(ભરબપોરે અંધારું…                                     …અજંટા, ૨૭-૧૦-૨૦૧૧)

*

સૂર્ય પાછળ બિલ્લીપગલે ચાલતો અંધારપટ,
પોત અસલી તક મળ્યે દેખાડતો અંધારપટ.

જ્યાં જવામાં સૂર્યનો ખુદનો પનો ટૂંકો પડે,
ભરબપોરે એ બધે પણ વ્યાપતો અંધારપટ.

ભેદ તારામાં ને મારામાં રહે ના લેશ પણ,
એટલો ગાઢો થયો છે આજ તો અંધારપટ.

એ ઉઘાડીને થવાનું હોય એકાકાર, બસ !
હોય છે ઘૂંઘટનો પટ પણ આમ તો અંધારપટ.

વીજળી પેઠે સ્મરણ ગુલ થઈ શકે ના એટલે,
ઓરડો દુઃખનો કદી ના પામતો અંધારપટ.

હું કરું જે કંઈ એ હું પોતેય જોઈ ના શકું,
એટલો હોતો નથી મનફાવતો અંધારપટ.

હાથવેંત જ હોય એ પણ હાથમાં આવે નહીં,
ક્ષણનો પાલવ યુગ સુધી વિસ્તારતો અંધારપટ.

રૂબરૂ થઈએ તો ભારી થઈ પડે આ ભોંય, પણ
બેય આંખોની શરમ અજવાળતો અંધારપટ.

મોતિયાની દેણ છે કે દીકરા મોટા થયા ?
ધીમેધીમે આંખ સામે આવતો અંધારપટ.

આપણી વચ્ચે જે છે એ યુદ્ધ છે કે શું છે, દોસ્ત ?
આપણી વચ્ચે છે આજે ચાંપતો અંધારપટ.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૧૦-૨૦૧૧)

*

(બાકોરું…                          …ઈલોરા, ૨૭-૧૦-૨૦૧૧)

(તારી પ્રતીક્ષામાં…     ….પદમડુંગરી, વ્યારા, ૧૮-૦૧-૨૦૦૯)

*

ગયા શનિવારે આજ છંદ અને આજ કાફિયા સાથે એક ખુલ્લી શક્યતાઓવાળી ગઝલ આપે માણી હશે જેમાં વાક્યાંતે ‘અને’ રદીફ હોવાના કારણે શેર જ્યાં પૂરો થતો હતો ત્યાંથી ફરી શરૂ થતો હોય એમ એકાધિક નવા જ અર્થ ઊઘડે એવી શક્યતાઓ મેં નાણી જોઈ હતી. આજે એજ ભાવવિશ્વને દાબડીમાં બંધ રાખતી ‘હવે’ રદીફ સાથેની આ ગઝલ… આશા રાખું કે આપ સહુને ગમશે. બંને ગઝલોને ફેસ-ટુ-ફેસ વાંચીને પ્રતિભાવ આપશો તો વધુ ગમશે. આભાર !

*

આમ યાદો ન મોકલાવ હવે,
આવ, બસ ! આવ, આવ, આવ હવે.

રાખ કાબૂમાં આ લગાવ હવે,
આડખીલી થશે સ્વભાવ હવે.

ક્યાં સુધી ચાલે આવજાવ હવે ?
આખરી આવ્યો છે પડાવ હવે.

ગામ ભરની ઉપાધિ માથા પર
નોતરી બેઠો છે, ઉઠાવ હવે.

કેટલો કરશે વાત પર વિશ્વાસ ?
બે ઘડી તો જો હાવભાવ હવે.

ફક્ત નિર્મોહ રહેશે મારો તો,
તું જડ્યા બાદ સ્થાયીભાવ હવે.

સાવ ખાલી જ થઈ ગયો છું હું,
એક ગઝલ તુંય સંભળાવ હવે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૪-૨૦૧૧)

*

(આવ, બસ ! આવ, આવ, આવ હવે….   …સાન ફ્રાન્સિસ્કો, ૦૯-૦૫-૧૧)

(યાદોનું ધુમ્મસ….     …ગોલ્ડન ગેટ બ્રીજ, સાન ફ્રાન્સિસ્કો, ૧૯-૦૫-૧૧)

*

આ શનિવારે એક ગઝલ ‘અને’ રદીફથી ઉઘડતી શક્યતાઓને નાણી જોવા માટે… આવતા શનિવારે આ જ છંદ, આજ કાફિયા સાથે ‘અને’ જેવી ઉઘાડી રદીફના બદલે ‘હવે’ જેવી બંધ રદીફ સાથે… આપ રાહ જોશો ને?

**

આમ યાદો ન મોકલાવ અને
આવ, આવી શકે તો આવ અને…

થોડો થોડો થશે લગાવ અને
ત્યાં જ નડશે તને સ્વભાવ અને…

એકધારી છે આવ-જાવ અને
આવશે એક-બે પડાવ અને…

પોતપોતાની છે પીડા સહુની,
તારી રીતે જ તું ઉઠાવ અને…

ક્યાં સુધી આમ રાહ જોવાની ?
જોઈ લો એના હાવભાવ અને…

શબ્દની બંદગી ગમે છે છતાં,
મૌન છે મારો સ્થાયીભાવ અને…

યાદની મહોરી ઊઠી છે મોસમ,
એક ગઝલ મસ્ત સંભળાવ અને…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૩-૨૦૧૧)

*

(સ્થાયીભાવ…      ….યોસેમતી નેશનલ પાર્ક જતાં, કેલિફોર્નિયા, ૨૦-૦૫-૧૧)

 
(ભાનના સૂરજ…       …Motion in stillness, અરુણાચલ પ્રદેશ, ૧૧-૧૧-૨૦૧૦)
(f/22, ISO-100 with Shutter speed 1/250 with rapid zooming in while clicking)

*

હાથ આ જાગી ઊઠ્યા છે એક તારા સ્પર્શથી,
સોંસરા મઘમઘ થયા છે એક તારા સ્પર્શથી.

જ્યાં હવાની આવજા પણ શક્ય નહોતી એ બધા
બંધ ઘર ખુલી ગયાં છે એક તારા સ્પર્શથી.

કાળની સાવ જ થીજેલી આ નદીના માછલાં
સામટાં જીવી ઊઠ્યાં છે એક તારા સ્પર્શથી.

ભાનના સૂરજ અને હોવાપણાની સૌ દિશા,
ધુમ્મસોમાં જઈ ગર્યાં છે એક તારા સ્પર્શથી.

ક્યાંક તારા સ્પર્શથી જીવંત થઈ ગઈ છે શિલા,
ક્યાંક પથરાઓ ડૂબ્યા છે એક તારા સ્પર્શથી.

શબ્દના જરિયાન જામાધારી વચનો પ્રેમના,
છુઈમુઈ શા થરથર્યા છે એક તારા સ્પર્શથી.

એક તારા સ્પર્શ માટે આજીવન તરસ્યા પછી
જડભરત શાને બન્યા છે એક તારા સ્પર્શથી ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬/૨૭-૦૯-૨૦૧૧)

*

જરિયાન = કસબી; જરી ભરેલું.

જામા = ડગલો; ઢીલો અંગરખો; એક પ્રકારનું ઘૂંટણની નીચે સુધી પહોંચતું વસ્ત્ર. તેનો નીચેનો ઘેર બહુ હોય છે અને લેંઘાની માફક કરચલીવાળો હોય છે. પેટ ઉપર આવતો તેનો ભાગ કેડિયાના જેવો હોય છે. અગાઉના વખતમાં લોકો રાજકચેરી વગેરેમાં આ વસ્ત્ર પહેરીને જતા હતા

 *

(એક તારા સ્પર્શથી…        …સાન ડિયેગોના સમુદ્ર તટે, અમેરિકા, મે-૨૦૧૧)

(કંઈ તમા વગર ચાલ્યા…             …બુશકીલ ફૉલ્સ, પેન્સિલવેનિયા, મે-2011)

*

માર્ગમાં હતી મંઝિલ પણ ઇધરઉધર ચાલ્યા,
રાહબર કે નક્શાની કંઈ તમા વગર ચાલ્યા.

