૨૦૦૮)

*

આજે જ મળસ્કે પાંચ વાગ્યે રચાયેલું એક ગીત…

*

ચાલ, ચાલીએ સાથે સાથે
નીકળી જઈએ પ્રેમમાં આજે
તોડીને હોવાની સાંકળ, રાતથી આગળ, વાતથી આગળ, મનગમતા સંગાથની વાટે…

‘હું’ ને ‘તું’ની છત્રી ફેંકી,
ભીના થઈએ એક થઈને;
સંગની હોડી તરતી મૂકીએ
પાણીમાં પાણી થઈ જઈને,
ઘરમાં રહેવું કેમ પાલવે ? પહેલવહેલો વરસાદ છે આજે.
ચાલ, ચાલીએ સાથે સાથે…

મૌનથી એ સંવાદો રચીએ
જડે નહીં જે શબ્દકોશમાં;
સ્પર્શમાં ઊંડી ડૂબકી દઈએ,
હું કે તું ના રહે હોંશમાં,
હૈયું બોલે, આંખ સાંભળે એમ આપણી પ્રીત પાંગરે.
ચાલ, ચાલીએ સાથે સાથે…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૬-૨૦૧૦)

(છપ્પનિયો…                            ….કચ્છ, ઓક્ટો-૦૯)

*

આંખોના પાદરથી નીકળી ગયું તે હવે પાછું ફરશે ન કદી ચોમાસું,
છપ્પનિયો તારા જવાનો એવો ગોઝારો, દૂર દૂર દૂર નથી એક આંસુ.

પાતાળે ગરકી ગયેલ દેડકાંઓ કદી
બ્હાર આવી કરશે ન ડ્રાંઉં ડ્રાંઉં;
તળની તિરાડોમાં ખાલીપો લઈ લઈને
હું ને હું આમતેમ સુસવાઉં,
વર્તારા સારા હતા પણ ટિટોડીથી ઈંડું એક રહી ગ્યું છે ત્રાંસું.
આંખોના પાદરથી નીકળી ગયું તે હવે પાછું ફરશે ન કદી ચોમાસું,

કાગળની હોડી હું લઈને ક્યાં જાઉં
ને રણના દરિયામાં કેમ નાંખું ?
શ્વાસના નેવેથી હવે ચૂવેય શું, વ્હાલમ ?
કાણાં ભલેને બે’ક રાખું ?
ગોરંભો શબ્દનોય ગયો તણાઈ નકર ગીત લખી નાંખ્યું હોત ધાંસુ.
આંખોના પાદરથી નીકળી ગયું તે હવે પાછું ફરશે ન કદી ચોમાસું,

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૭-૨૦૦૬/૧૦-૦૪-૨૦૧૦)

*

(ટિટોડી…                                                              ….લોથલ, ઓક્ટો-૦૯)
(Red-wattled Lapwing ~ Vanellus indicus)

(સૂતેલો ઇતિહાસ…                                       …લોથલ, ઓક્ટોબર-૨૦૦૯)

*

બળબળતા વૈશાખી વાયરા,
ધગધગતી રેતીને રંઝાડે, સંઈ ! જ્યમ આંખ્યુંને કનડે ઉજાગરા.

હળું હળું વાયરાનું બળું બળું ડિલ ચીરે
થોરિયાના તીણા તીખા નહોર;
સન્નાટો ચીસ દઈ ફાટી પડે ને તંઈ
ગુંજી રે’ આખ્ખી બપ્પોર,
સુક્કાભઠ્ઠ બાવળના એક-એક કાંટા પર તડકા માંડીને બેઠા ડાયરા.
બળબળતા વૈશાખી વાયરા.