ચાલવું હતું નક્કી, ક્યાંક માપસર ચાલ્યા,
ક્યાંક ઝંખના પેઠે થઈ સટરપટર ચાલ્યા.

અસ્ત્રીબંધ અહેસાસો ખળભળી ગયા સઘળા,
બે’ ક શ્વાસ અળવીતરા જ્યાં લઘરવઘર ચાલ્યા.

ભીડભાડ દુનિયાની અમને તો કદી ન નડી,
આપણે તો મસ્તીથી આપણી ભીતર ચાલ્યા.

ભાગ્ય ને પ્રયત્નો સૌ  હાથમાં હતા કાયમ,
મારમાર આજીવન તોય દરબદર ચાલ્યા.

આજ વાદળાંય નથી, વૃષ્ટિની વકીય નથી,
ક્યાં જઈને આવ્યા છો ? આમ તરબતર ચાલ્યા…!

કેમ જાણ્યું કે જે ગઝલ મેં કહી, હતી મારી ?
આપની જ વાત હતી, આપ બેખબર ચાલ્યા ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૩૧-૦૭-૨૦૧૧)

*

(એક અકેલા…                  …સાનફ્રાનિસિસ્કો, મે-2011)

(હવે એવો વરસાદ…                 ….અરુણાચલ પ્રદેશ, ૧૫-૧૧-૨૦૧૦)

*

તને ભીંજવીને કરે તરબતર જે હવે એવો વરસાદ પણ ક્યાં પડે છે ?
પડે તો ગજાથી વધુ માતબર જે હવે એવો વરસાદ પણ ક્યાં પડે છે ?

સમયસારણીથી ઉનાળો પ્રજાળે, સ્મરણ રાત-દિ મન ચહે ત્યારે બાળે,
બધું ઠારી દઈને કરે બેઅસર જે હવે એવો વરસાદ પણ ક્યાં પડે છે ?

મને સૂર્ય બાળે ને વાદળ બનાવે, પવન તારી શેરી સુધી લાવી ઠારે,
ટીપુ થઈ પલાળે તને, તારું ઘર જે હવે એવો વરસાદ પણ ક્યાં પડે છે ?

કશુંક ક્યાંક કાયમ રહી જાય કોરું, ખૂણાખાંચરાઓ ચહે એક ફોરું,
પરંતુ કણેકણની રાખે ખબર જે હવે એવો વરસાદ પણ ક્યાં પડે છે ?

સદાથી, કદીથી, અટલથી, યદિથી, મને ભીંજવે જે ક્ષણોથી, સદીથી,
વળોટી રહે કાળની સૌ સફર જે હવે એવો વરસાદ પણ ક્યાં પડે છે ?

હવે એ પડે છે તો છત્રી બનીને યા ટોપી કે જેકેટ, ગમશુઝ બનીને,
પડે તો બધા આવરણની વગર જે હવે એવો વરસાદ પણ ક્યાં પડે છે ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦૦૮ થી ૧૦-૦૯-૨૦૧૧)

*

(તરબતર…                                 ….અરુણાચલ પ્રદેશ, ૧૫-૧૧-૨૦૧૦)

(ટેકો…                               …સાન ડિયેગોના દરિયાકિનારે, મે-૨૦૧૧)

*

ગયા રવિવારે મૈત્રી દિન ગયો. એ દિવસે જ લખેલી આ ગઝલ આજે આપ સહુ માટે…

*

શ્વાસ કરતાં પણ વધુ વિશ્વાસ છે,
મિત્ર ! તું ભગવાનથી પણ ખાસ છે.

ઘા સમય જે રૂઝવી શક્તો નથી,
તું એ રૂઝવે છે, મને અહેસાસ છે.

કેવા ઝઘડા આપણે કરતા હતા,
યાદ કરવામાંય શો ઉલ્લાસ છે !

બાળપણની મામૂલી ઘટનાઓ, દોસ્ત !
આપણા જીવનનો સાચો ક્યાસ છે.

વીતી, વીતે , વીતશે તારા વગર
એ પળો જીવન નથી, ઉપહાસ છે.

હાસ્ય ભેગાં થઈ કરે છે જાગરણ,
તકલીફોના કાયમી ઉપવાસ છે.

એ ખભો નહિ હોય તો નહિ ચાલશે,
એ ખભો ક્યાં છે ? એ મારો શ્વાસ છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૮-૨૦૧૧)

(ઉગતા સૂર્યની લાલિમા…          …ટહુકો.કોમ, ગ્રાન્ડ કેન્યન, મે-૨૦૧૧)

(એક ટીપું અજવાળું…    …ઝાડમાંથી ટપકતો ગુંદર, ગ્રાન્ડ કેન્યન, મે ‘૧૧)

*

શું હતું સ્થાન તારું ખાસ કદી?
જાણવાનો કર્યો પ્રયાસ કદી ?

તું નથી એટલે છે અંધારું,
સૂર્યને પણ નડે અમાસ કદી…

જ્યોતની આસપાસ અજવાળું,
એમ રહે તુંય આસપાસ કદી.

અટ્ટહાસ્યોની સાવ વચ્ચે પણ,
હૈયું થઈ જાય છે ઉદાસ કદી

ઝંખનાને પગે પડે આંટણ,
એવા પણ હોય છે પ્રવાસ કદી.

ઊંડે ઉતરો છતાંય ખાલી મળે,
માનવી, શબ્દ, વાવ, શ્વાસ કદી.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૩-૨૦૧૧)

*

(સૂર્યોદય…                                    ….નોર્થ રીમ, ગ્રાન્ડ કેન્યન, મે ‘૧૧)

(એક, દો, તીન…          ..સી વર્લ્ડ, ઓર્લેન્ડો (ફ્લોરિડા)ની શામુ વ્હેલની વિશ્વવિખ્યાત કલાબાજી)

*

શબ્દ હડતાળ પર જઈ બેઠા, ઊર્મિ આજન્મ સૌ ફિતૂરી છે,
આ ગઝલ પૂરી કેમ થાય હવે ? આપણી વારતા અધૂરી છે…

જે કબૂલાત હમણાં આપે કરી એ હકીકતમાં શું જરૂરી છે ?
આપના દિલમાં જે જે વાત હતી, આપની આંખમાં ઢબૂરી છે !

ચાલી ચાલીને લાગણીઓનો નીકળે દમ તો પડશે પરસેવો,
બાકી હૈયા ને આંખની વચ્ચે, બોલો તો કેટલીક દૂરી છે ?!

યુદ્ધમાં વ્યસ્ત છે, તને શી ખબર, તારો રથ શી રીતે વિજયને વર્યો ?
આંગળી જે ધરી ધરીમધ્યે એ કઈ ઇચ્છાની સબૂરી છે ?!

ક્રૌંચવધના સમય જે દર્દ હશે, દર્દ એવું જ આજે જન્મ્યું છે;
હૈયું તારું વીંધાયું ત્યાં ને અહીં એ જ પંક્તિઓ પાછી સ્ફુરી છે.

મેઘલી રાત પણ નથી નડતી, શું નડે કેડીઓ વિજન કોઈ ?
આપમેળે જ મેળવે મંઝિલ, ઝંખનાઓ ગજબની નૂરી છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧/૧૩-૦૩-૨૦૧૧)

(કલાબાજી…                                   …ડોલ્ફિન શૉ, ઓર્લિન્ડો (ફ્લોરિડા)

(અદા….                                                 …ડેટ્રોઇટ, અમેરિકા, મે-2011)

*

પળની હો પળોજણ તો તું પળવાર કરી દે,
તાણીને ન એ વાત લગાતાર કરી દે.

તારે જવું છે કે નહીં, નિર્ધાર કરી દે,
દીવાલ મટી જાતને તું દ્વાર કરી દે.

મોં ફેરવીને તું મને તલભાર કરી દે,
યા આંખ મિલાવીને મુશળધાર કરી દે.

જે કામ છે તારે એ લડીને તો નહીં થાય,
છો કામ પતે એ પછી તકરાર કરી દે.

સ્વપ્નો છે તૂટેલા કે છે ઇચ્છા તણો ચૂરો,
આ પાર ઉતારી દે કે ઉસ પાર કરી દે.

જે વાર મરણતોલ હતો એને શી રીતે,
આ મન પછી હોવાતણો આધાર કરી દે !

જગ લાગ્યું સીધું તારા વળાંકોમાં ડૂબીને,
મુજને હવે હે શબ્દ ! તદાકાર કરી દે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૪-૨૦૧૧)

*

(ગૂફ્તગુ….                                                 …ડેટ્રોઇટ, અમેરિકા, મે-2011)

(રંગીન ટહુકો…                                                  ….ડેટ્રોઇટ, ૦૪-૦૫-૨૦૧૧)

*

આજે સાંજે અમેરિકામાં મારો બીજો કાર્યક્રમ:

*

શિકાગો

07/05 (શનિવાર): સાંજે 6 વાગ્યે

શિકાગો આર્ટ સર્કલ દ્વારા આયોજિત કાર્યક્મ, સાંજે 6 વાગ્યે. Elk Grove Village High School Auditorium, 500 West Elk Grove Blvd., Elk Grove Village, IL 60007

[(847) 803-9560, 757-6342, 566-2009, 490-0600]

*

ભીતરે ફુત્કાર કરતો ક્યારનો વંટોળિયો,
શ્વાસના નામે વગોવાયો ઘણો વંટોળિયો.

બહાર-ભીતર સૌ ઉપર-નીચે નીચે-ઉપર થતું,
તારો SMS છે કે વહાલનો વંટોળિયો ?

માળિયું ખાલી કરું હું લાખ, ખાલી થાય નહિ,
કંઈનું કંઈ ઘસડી જ લાવે યાદનો વંટોળિયો.

નક્કી બદલાયું છે તારા-મારા હૈયાનું દબાણ,
એ વગર ફૂંકાય બાકી કેમનો વંટોળિયો ?

કોણ મારા ગામ, ગલીઓ, ઘર સતત ધમરોળતું ?
હું જ શું પોતે નથી ને ક્યાંક તો વંટોળિયો ?!

દૂર તારાથી છું તો શું, હું તને પળવારમાં
લઈ લઈશ આગોશમાં થઈ શબ્દનો વંટોળિયો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૦૩-૨૦૧૧)

*

(અમેરિકન ટહુકો…                                                  ….ડેટ્રોઇટ, ૦૪-૦૫-૨૦૧૧)

(હોળી હમણાં જ ગઈ, નહીં ?              ….ગોરેગાંવની ગટર, ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૧)

*

આકંઠ છલોછલ અંદર-બાહર દેહ-પ્રાણ રંગાયા છે,
તમે નથી પણ તમારા સ્મરણે થઈ રમમાણ રંગાયા છે.

હવે નજર પર કે લક્ષ્ય ઉપર ચઢી શકે ન ઢોળ જ કોઈ,
તુજ રંગે આ ધનુષના લખ ચોર્યાસી બાણ રંગાયા છે.

અમારી ભીતર સતત બળે છે, અમારે હોળીનું શું છે કામ જ ?
અમારા શ્વાસો કયા અનલથી તમને શી જાણ, રંગાયા છે ?!

ઘણાક આવ્યા, ઘણા ગયા પણ ગયું છે કોરુંકટ્ટ કોણ અહીંથી ?
ઢાઈ આખરની પિચકારીથી ચતુરસુજાણ રંગાયા છે.

અમારા શબ્દોને ખોદી કાઢો કે રગ-રગોને ચીરો અમારી,
જડશે એ જ જેનાથી અમારા આણબાણ રંગાયા છે.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૦૩-૨૦૧૧)

(રંગાયા છે…                                ….અરુણાચલ પ્રદેશ, ૧૫-૧૧-૨૦૧૦)

(પ્રતીક્ષાની ગલીઓમાં…           ..રણથંભોર, રાજસ્થાન, નવે.-૨૦૦૬)

*

ઉદાસી ત્યજી સળ પથારીના જાગે,
ખબર તારી જ્યાં આવી વહેલી સવારે.

ખબર તારી લાવ્યો નથી સૂર્ય આજે,
નગર આજે એનો દિવસ ક્યાંથી પામે ?

તડપ રોમેરોમે ઊગી કેમ આજે ?
થયું જે થતું સોળમી વર્ષગાંઠે.

હજી પુષ્પ-ઝાકળની કેલિ છે બાકી,
આ સૂરજને કહી દો કે ઊગે ન આજે.

અસર જો નિકટતાની, જાણ જ રહી નહિ,
‘તમે’માંથી ‘તું’ પર સરી આવ્યા ક્યારે ?

પ્રતીક્ષાની ગલીઓમાં રસ્તો ભૂલ્યાં છે –
સદી છે કે ક્ષણ છે, શી રીતે કળાશે ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦/૧૧-૦૩-૨૦૧૧)

*

(ફાટું ભરીને સોનું…                                             ….માઉન્ટ આબુ, ૨૦૦૦)

(આંખના શતરંગી શમણાં…                  … પટ્ટાયા, થાઈલેન્ડ, ૨૧-૦૮-૨૦૦૮)

*

કેમ પકડી બેઠો છે સાંકળપણું ?
દ્વારથી પણ હોય છે આગળ ઘણું.

આખરે તો થઈ જવાનું છે ફના,
નામ દો વાદળનું કે ઝાકળ તણું.

આંખને વાંચી જવાનું હોય ત્યાં,
તું મૂરખ બેઠો છે લઈ કાગળપણું.

તારી આગળ અર્થ એનો કંઈ નથી,
છો નનૈયા લાખ હું પાછળ ભણું.

આંખના શતરંગી શમણાં કે પછી
છાતીમાં છુપાવ્યા એ વાદળ ગણું ?

સ્થાન મારી જિંદગીમાં તારું શું ?
એ જ જે સુરતમાં છે ભાગળ તણું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૩/૦૪-૦૩-૨૦૧૧)

નેહા પુરોહિતે SMS વડે બે કાફિયાની ગઝલ મોકલાવી. એ વાંચતા જ ભીતર સળવળાટ થયો. છેલ્લા છ-આઠ મહિનાથી પુસ્તક પ્રકાશન કંઈક એ રીતે ભીતરને ભરડો લઈ બેઠું હતું કે કવિતા સાવ જ વિસારે પડી ગઈ હતી. નેહાની ગઝલે મહિનાઓની શીતનિદ્રાનો આ સ્વરૂપે દવાના સેમ્પ્લના કાગળ પર અંત આવ્યો… આભાર, દોસ્ત! લયસ્તરો પર નેહાની ગઝલ વાંચવી ન ચૂકાય એ ખાસ જો જો…

(સત્યમ્ શિવમ્ સુંદરમ્….                 …એલિફન્ટાની ગુફાઓ, મુંબઈ)

*

દિવાળી દરવાજે ટકોરા દે છે અને હું બે અઠવાડિયા માટે વેકેશન પર જઈ રહ્યો છું. થોડો વખત અહીં પણ વેકેશન રાખીએ?