સીમ અને વગડા ને રસ્તા બળે છે
એથી અદકું બળે છ મારું મંન;
રોમ-રોમ અગ્નિ તેં ચાંપ્યો કેવો,
લાગે ટાઢા આ ઊના પવંન,
બળઝળતી રાત્યુંને ઝાકળ જ્યમ ઠારે ઈંમ આવ અને ઠાર મુંને, ઠાકરા !
બળબળતા વૈશાખી વાયરા.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૨૧/૧૦/૨૦૦૯)

(આ તડકાને કેમ કરી વાળું? તારા સ્મરણોને કેમ કરી ખાળું?)
( ખાવડા ગામ, કચ્છ, ઓક્ટોબર-૨૦૦૯)

*

રોજ રોજ રોજ મૂઆ ઘૂસી આવે પરબારા ઘર શું કે જાત શું જ્યાં ભાળું…
આ તડકાને કેમ કરી વાળું ?
સાહિબ ! તારા સ્મરણોને કેમ કરી ખાળું ?

સાંઠિયું રવેશિયું ને ચોવીસું કમરા લઈ
ઉતરે એક ઓસરીનું ધાડું;
કચરો કે કૂડો કે કંકર કે કાગળ-
ઠેઠ અંદરથી બ્હાર બધું કાઢું,
તારા સ્મરણોને કેમ કરી વાળું ?
સાહિબ ! તુંને જ જંઈ ને તંઈ ભાળું.

વાંહો તપે ને તાવે ડૂંડલા જોબનનાં
ઉભ્ભકડાં મોલ પેઠે દહાડે;
રોમ-રોમ ભીતરથી ભડકે દિયે
ઈંમ રાતે એ શાને રંજાડે?
આ તડકાને કેમ કરી ખાળું ?
સાહિબ ! ચાવી વિનાનું આ તો તાળું !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫/૨૬-૧૧-૨૦૦૯)

(રાધાની આંખ…      …ગ્રામીણ કન્યા, ધ્રોબાણા, કચ્છ, ૧૯-૧૦-૨૦૦૯)

*

જમુનાનાં જળ કદી ઓછાં ન થાય, એનું કારણ પૂછો તો કહું રાધાની આંખ !
તીરથ ને મંદિરો પડતાં મેલીને કદી જાત આ ઝુરાપાની નદિયુંમાં નાંખ.

રાધાનાં શમણાંના સાત રંગ રોળાયા
તંઈ જંઈ એક મોરપિચ્છ રંગાયું,
હૈડું ફાડીને પ્રાણ ફૂંક્યા કંઈ ઘેલીએ,
એ દિ’ આ વાંસળીએ ગાયું,
મોરલીની છાતીથી નીકળતા વેદનાના સૂર, સખી ! સાંખી શકે તો જરી સાંખ !
જમુનાનાં જળ કદી ઓછાં ન થાય, એનું કારણ પૂછો તો કહું રાધાની આંખ !

ગોધૂલિવેળાની ડમરીમાં ડૂબકી દઈ
આયખું ખૂંદે છે ખાલીખમ પાદર;
રાહનાં રૂંવાડાને ઢાંકવા પડે છે કમ
આ ચોર્યાસી લાખ તણી ચાદર.
છો ને ભવાટવિ ઊગી અડાબીડ પણ ધખધખતી ઝંખનાને વળશે ન ઝાંખ
જમુનાનાં જળ કદી ઓછાં ન થાય, એનું કારણ પૂછો તો કહું રાધાની આંખ !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૭-૨૦૦૯)

*

અમેરિકા જે મિત્રના આજની તારીખના લગ્ન માટે આવી ચડ્યો છું એ જાનેમન મિત્રની પત્ની- મારી નવીનક્કોર ભાભીને આ ગીત સસ્નેહ અર્પણ… વધુ વિગત માટે જોતા રહો, લયસ્તરો.કોમ)

(કાંટાનું અજવાળું….                                         …કચ્છ, ૨૧-૧૦-૨૦૦૯)

*

(સામાજિક કારણોસર અમેરિકાના ટૂંકાગાળાના પ્રવાસે જઈ રહ્યો હોવાથી આગામી પખવાડિયામાં આપના પ્રતિભાવોનો પ્રત્યુત્તર તાબડતોબ ન આપી શકાય તો ક્ષમા ઇચ્છું છું. હા, દર શનિવારે કવિતા મૂકાતી રહેશે એટલે મારા આંગણે પધારવાનું ચૂકશો નહીં)

*

રણના નામે ફેલાયો ખારપાટ, બપ્પોરના નામે છે આગ,
જિંદગીના નામે બાજરીના રોટલામાં ટૂંટિયું વાળીને સૂએ થાક,
કચ્છ ! તારી માંડીને કરવી શી વાત ?

જોજનના જોજનનો ખાલીપો ભરવાને
ગ્હેકે છે પેણ અને કુંજ;
હૂપ્પુ ને હોલાં ને તેતરનાં ટોળાની
બાવળિયે ઝૂલે છે ગુંજ
ગુલાબી શમણાંઓ તરતાં મેલ્યાં હો એમ પાણીમાં વિચરે સુરખાબ.
કચ્છ ! તારી માંડીને કરવી શી વાત ?

માટીને લાત દઈ બોલતી કરી દે એવા
ચાકડાની અહીં છે વસંત,
કાપડના ટેભામાં આરસી કે તારલા ?
આખ્ખુંય આભલું હસંત
રોગાન, ધાતુ ને કાષ્ઠ ને વણાટમાં જીવે છે કચ્છી મરજાદ.
કચ્છ ! તારી માંડીને કરવી શી વાત ?

પથ્થરિયાળ જિંદગીની આંખો સિવાય
અહીં પાણીની સઘળે કમી,
રોમ-રોમ ડંખે છે થોર તોય ઊંટની
ખૂંધ સમ ભર્યા ભર્યા આદમી
ધોળાં ભાસે છે એ રણ નથી, દોસ્ત ! એ તો પરસેવે પાડી છે ભાત
કચ્છ ! તારી માંડીને કરવી શી વાત ?

આભેથી જળ નહીં, આફત વરસે કાયમ
ધરતીની ધ્રુજાવે છાતી,
અશ્મિ ને અવશેષના પડળોની વચ્ચે જ
જીવે છે સાચો ગુજરાતી;
મોસમ તો આવે ને જાય મારા વહાલીડા, કચ્છડો તો બારેમાસ.
કચ્છ ! તારી માંડીને કરવી શી વાત ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧/૩૦-૧૦-૨૦૦૯)

*

(કાળો ડુંગર અને પછીતે સફેદ રણ…                 …કચ્છ, ૨૦-૧૦-૨૦૦૯)

(રોમ રોમ ફૂટ્યા ગુલમ્હોર…           …હટગઢ ગામ, સાપુતારા-નાસિક રોડ, ૧૬ મે, ૦૯)

*

શ્વાસના સોયામાં દોર હવાની પ્રોવીને ગૂંથ્યું નામ તારું આખી આખી રાત અને છાતીમાં ઊગી નવી ભાત,
લખ લખ ચોર્યાસી ભાત મહીં જોઉં જ્યાં તારી જ ત્યાં ત્યાં બિછાત, મને ક્યાંયે જડી ન મારી જાત.
કેવું રૂડું ઊગ્યું છે પરભાત, મારા બેલીડા ! હોવુંય થઈ ગ્યું રળિયાત…

ટેભા ભરું ને ક્યાંક ટેરવેથી લોહી થઈ પ્રસરે ટીપુંક તારું નામ ત્યારે ડાઘો પૂછે છે મને આમ –
યમનાને તીર લઈ પત્થરની આંખ જેણે રાહ જોઈ અપલક અવિરામ એ રાધા ચડે કે ઘનશ્યામ?
ઠામ એ ઠરીને ક્યાંથી થાય જેના ભાગ્યમાં આંસુએ લખ્યો રઝળાટ ?
કેવું રૂડું ઊગ્યું છે પરભાત, મારા બેલીડા ! હોવુંય થઈ ગ્યું રળિયાત…