*

ભૂલી ગઈ દીવાલો આલિંગનો ચસોચસ,
ભીતરમાં સળવળ્યાં છે રેતી-સિમેન્ટ-કપચી;
ઘર ઘર બની ગયાં છે રેતી-સિમેન્ટ-કપચી.

હાડચામના નગરમાં લોહી થીજી ગયાં છે,
રસ્તાઓ લાગણીના રસ્તા ભૂલી ગયાં છે;
માણસ બની રહ્યાં છે રેતી-સિમેન્ટ-કપચી.

શ્રદ્ધા અસીમ ને અણખૂટ વિશ્વાસ ધીરે ધીરે
મંદિર બની ગયાં છે, મસ્જિદ બની ગયાં છે;
પથ્થરમાં અવતર્યાં છે રેતી-સિમેન્ટ-કપચી.

રાતોની રાત જાગી ઘરડું મકાન ખાંસે,
બારીઓ ધગધગે છે, ભીંતો ખરી રહી છે;
પાયામાં શું ખૂટ્યાં છે, રેતી-સિમેન્ટ-કપચી ?

નાનકડું ખોરડું ને ખેતર કૂવો ને પાદર.
નાનું કુટુંબ સૂતું, ઓઢીને સુખની ચાદર;
સઘળું લણી વળ્યાં છે રેતી-સિમેન્ટ-કપચી !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૩/૧૦-૦૮-૨૦૧૦)

(નસીબના વાવેતર…           ….ઝરવાણી, રાજપીપળા, ૧૧-૦૭-૨૦૧૦)

*

બધાના તારા વિશેના ખયાલ નોખા છે.
જવાબ નોખા છે સહુના, સવાલ નોખા છે,

આ દર્દની પળેપળના દલાલ નોખા છે,
અમારા ગીત-ગઝલના કમાલ નોખા છે.

તમે પકડવા જશો કાનથી તો નહીં પકડાય,
અમારા દર્દ તણા સૂર-તાલ નોખા છે.

ખરે છે આંખથી સૌની એ આંસુ છે સરખાં,
પરંતુ હાથમાં સૌના રૂમાલ નોખા છે.

બધા ગતાનુગતિક ચિત્તવૃત્તિના છે શિકાર,
ઉપર-ઉપરથી ફકત હાલચાલ નોખા છે.

બધું જ ભ્રમ છે હું જાણું છું પણ મનાતું નથી,
આ ચંદ શ્વાસના ધાંધલ-ધમાલ નોખા છે.

રદીફ, કાફિયા ને છંદ સહુને હાંસિલ છે,
કલમ-કલમમાં પરંતુ કમાલ નોખા છે.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૯-૨૦૧૦)

*

(હરિત સ્વપ્નો…                 ….ઝરવાણી, રાજપીપળા, ૧૧-૦૭-૨૦૧૦)

વહાલાં મિત્રો,

તખ્તા પર ભજવાતું નાટક હંમેશા તાળીઓના ગડગડાટ પામે છે પણ નેપથ્ય હંમેશા અંધારામાં જ રહે છે… લેખક-દિગ્દર્શક-સંગીતકાર-સ્પૉટબૉય અને એક આખી ટીમ આ સફળતાની ખરી હકદાર હોવા છતાં એને એ તાળીઓ મળતી નથી…

મારી કાવ્યયાત્રા અને તમામ ઇતર સાહિત્યિક પ્રવૃત્તિઓ જે મંચ પર ભજવાય છે એના નેપથ્યમાં જે વ્યક્તિ આ તમામની ખરી અને એકમાત્ર હકદાર છે એવી મારી અર્ધાંગિનીની આજે વર્ષગાંઠ છે…

આજના આ દિવસે એને એક ગઝલ પાઠવીને થોડી વાર માટે નેપથ્યમાંથી મંચ ઉપર લાવી રહ્યો છું…

જન્મદિવસની વહાલભરી શુભકામનાઓ, વહાલી વૈ !

*

*

ધરા, ઘટા, હવા રહ્યાં ઝૂમી કે આજે તારી વર્ષગાંઠ છે,
સમગ્ર કાયનાત છે નવી કે આજે તારી વર્ષગાંઠ છે.

આ વાત વધતી જિંદગીની છે, નથી સમીપ સરતા મૃત્યુની;
ઉજવ આ આજને ફરી ફરી કે આજે તારી વર્ષગાંઠ છે.

તુષાર જે રીતે ગુલાબના અધર ચૂમે છે રોજ એ રીતે,
તને ચૂમી રહી છે જિંદગી કે આજે તારી વર્ષગાંઠ છે.

યુગોની પ્યાસ, જૂઠી આશ ને અધૂરી ઇચ્છા હો કે ઝંખના,
એ સઘળું આજે તો થશે ‘હતી’ કે આજે તારી વર્ષગાંઠ છે.

ભલે વરસમાં ફક્ત એકવાર આવતો હો આ દિવસ છતાં
એ આવશે સદી સદી સુધી કે આજે તારી વર્ષગાંઠ છે !

*

(તરી રહી છે સકળ કાયનાત ફૂલો પર…           …ઘરનું ગુલાબ, ૦૫-૧૧-૨૦૦૯)

*

ફૂલો તો શું છે, વધુ કામિયાબ કાંટા છે,
અમારી તો પળેપળનો હિસાબ કાંટા છે.

ભલે બધા જ કહે કે ખરાબ કાંટા છે,
જીવનના પ્રશ્નનો સાચો જવાબ કાંટા છે.

રહે છે પાંદડીઓમાં છુપાઈને ખુશબૂ,
જિગર છે કોની ફરે બેનકાબ ? કાંટા છે !

તમે તો બેસી ગયાં સ્વપ્ન રોપવા માટે,
તમે શું જાણો છો, અહીં બેહિસાબ કાંટા છે ?!

બધો મદાર છે જોવાની પદ્ધતિની ઉપર,
પરખ ન હોય તો સઘળાં ગુલાબ કાંટા છે.

બધી જ વાતમાં ચાલે નહીં આ હડિયાદોડ,
ज़रा संभल के तो चलिए, जनाब ! કાંટા છે.

કવિને હોય શું વળગણ કહો તો ફૂલોનું ?
હો દર્દ લાજિમી તો લાજવાબ કાંટા છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૦૮-૨૦૧૦)

*

(અમને મહેંકવાના કોડ….                                  …કચ્છ,૧૯-૧૦-૨૦૦૯)

(વર્લ્ડ વાઇડ વેબ….                    ….માંડવી, કચ્છ, ૨૫-૧૦-૨૦૦૯)

*

થઈ આંગળી રથમાં ધરીનું સ્થાન બનીશું,
એ રીતે અમે જીતનું વરદાન બનીશું.

એ રીતે બધી વાતે સમાધાન બનીશું,
જ્યાં ગાંઠ પડે ત્યાં અમે નાદાન બનીશું.

દુશ્મન થશું તો મોતના ફરમાન બનીશું,
જો દોસ્ત બનીશું તો દિલોજાન બનીશું.

પગમાં યદિ ન હોય જો સ્વપ્નોના પગરખાં,
રસ્તા ઊઠીને બોલશે, વ્યવધાન બનીશું.

ઘર આખું સમેટી લો છતાં એ ન સમેટાય,
એ રીતથી તુજ હોવાનો સામાન બનીશું.

ઊગી હો જુદાઈની ભલે ભીંત ખીચોખીચ,
તું જ્યાં મળે એ દ્વારના ઓધાન બનીશું.