થોરિયામાં થોરાતી જિંદગીમાં આવી તેં અમથી કીધી જ્યાં ટકોર કે રોમ-રોમ ફૂટ્યા ગુલમ્હોર;
લાલ લાલ લાલ રંગ અભરે ભર્યો ને હવે નજરે ચડે ન કશું ઓર તોય ડંખે છે લીલું લીલું થોર,
મોર મારા રુદિયાનો ગહેકી ગહેકીને મારી મોંઘી કરે છે મિરાત.
કેવું રૂડું ઊગ્યું છે પરભાત, મારા બેલીડા ! હોવુંય થઈ ગ્યું રળિયાત…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૩૧-૦૫-૨૦૦૯)

*

(ગરવો ગરમાળો….                  ….નવી સીવીલ હૉસ્પિટલ કેમ્પસ, એપ્રિલ-૨૦૦૯)

*

પીળઝાણ નજરો ને પીળચટ્ટા શબ્દો ને પીળપદા શ્વાસનો શો તાળો ?
હો, મને વૈદ કને ન લઈ ચાલો,
જોયો છે મેં તો મોસમનો પહેલો ગરમાળો !

વર્ષ આખું ઊભ્ભો’તો લીલી પ્રતીક્ષા લઈ,
પહેલી પીળાશ ફૂટી આજે;
પીળી આંખોમાં હવે પીળી આવે છે ઊંઘ,
પીળવત્તર સપનાંઓ આવે,
પીળુકડા સૂરજની પીળમજી ડાળો પર પીળક બાંધે છે હવે માળો.
જોયો છે મેં તો મોસમનો પહેલો ગરમાળો !

ઠંડકની પાનખર બેઠી નગરમાં ને
તાપના બગીચા ખીલ્યા સડકો પર;
લૂના ગોફણિયેથી સન્નાટો વીંઝાતો,
બારી ન એકે સલામત,
બળઝળતા દિવસો પર ગીધડાંની જેમ નખ ભેરવીને બેઠો ઉનાળો.
જોયો છે મેં તો મોસમનો પહેલો ગરમાળો !

આયખાની આંખ્યુંમાં ટાઢક થઈ અંજાતું
પીળું ગરમાળાનું કાજળ;
રવરવતી વેદના પળમાં ચૂસી લે
જેમ સૂરજ ઢાંકી દે કોઈ વાદળ,
રસ્તાની તડતડતી ચામડી રૂઝવવા હાથ પીળો ફરે છે સુંવાળો.
જોયો છે મેં તો મોસમનો પહેલો ગરમાળો !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦-૧૫/૦૩/૨૦૦૯)

(માઈલ સ્ટોન અને રસ્તો…    ….પદમડુંગરી, જાન્યુઆરી, ૧૮-૦૧-૨૦૦૯)

~ * ~

કેમ કરી ભૂંસી શકાય જરા બોલ, સખી ! લોહીમાંથી મારાં એ નામ ?
આજમાં શું ? કાલમાં શું ? યાદમાં શું ? ખ્વાબમાં શું ? રોમ-રોમ એનો મુકામ.

સાકાર હોય એનો લાવી શકાય અંત,
પ્યારથી આણો કે તકરારથી;
ફેફસાંથી હવાને અળગી કરાય કેમ?
કઈ રીતે મનને વિચારથી?
અદ્વૈતના ક્યારામાં ઊગ્યાં તે આપણે, ફૂલ અને ફોરમ છે નામ.
કેમ કરી ભૂંસી શકાય જરા બોલ, સખી ! લોહીમાંથી મારાં એ નામ ?

કેટલાક પથ્થર છે માઈલસ્ટોન જેવા,
નવા આવે ને જૂના જાય;
રસ્તો બનીને કોઈ આદિથી અંત સુધી
સાથે ને સાથે લંબાય.
હૈયાને પણ કોઈ હૈયું જો હોય, ઠે…ઠ એની ભીતર જેનું ઠામ…
કેમ કરી ભૂંસી શકાય જરા બોલ, સખી ! લોહીમાંથી મારાં એ નામ ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૦૧-૨૦૦૯)

(સફેદ સોનું….               …ચિતકૂલ, કિન્નૂર વેલી, હિ.પ્ર., નવેમ્બર,૨૦૦૭)

*

તું મારા ટેકે છે કે તારા ટેકે હું, ઊકલે ના આ એક પહેલી,
તું વૃક્ષ છે કે પછી વેલી?
સહેલી મારી, વાત શું આ જાણવી છે સહેલી?