પહોંચીશું બધા ઘરમાં અમે નેટના રસ્તે,
મા ગુર્જરીનું એમ જીવતદાન બનીશું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૫-૨૦૧૦)

*

(નિકટ દર્શન…                    ….માંડવી, કચ્છ, ૨૫-૧૦-૨૦૦૯)

(Colour of paradise…..            ….પટ્ટાયા, થાઈલેન્ડ, ૨૧-૦૮-૨૦૦૮)

*

આપ સામે શું રજૂઆત કરું છું એ જુઓ,
પંડને શી રીતે સાક્ષાત્ કરું છું એ જુઓ.

શબ્દમાં કેવો સનેપાત કરું છું, ન જુઓ,
મૌનથી કોને કોને મ્હાત કરું છું એ જુઓ.

ન જુઓ, ક્યાં જઈને બટકી એ કે ક્યાં અટકી ?
વાતની કેવી શરૂઆત કરું છું એ જુઓ.

કામ ધારેલ ઘણી વાર નથી થઈ શક્તાં,
કામ કેવાં હું અકસ્માત કરું છું એ જુઓ.

તુર્ત નિષ્કર્ષ ઉપર આવી જવું ખોટું છે,
ચુપ રહું છું કે પ્રત્યાઘાત કરું છું એ જુઓ.

બધી વાતોની હજી સહુને ખબર ક્યાં થઈ છે ?
કાવ્યમાં શું શું કબૂલાત કરું છું એ જુઓ.

ના જુઓ, રાત-દિવસ એક કર્યા છે કે નહીં ?
કામ બસ આ જ દિવસ-રાત કરું છું એ જુઓ.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૦૪-૨૦૧૦)

(ઝળહળાં જળાશય….                           …શબરીધામ, ૧૪-૦૮-૨૦૦૯)

*

શબ્દની એક કાંકરી ઊડી, આપણા મૌનના જળાશયમાં,
લીલના યુગયુગોના અંધારાં, થઈ ગયાં ઝળહળાં જળાશયમાં.

છાતીના ઓરડામાં ડૂમાઓ કાયમી ઘર જમાવી બેઠા છે,
બારી સહુ મુશ્કેટાટ બંધ સદા, ખુલે બસ, બારણાં જળાશયમાં.

રેતનો એક એક-કણ તળનો ,બસ ! પ્રતીક્ષા અને ઝુરાપો છે,
વાદળો દૂર દૂર ક્યાંય નથી, પાણી પણ છે જ ક્યાં જળાશયમાં ?

પાણી દેખાડું મારું એ પહેલાં પાણી પાણી જ થઈ જવાયું છે,
આપ સામે ફરક રહે જ છે ક્યાં, મારા આશય તથા જળાશયમાં ?

ભેંસની પીઠની સવારીઓ, વડની ડાળીની ચિચિયારીઓ;
કાળના થર ચડી ગયા એ પછી ના જડ્યા ગામના જળાશયમાં ?

પાણી પાણી જ હોય છે એ છતાં, પાણી પાણીમાં છે ફરક કેવો ?
માપસરનું મળત તો વૃક્ષ બનત, કાષ્ઠ કોહી ઊઠ્યાં જળાશયમાં.

પ્રશ્ન હજ્જારો ઊભ્ભા મોલ સમા ઊગી આવ્યા’તા મારી આંખોમાં,
આપે પાંપણ જરાક ઊઠાવી, ડૂબ્યા સૌ સામટા જળાશયમાં.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૧૦-૨૦૦૯/૧૯-૦૩-૨૦૧૦)

(તીડ…                                      ….પંપા સરોવર, ડાંગ, ૦૭-૦૨-૨૦૧૦)

*

સહુ મિત્રોને હોળી તથા ધૂળેટીની રંગબેરંગી શુભકામનાઓ…

*

નશામાં ખાતરી પ્રીતિની પાકી થઈ ગઈ,
નજર થઈ ગઈ શરાબી, આંખ સાકી થઈ ગઈ.

તમારી યાદ આવ્યા બાદની મારી દશા –
ખુદાની તો શું ? ખુદની બાદબાકી થઈ ગઈ.

તમે પાછાં ફરી જોયું જરી મારી તરફ..
હતી કહેવાની લાખો વાત બાકી, થઈ ગઈ !

શું શબ્દો, સ્પર્શ કે શ્વાસો ? ગુમાવ્યો મેં મને,
બચી જે લાગણીઓ એ અકાકી થઈ ગઈ.

શું બોલે ભરવસંતે વૃક્ષથી ખરનારું પર્ણ ?
હૃદયની ઝંખના સૌ આજ ખાકી થઈ ગઈ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫-૦૩-૧૯૮૯)

(ભગત અને બગભગત….                                            ….નળ સરોવર, ૧૦-૦૧-૨૦૧૦)
(ભગતડો અને બગલો ~ Little cormorant & Little Egret)

*

सरहद की दोनों ओर चहकता चमन रहे,
એક જ રહે હૃદય, ભલે નોખાં વતન રહે.

બંને તરફના લોક વિચારે બસ આટલું-
मुझ से कहीं अधिक तेरे घर में अमन रहे ।

सूरों की तरह लफ़्ज़ भी सरहद से हैं परे,
ઇચ્છું છું, મારા કંઠમાં તારું કવન રહે.

ફોરમને કોઈ રેખા કદી રોકી ક્યાં શકી ?
आवाम दोनों ओर सदा गुलबदन रहे ।

सरहद ने क्या दिया है ख़ूं-औ-अश्क़ छोडकर ?
સપનું છે કોની આંખનું, આવું રુદન રહે ?

તારામાં મારું હિંદ ને મારામાં તારું પાક,
हर दिल में इसी आस का आवागमन रहे ।

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪/૧૫-૦૧-૨૦૧૦)

(હૂંફ…              …પતરંગો ~ Little Green Bee-eater ~ Merops Orientalis)
(કચ્છ, ઓક્ટોબર-૨૦૦૯)

*

હું સમયનાં આંસુઓની પાળ ઓળંગી ગયો,
આજમાં નિશ્ચલ ઊભો, ગઈકાલ ઓળંગી ગયો.

બાણ થઈ તારી સ્મરણશય્યા હવે પીડતી નથી,
હું બધી ઇચ્છા તણાં કમઠાણ ઓળંગી ગયો.

સેંકડો અડચણ વટાવી પહોંચ્યો છું તારા સુધી,
જાત પણ વચ્ચે નડી તો જાત ઓળંગી ગયો.

તું’પણાનાં ખેતરોમાં એ જ લહલહનાર છે,
જે સમયસર ‘હું’પણાની વાડ ઓળંગી ગયો.

ત્યારબાદ જ સ્થિર થઈ શક્યો ગઝલના ગામમાં,
મૌન ઓળંગી ગયો, સંવાદ ઓળંગી ગયો.

ગાલગાગા ગાલગા વેઢાં ઉપર ગણતો રહ્યો,
ગણતાં ગણતાં જાગૃતિનાં દ્વાર ઓળંગી ગયો.

કાગળે આજન્મ એને કેદ કરવા ધાર્યો પણ
શબ્દ સરહદ ભલભલી બેબાક ઓળંગી ગયો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૨-૦૧-૨૦૧૦)

(આખરી ઉજાસ…            ….બેલે આઇલેન્ડ, ડેટ્રોઇટ, અમેરિકા, ૦૮-૧૧-૨૦૦૯)
*

થવું નારાજ તારાથી શી રીતે ?
હું જાણું છું, તું મારી જિંદગી છે,
मैं अपने आप से घबरा गया हूँ ।

રણોને રણમાં મૃગજળથી છળીને,
હું પહોંચું શી રીતે મારી સમીપે ?
मैं अपने आप से घबरा गया हूँ ।

આ જીવન આમ તો શી રીતે વીતે ?
સમય પણ જાય થોભી આ કહીને :
‘मैं अपने आप से घबरा गया हूँ ।’

જમાના પાસે છે કારણ હજારો,
જીવે સૌ એકબીજાથી ડરીને,
मैं अपने आप से घबरा गया हूँ ।

હું મારા-તારા સૌ સાથે લડી લઈશ,
તું મુજ ગ્લાનિ મિટાવીશ શું કહીને ?
मैं अपने आप से घबरा गया हूँ ।

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૦૮-૨૦૦૯)

*

(કલેજું કોતરી નાજુક મીનાકારી કરી લીધી…              …એટલાન્ટા, અમેરિકા, ૦૫-૧૧-૦૯)

(ખુશબૂ…                                                             ….ગોવા, નવે, ૨૦૦૮)

*

આજ વર્ષો પછી આપ પાછાં ફર્યાં, આજ અંધાર ખુશબો ભર્યો લાગતો,
ચાંદ સો-સો પૂનમનાય ઝાંખા પડ્યા, આજ અંધાર ખુશબો ભર્યો લાગતો.

નાડ સામાન્ય છે તોય લાગે છે તેજ, આજની રાત શા માટે લાગે વિશેષ ?
આપ શું રાતના શ્વાસમાં તરવર્યાં ? આજ અંધાર ખુશબો ભર્યો લાગતો.

આ ગુફાનો નથી આદિ કે અંત ક્યાંય, અહીં સતત ચાલવું તેય થાક્યા સિવાય,
એક-બે યાદના ફૂલ રસ્તે મળ્યા, આજ અંધાર ખુશબો ભર્યો લાગતો.

ભીતરી ભાર-અંધાર લઈ જાય દૂર, એવા કંઈ વાયરા આજ ભૂલા પડ્યા;
યુગયુગાન્તર પછી શબ્દ કાવ્યે ઢળ્યા, આજ અંધાર ખુશબો ભર્યો લાગતો.

આપનું નામ લઈ, આપની યાદ લઈ, આપની વાત લઈ જાગવાનું થયું,
આજ કંઈ કેટલા વરસે ઊંઘી શક્યા, આજ અંધાર ખુશબો ભર્યો લાગતો !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨,૨૩-૦૬-૨૦૦૯)

(રદીફ સૌજન્ય: શ્રી પ્રહલાદ પારેખ)

(ઊડતું ઇન્દ્રધનુષ…                         …શબરીધામ, આહવા, ૧૫-૦૮-૨૦૦૯)

*

આવનારા હતા ને જનારા હતા,
શ્વાસના બે ઘડીના ઉતારા હતા.

જીવી શકવાનું બાકી હતું દોહ્યલું,
મારનારા હતા, તારનારા હતા.

હું મથામણમાં તરતો રહ્યો આજીવન,
આ સમયના તો લાખો કિનારા હતા.

શીશી ચાલી ભીતર ભરવા પણ જે મળ્યા,
ઢાંકણા કે પછી ઢાંકનારા હતા.

દૃષ્ટિમાં હો છતાં હોય નહિ ક્યાંય પણ,
હાલ મૃગજળ સમા, દોસ્ત મારા હતા.

અંતે તો શ્વેત રંગે સૂવાનું થયું,
આજીવન જાનીવાલીપીનારા હતા.

દાદ મળશે ન એ ડરથી કંઈ ના લખ્યું,
શબ્દ એકેક એકે-હજારા હતા.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૦૬-૨૦૦૮)

(સીધી લીટીમાં…..                      ….સ્વયમ્, મે-૨૦૦૯)

*

આવે છે તું ‘જાઉં છું’ કહેવાને, દોસ્ત,
શું કહું હું ઘર કે દરવાજાને, દોસ્ત ?

હું મથું કે આગિયાનો સૂર્ય થાય,
તું ગણે છે લાં…બો ઝબકારાને, દોસ્ત.

એ ભમરડાનાં ભ્રમણ છૂટી ગયાં,
કહીશું શું આજે આ ચકરાવાને, દોસ્ત ?

ટૂંકી ચડ્ડી પેન્ટ થઈ ગઈ એ તો ઠીક,
બેલ્ટ બાંધ્યા છે કે કૂંડાળાને, દોસ્ત?

પગ તળે નિરાંતનો રસ્તો નથી,
મંઝિલો પર છે મૂંઝારો શાને, દોસ્ત ?

સ્મિત તારું, આંખની તારી ચમક,
નવજીવન દે છે હજી મરતાંને, દોસ્ત.

હાથની રેખા તો સૌ ભૂંસાઈ ગઈ,
વાંચ, ઇચ્છા હોય તો છાલાને, દોસ્ત !

શબ્દ પણ શ્વાસોની જેમ જ આવે છે,
ચુસકી ચુસકી જિંદગી પીવાને, દોસ્ત…

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૫-૨૦૦૯)

છંદ વિધાન : ગાલગાગા | ગાલગાગા | ગાલગા

*

(કેચ ઇટ…..                                           ….સ્વયમ્, મે-૨૦૦૯)

(તીખી નજર…            ….બ્રાહ્મણી કાઈટ, દેવબાગ, કર્ણાટક, નવે- ૨૦૦૮ )

એક તારી ગડમથલમાંથી છૂટી શકું તો બસ !
અડધી લખી ગઝલમાંથી છૂટી શકું તો બસ…

હું ‘હું છું’ના અમલમાંથી છૂટી શકું તો બસ,
જગની ભૂંડી નકલમાંથી છૂટી શકું તો બસ.

મારા સમયના વક્ષમાં હરપલ જે ખૂંચે છે,
એક જ એ આળી પલમાંથી છૂટી શકું તો બસ.

તારા વિશેનો માર્ગ તો સીધો છે, જાણું છું;
થોડો અગલબગલમાંથી છૂટી શકું તો બસ !

આ આયનાના ગામમાં બચવું છે સહેલું ક્યાં ?
એક મારા હમશકલમાંથી છૂટી શકું તો બસ.

ગઈકાલ આજનું ગળું ટૂંપ્યા કરે સતત,
ક્ષણભર આ દડમજલમાંથી છૂટી શકું તો બસ.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૯-૨૦૦૮)

છંદ-વિધાન: ગાગાલ ગાલગાલ લગાગાલ ગાલગા

(પ્રેમને જો આપણા વહેવું પ્રિયે…           …સ્વપ્નગંધા વેલી, ગોવા, નવે. ૦૮)

*

દોર છે, સાત ગાંઠ છે એમાં,
શું તમારો જ હાથ છે એમાં ?
છે, અમારોય વાંક છે એમાં.

આ તે દુનિયા છે કે કોઈ ઘડિયાળ ?
માણસો મારમાર છે એમાં;
છે, અમારોય વાંક છે એમાં.

‘जिंदगी बोझ बन गयी अब तो’
– હરકોઈ એકરાગ છે એમાં;
છે, અમારોય વાંક છે એમાં.

આ સફર આખરે તો માથે પડી,
જાત સાથે લગાવ છે એમાં;
છે, અમારોય વાંક છે એમાં.

મોસમો ઉગ્ર થઈ ગઈ છે બધી,
દોષી શું માત્ર કાળ છે એમાં ?
છે, અમારોય વાંક છે એમાં.

યાદના નહોર ખોતરે છે સતત,
દર્દ આ લાઈલાજ છે એમાં;
છે, અમારોય વાંક છે એમાં.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૩-૨૦૦૯)

છંદવિધાન : ગાલગા / ગાલગાલ / ગાગાગા (ગાલલગા)

(લોહીભીની સાંજ…                                            …કારવાર, કર્ણાટક, નવે-૨૦૦૮)

જીવતરના કૂવામાં કદી ના થઈ શક્યો ઉજાસ,
તારી ખબરનો નહોતો કોઈ ડોલમાં સમાસ.