આસમાની આંધીઓ વીતી ગઈ ને તોય
.                       હોવાપણાંના ઝાડ હેમખેમ;
રહી રહીને શંકા આ જાગે છે મનમાં,
.                 પોત મારામાં આટલું હતું કે કેમ?
મૂળસોતા ઝાડને ઉખડતા બચાવે એને કેમ કરી કહેવાની વેલી?
સહેલી મારી, વાત શું આ જાણવી છે સહેલી?

મને વીંટીને તું એવું જીવે કે લાગે
.                   મારા વિના તું ના સંભવ;
પગ સાથે પડછાયો ચાલે એમાં ક્યાંથી
.                  પગલાં પડે કે ઊઠે પગરવ ?
એકલું લાગે ને કદી પાછું જોઉં તો તું સાથે ને સાથે ઊભેલી.
સહેલી મારી, વાત શું આ જાણવી છે સહેલી?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૧-૨૦૦૮)

(કુદરતની કરામત…            …સાંગલા વેલી, હિમાચલ પ્રદેશ, નવે.-૨૦૦૭)

સાહ્યબો મારો ગુવારસીંગનો તે છોડ,
ગુવાર મને દીઠી ન ભાવે, લે બોલ !

એક-એક ડાળી પર ઝૂમખાં લચે,
આ મૂઈ એની પક્કડથી ક્યાંથી બચે ?
રોમ-રોમ ફાલે જે એનો શો તોડ ?
જ્યાં જઉં ત્યાં એ સામો જ આવે, લે બોલ !

શાકે રાંધી કે પછી ઢોકળીમાં નાંખી,
સાસરામાં ક્યાં લગ તે ચાલે વરણાગી ?
ભવભવથી ભાવવાનો નીકળ્યો નિચોડ,
પરણ્યા વિના ક્યાંથી તે ફાવે, લે બોલ !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૮-૦૯-૨૦૦૭)

(ઉંબરે ઊભી સાંભળું રે બોલ વાલમના….      …પુષ્કર, રાજસ્થાન, ૧૯૯૯)

ભરબપ્પોરે ભરમેળામાં નજર્યુંની વાગી ગઈ ફાંસ,
              એક-એક પગલાના અધ્ધર થ્યાં શ્વાસ

દલડાની પેટીમાં સાચવીને રાખેલા
                           ઊઘડી ગ્યાં સાતે પાતાળ;
ગોપવેલી વારતા હરાઈ ગઈ પલકારે,
                      ચોરીનું કોને દઉં આળ?
અલ્લડ આ છાતી તો આફરે ચડી, મારા તૂટે બટન, ખૂલે કાસ.

છાતિયું ધબ્બ ધબ્બ ધબકે છે, સૈં
                                અને ફૂટ્યા છ કાન આખા મેળાને
લાલઘુમ્મ ચહેરાનું કારણ પૂછો તો,
                                    મૂઈ, ગાળો ન દઉં આ તડકાને?
મેળો બનીને હું તો રેલાઉં મેળામાં, ઊભ્યા-વહ્યાનો નથી ભાસ.

ખૂંટે ખોડાઈ ઊભી ઠેરની ઠેર હું,
                                  ભીતર તો થઈ ગ્યું ચકડોળ;
ધ્રમ્મ-ધ્રમ્મ ચહુ ઓર લોહીમાં ઢબુકે
                                       ‘વાંહે આવ્યો તું’નો ઢોલ.
મારામાં શોધ નહીં મુને, ઓ જોગીડા! તારો જ માંહ્યલો તપાસ.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૦૧-૨૦૦૮)

(પંખીના ટહુકાનું તોરણ બાંધે છે કોઈ….                  …નળસરોવર, જાન્યુ-૨૦૦૭)
(લીલો પતંગો ~ Little Green Bee-eater ~ Merops Orientalis)

.

ભીતરના કલશોરને, સહિયર ! કયા પિંજરે વાખું ?
ટહુકે ટહુકે પાંખે પાંખે ગગન ઊડતું આખું.

ચક્-ચક્, ચીં-ચીં, કૂ-કૂ, કા-કા
ખળખળ વહે રગોમાં;
ડાળ-પાંદડા તાર-થાંભલા
શ્વાસોના સરનામા.
કલરવના વાવેતર રૂદિયે, શું રાખું, શું ચાખું ?
ટહુકે ટહુકે પાંખે પાંખે ગગન ઊડતું આખું.

ડામરની પરશુ,
ઈંટની કરવતનો રંજાડ;
રૂંવા કાઢે કોઈ હાથથી
એમ કપાયા ઝાડ.
ચીસોના ટોળાં, હું કોને હોઠે આંગળી રાખું ?
ટહુકે ટહુકે પાંખે પાંખે ગગન ઊડતું આખું.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૨-૦૮-૨૦૦૭)

(પાનખર પણ વૃક્ષને પરણે કદીક…      …રણથંભોરના કિલ્લામાં, ૦૩-૧૨-૨૦૦૬)

આડી ફૂટી જો એક ડાળી તો એમાં શાને મૂળિયાંના પગ થયાં ભારી?
શાની ઠોકર લાગી છે પરબારી?

લઈને એકાંત મારું બેસી રહું છું હું,
તારા ભાગે છે ઈંતેજારી;
ફાંસ મને વાગી તો વાગી ને તારા આખા
જીવતરથી દદડે છે લાલી,
ભારીખમ્મ મૌનના ટૌકાથી ભરવા મથું વૃક્ષોની એક-એક બારી,
શાની ઠોકર લાગી છે પરબારી?

એકાદા દાખલામાં ભૂલ પડી એટલામાં
ફાટી ગ્યાં જીવતરનાં પાનાં;
આંખે રોપ્યાં’તા સાથે રહેવાના ચશ્માં,
તો યે ઊગ્યા છે સપનાંઓ ઝાંખા…
લાગે છે નંબર જ કાઢવામાં આપણાથી ભૂલ થઈ ગઈ કોઈ ભારી,
શાની ઠોકર લાગી છે પરબારી?

મનના ને મતના જે ફર્ક પડે એને હું
ખંતથી લઉં છું રોજ વાઢી;
અણિયાળી તોય રોજ ઊગી આવે છે કેમ
આ તે વેદના છે કે મારી દાઢી?
ભવભવની વાત ક્યાંથી માંડું જ્યાં હોય ભારી એક જ ભવની આ ભાગીદારી?
શાની ઠોકર લાગી છે પરબારી?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૩-૨૦૦૭ – ૧૫-૦૯-૨૦૦૭)

(ઉડ્ડયન…                                                        …નળસરોવર, ૨૭-૦૧-૨૦૦૭)
(બગલો ~ Intermediate Egret ~ Mesophoyx Intermedia)

*

ઉંમરના કબાટમાં સાચવીને રાખ્યો’તો, કાઢ્યો એ બ્હાર આજે ડગલો,
કે બેઠો મૂંછોના ખેતરમાં બગલો.

મ્હેંદી વાવીને તમે ખેતરને રંગી દો,
તો યે બગલાના પગલાનું શું?
નાદાની રોપી’તી વર્ષો તો આજ શાને
સમજણનું ઊગ્યું ભડભાંખળું?
ચાલ્યું ગયું એ પાછું ટીપુંયે આપો તો બદલામાં ચાહે રગ-રગ લો…
કે બેઠો મૂંછોના ખેતરમાં બગલો.