છે કાફિયાનો ઢગ છતાં શાને ગઝલ ઉદાસ ?
અંદરથી જો સ્ફુરે નહીં તો કામના શું પ્રાસ ?

રસ્તો, ગલી કે ઘર, કશે પણ ક્યાં છે સળવળાટ ?
નિષ્પ્રાણ શહેર છું હું અને તું છે મારો શ્વાસ.

પિંજરમાં આંખના હવે એક જ છે મનસૂબો –
તુજ આવણાંના પક્ષીનો ક્યારેક થાય ભાસ !

હું પૂર્ણિમાની રાતને સમજી શક્યો નહીં,
સમજ્યો, અમાસ જ્યારે પ્રવર્તાઈ બારેમાસ.

એક બીજ દર્દનું મહીં વાવ્યું હતું, કબૂલ!
એક છોડ પરથી આખી ફસલનો ન કાઢ ક્યાસ.

સંબંધમાં બધે અહીં જડતા મળી મને,
નિર્જીવ આખું જગ હતું કે હું હતો મિડાસ?

બે પગ ઉપર હું લાશ લઈ આવ્યો છું ફરી,
મિત્રોથી જાન લેવામાં કંઈ થઈ ગયો રકાસ.

લોહીમાં સૂર્યોદય સમો કલશોર થઈ ગયો,
લાગે છે આવી તું ને ઉપરથી હો આસપાસ.

નોખા કરી દો તો પછી કાવ્યોમાં પ્રાણ ક્યાં ?
શબ્દો અગર છે પારો તો છે અર્થ દેવદાસ.

જીવંત લાગશે ગઝલ, મનફાવે ત્યારે અડ,
લખ્યો છે મેં મને જ કે શબ્દો છે મારા શ્વાસ.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૦૨-૨૦૦૬)

(વહી જાય આમ રસ્તો…                                          …ચિતકૂલ, કિન્નૂર વેલી, નવે.૦૭)

*

કકડતી ઠંડીમાં બધાય ગાત્ર ગાળીને,
તમારી સ્મૃતિઓની હૂંફ પાછી વાળીને,
અમારા પગ દુઃખી ગયા પલાંઠી વાળીને.

સમયની આંખના પલાશવન પ્રજાળીને,
કહો, શું પામ્યા આપ આવવાનું ટાળીને?
અમારા પગ દુઃખી ગયા પલાંઠી વાળીને.

હિમાલયોનું માથું ગર્વથી ઊંચું છે કેમ?
મળે શું ગંગા માત્ર બર્ફને પિગાળીને?
અમારા પગ દુઃખી ગયા પલાંઠી વાળીને.

કહે સડક, તમારી ઉન્નતિથી હર્ષ થાત,
પરંતુ તમને આમ ચાલતા નિહાળીને,
અમારા પગ દુઃખી ગયા પલાંઠી વાળીને.

ભલા, કયા પ્રકારની હતી સમાધિ એ ?
કશું ભીતરથી ના ઊઠ્યું બધું ઉજાળીને,
અમારા પગ દુઃખી ગયા પલાંઠી વાળીને.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૨-૦૧-૨૦૦૯)

છંદવિધાન: લગાલગા લગાલગા લગાલગા લગા

(વમળના વન….                                                    …તાપી નદી, સુરત, ડિસેમ્બર-૦૮)

ક્યાં સુધી કોઈ એનું સંવર્ધન કરે ?
જાતે જો કો’ જાતને દુશ્મન કરે…

ભૂમિ જે ખુદ કંસનું પૂજન કરે,
ક્હાન એને ક્યાંથી વૃંદાવન કરે ?

સ્થિરતાનું પથ્થરે ના કર સ્ખલન,
બિંબ પણ સામે વમળના વન કરે.

શી રીતે એ ભૂમિને સૂરજ મળે ?
ધૂળને ફૂલ, આભને ઉપવન કરે !

કર ચરક, સુશ્રુતના પણ હેઠા પડે,
મોતને જ્યારે કોઈ જીવન કરે.

સાચવે એને શમા પણ ક્યાં સુધી?
બાળવાનું જાતને જે પણ કરે.

*

એટલે તો એ ઠરી દિવાનગી,
પુષ્પ ચાહે કોઈ, એ ઉપવન ધરે !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૦૯-૧૯૯૦)

૧૯૯૦ના વર્ષમાં લખાયેલી આ એક ગઝલ… કાફિયા-રદીફની સમજણ ત્યારે પાકી નહોતી થઈ. એટલે શક્ય એટલા કાફિયા સુધારીને આ ગઝલ આજે પહેલીવાર અહીં પોસ્ટ કરું છું. પણ આખરી શેરમાં સુધારો કરી ન શકાયો એટલે ફુદડી પછી એને અલગ કરી રહ્યો છું…

(આ ઓસ છે કે છે…                                                ….૨૦૦૩)

રડી રડીને વિખેરાઈ રાત ફૂલો પર,
આ ઓસ છે કે છે મારી જ જાત ફૂલો પર.

તમે કહો છો ભલે બુંદ પણ અમે કહીશું:
તરી રહી છે સકળ કાયનાત ફૂલો પર.

પવનને કાન મરોડીને કોઈ સમજાવો,
ન ખુલ્લેઆમ કરે પક્ષપાત ફૂલો પર.

બચી ગયો છે શું એથી હસી રહ્યો છે તું ?
તૂટ્યો જો હોત તો આવું હસાત ફૂલો પર ?

ભલા ! નડ્યા નથી શું કંટકો કદીય તને ?
ફરી ફરીને તું લાવે છે વાત ફૂલો પર….

સમયસર આવી ચડી બાગમાં તું, સારું થયું;
નકર તો શુંનું શું આજે લખાત ફૂલો પર !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૯-૨૦૦૮)

(છંદ વિધાન: લગાલગા લલ ગાગા લગાલગા ગાગા[લલગા] )

(જરા આ પાંખને ઓછી પ્રસારીએ….            ….સીગલ, નળ સરોવર, ૨૭-૦૧-૨૦૦૭)

જરા આ પાંખને ઓછી પ્રસારીએ, આવો,
જગતનો વ્યાપ એ રીતે વધારીએ, આવો.

નવા પ્રકાશ વિશે હાક મારીએ, આવો,
ભીતરની રાતનું પહેલાં વિચારીએ, આવો.

ફરીથી કાળના પ્રારંભબિંદુ પર જઈને,
ફરી જીવન શરૂ કરવાનું ધારીએ, આવો.

થીજી ગયું છે જે આવી સમયની આંખોમાં,
કદી એ આંસુની સૂની અટારીએ આવો.

આ પીળચટ્ટી પ્રતીક્ષાના તોરણો લઈને,
કમાન ખાલી પડેલી સંવારીએ, આવો.

અમારું ભીંતપણું, છતપણું ત્યજીને અમે,
ખુલાપટાક થઈ બેઠાં બારીએ, આવો.

સ્મરણ છુપાયાં છે બે-ચાર મનના કાતરિયે,
પડે જો મેળ તો સાથે ઉતારીએ, આવો.

તમે ન આવો ભલે, જિંદગી જીવી લઈશું,
અસંભવિત કશું આવુંય ધારીએ, આવો.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૮-૦૯-૨૦૦૮)

છંદ વિધાન: લગાલગા લલગાગા લગાલગા લલગા (ગાગા)

આ ગઝલ જે તરહી મુશાયરામાં સર્વપ્રથમ રજૂ કરી હતી એનો સચિત્ર અહેવાલ લયસ્તરો (કડી:૧, કડી:૨) પર આપ માણી શકો છો અને આ ગઝલ ગનીચાચાની જે પંક્તિના આધારે લખાઈ છે એ મૂળ ગઝલ અને આ ગઝલ વિશે રઈશ મનીઆરનો અભિપ્રાય ટહુકો.કોમ પર માણી શકો છો.)