અડસટ્ટે  બોલ્યા ને અડસટ્ટે ચાલ્યા
ને અડસટ્ટે ગબડાવી ગાડી,
હમણાં લગી તો બધું ઠીક, મારા ભાઈ !
હવે જાગવાની ખટઘડી આવી.
પાંદડું તો ખર્યું પણ કહેતું ગ્યું મૂળને, હવે સમજી વિચારી આગે પગ લો.
કે બેઠો મૂંછોના ખેતરમાં બગલો.

એકધારું સરકતો રસ્તો અચાનક
માઈલોનો પથ્થર થઈ બેઠો,
અટકી જઈને એણે પહેલીવાર જાતને
કહ્યું આજે કે થોડું પાછળ જો.
વીતેલા વર્ષોના સરવાળા માંડું ત્યાં તો આંખ સામે થઈ ગયો ઢગલો.
કે બેઠો મૂંછોના ખેતરમાં બગલો.

-વિવેક મનહર ટેલર

(પ્રેમના સાત રંગ…        …ભરતપુર, 4-12-2006)

*

બટકેલી ડાળ તમે તોડી શકો છો, દોસ્ત! બગડેલા સંબંધનું શું?
કહેવું ન હોય તો ન કહેવાની છૂટ, હું તો પૂછું છું અમથું અમસ્તું.

સાથે પગલાં માંડ ચાલ્યા’તા પાંચ ત્યાં તો
રસ્તાને આવી ગઈ આંચ;
અડવાનું ભોંયને શીખ્યા’તા માંડ એમાં
સપનાને વાગી ગ્યો કાચ,
મળી શકો એ પહેલાં છૂટા પડો એવા સગપણનું નામ બીજું ‘હું’?
કહેવું ન હોય તો ન કહેવાની છૂટ, હું તો પૂછું છું અમથું અમસ્તું.

આંખોના પાદરમાં કૂવા છલકાય કેમ?
હૈયાના મોલ કેમ ભારે?
અળગા થવાની કોઈ વેદના ન હોય તો
ઊઠે શીદ નેણ વારે-વારે?
દફનાવી દઈએ બધું મળી સમજીને પછી ઊગે એ કૂંપળનું શું?
કહેવું ન હોય તો ન કહેવાની છૂટ, હું તો પૂછું છું અમથું અમસ્તું.

સહ-બંધ ગણો કે સમ્-બંધ કહો એમાં કંઈ
નફો નુક્શાન તો જોવાય નહીં;
આંખોના વાદળિયા ઘેરાશે કાલ કહી,
દરિયા કંઈ કાળના ભૂંસાય નહીં,
દિલનો સૂરજ તપે આજે તો આજે ને કાલે તપે તો કાલે ચોમાસું.
કહેવું ન હોય તો ન કહેવાની છૂટ, હું તો પૂછું છું અમથું અમસ્તું.

-વિવેક મનહર ટેલર

આજથી આ બ્લૉગ ગઝલોનો બ્લૉગ ન બની રહેતાં મારા કાવ્યોનો બાગ બની રહેશે જ્યાં મારી ગઝલ, મુક્તક ઉપરાંત ગીત, અછાંદસ તથા હાઈકૂના વિવિધરંગી પુષ્પો અવારનવાર જોવા મળશે. ગીતોના છંદની બાબતમાં હજી હું બાળમંદિરમાં પ્રવેશ લેતો બાળક છું. આ ગીતના છંદમાં જે દોષ રહ્યાં છે એ બદલ અગાઉથી ક્ષમાયાચના. પ્રાસંગિક ગીત હોવાથી છંદસુધારણા સમય મળ્યેથી કરવાની ખાતરી પણ આપું છું. અને મુંબઈની પરાંની ટ્રેનોમાં સાત જુલાઈના રોજ થયેલા શ્રેણીબદ્ધ બૉમ્બ વિસ્ફોટોની પાર્શ્વભૂ પર રચાયેલા આ ગીતની સાથે કોઈ ફોટોગ્રાફ ન જ હોઈ શકે એ પણ સમજી શકાય છે…