(રવિવારે, તા. 28-09-2008ના રોજ ‘માય એફ.એમ 94.3’ પર પ્રસારિત થયેલા ગનીચાચાવિશેષ સ્વરગુર્જરી કાર્યક્રમમાં આ ગઝલ રજૂ થઈ હતી જે આપ ટહુકો પર સાંભળી શકો છો.)

(પ્રેમરસ પાને તું…..                   ….ચૈલ, હિ.પ્ર., નવે.-૨૦૦૭)

*

પાંપણ જ્યાં સુધી મટકી શકે એમ નથી, દોસ્ત,
સપનાંને કોઈ પટકી શકે એમ નથી, દોસ્ત.

સૂરજ જરા જો અસ્ત થયો, આગિયા ઊગ્યા,
અંધારું અહીં ફટકી શકે એમ નથી, દોસ્ત. **

ટહુકો તમે મૂકી શકો તો મૂકી જુઓ, પણ
આ ડાળ વધુ બટકી શકે એમ નથી, દોસ્ત.

પડછાયા જીવનમાં કદી લાંબા, કદી ટૂંકા…
અજવાસથી એ છટકી શકે એમ નથી, દોસ્ત.

છેડીને ગઝલ અટકી ન જા, રાત ભલે જાય,
આ વાત હવે અટકી શકે એમ નથી, દોસ્ત.

શબ્દોને ગણ્યા શ્વાસ તો લખવું પડે હરદમ,
જીવું ત્યાં સુધી અટકી શકે એમ નથી, દોસ્ત.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૪-૨૦૦૮)

છંદ વિધાન : ગાગાલ | લગાગાલ | લગાગાલ | લગાગા

(** = આ શેર હાલ પૂરતો આ ગઝલમાંથી રદ કર્યો છે. કાફિયા-દોષ તરફ ધ્યાન દોરવા બદલ શ્રી અનિલ પરીખનો આભાર. ગઝલમાંથી રદ કરવા છતાં આ શેર પોસ્ટ પરથી હાલ એટલા માટે દૂર કરતો નથી કે વાચકોને ખ્યાલ રહે કે માણસ માત્ર ભૂલને પાત્ર)

(જરઠ ઝાડ…                      …સાંગલા, કિન્નૂર વેલી, હિ.પ્ર., નવે.-૨૦૦૭)

જગત જ્યારે જ્યારે કનડતું રહે છે,
મને કંઈક મારામાં જડતું રહે છે.

છે દિલ પર અસર શેનાં આકર્ષણોની ?
નથી ઢાળ તો પણ ગબડતું રહે છે.

પડે જેમ ખુશબૂનાં પગલાં હવામાં,
કોઈ એમ મારામાં પડતું રહે છે.

રહી દૂર કોઈ રહે ઠેઠ ભીતર,
રહી પાસે કોઈ, અછડતું રહે છે.

આ મન છે કે માણેકશાની ચટાઈ ?
બને દહાડે, રાતે ઊખડતું રહે છે.

આ વાતાનુકૂલિત મકાનોની પાછળ,
જરઠ ઝાડ કંઈ-કંઈ બબડતું રહે છે.

હથેળીની ભાષા અડી ગઈ’તી ક્યારેક,
કબૂતર હજી પણ ફફડતું રહે છે.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૨-૦૪-૨૦૦૮)

(જરઠ=વૃદ્ધ)
(માણેકશાહ બાવાની ચટાઈ: અમદાવાદનો (કે મહેમદાબાદનો) સુલતાન શહેર ફરતે કોટ બાંધી રહ્યો હતો ત્યારે ત્યાં પડી રહેતો ફકીર ઓલિયો માણેકશાહ બાવો ચટાઈ વણતો રહેતો. દિવસ દરમિયાન એ ચટાઈ વણતો રહેતો અને કોટ બંધાવા આવતો પણ સાંજ પડતા એ ચટાઈ ખોલી નાંખતો અને કોટ તૂટી પડતો દિવસો સુધી આમ ચાલ્યું પછી જ્યારે રાજાને ફકીરનું મહત્વ સમજાયું અને એના આશીર્વાદ લેવા ગયો ત્યારે માણેક બાવાએ ચટાઈ ઊકેલવાનું બંધ કર્યું અને કોટ બંધાયો)

(ભલે શૃંગો ઊંચા….                  ….સાંગલા, કિન્નૂર વેલી, નવે.,૨૦૦૭)

કાળજામાં કાળના ભોંકાઈ ગઈ,
શૂળી પર જે શખ્સિયત ઠોકાઈ ગઈ.

હોઠે આવી વાત જે રોકાઈ ગઈ,
એજ ગઝલોમાં પછી ડોકાઈ ગઈ.

પગલાં ચાલી નીકળ્યાં, પગ ત્યાંના ત્યાં…
આખી પગથી કઈ રીતે ટોકાઈ ગઈ ?

એક નદી કાંઠાઓ પાછા તોડવા
નીકળી’તી ને વળી રોકાઈ ગઈ.

ગુર્જરીના આભમાં ડોકાઈ જ્યાં
કે ગઝલ ચોમેરથી પોંકાઈ ગઈ.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૩-૨૦૦૮)

છંદ-વિધાન : ગાલગાગા | ગાલગાગા | ગાલગા

(પીળું સોનું….                                 …સાંગલા, કિન્નૂર, નવે-૨૦૦૭)

દુન્યવી અંધેર વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો,
ખુદનું થોડું તેજ વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો.

શબ્દમાં માઈ શકે એવી બધી પીડા નથી,
આંગળી બે શે’ર વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો.

ખુરશી-ટેબલ, પેન-કાગળ લઈ ગઝલ લખતો નથી,
‘છું સતત રણભેર’- વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો.

જાતરા વૃંદાવને જઈ કરવી જો મુમકિન ન હોય,
મોરપીંછું એક વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો.

લાગે પોતીકો એ ખાતર શે’ર આ અડધો મૂક્યો…
જે ગમે તે બહેર વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો.

સૂર ના જન્મે હવા પોલાણમાંથી ગુજરે પણ,
દૃષ્ટિમાં બે છેદ વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો.

જોજનો આઘે થયાનું દર્દ જાગે જે ઘડી,
મનનું ઈન્ટર-નેટ વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો.

શબ્દની ઈંટો મૂકી બાંધ્યું છે આ ગઝલોનું ઘર,
શ્વાસની સિમેન્ટ વચ્ચે મૂકી ગઝલો વાંચજો.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૪-૨૦૦૮)

છંદ-વિધાન : ગાલગાગા | ગાલગાગા | ગાલગાગા | ગાલગા

(સાથી હાથ બઢાના….               ….સાંગલા વેલી, કિન્નૂર, નવે.,૨૦૦૭)

‘સ્થળ’ કહું તો ‘રણ’મળે, જો ‘જળ’કહું – ‘મૃગજળ’ મળે,
આ નગરનું વ્યાકરણ- જો ‘મળ’ કહું તો ‘ટળ’ મળે.

આ સમંદરમાં ય જો લોહી ભળે, ખળભળ મળે,
ચંદ્રની કોશિશ બાકી સૌ હવે નિષ્ફળ મળે.

ભીડ એ રીતે ગળી ગઈ છે નગરના લોકને,
કે મળો જેને તમે, અંદરથી એ વિહ્વળ મળે.

શી રીતે ઈન્સાન આ અલગાવવાદી થઈ ગયો ?
મસ્તકો ચીરું તો શેં સૌના દિમાગે વળ મળે ?

ઝંખું છું જોવા હું મોંહે-જુ-દડોના અશ્મિઓ,
શક્ય છે ઈચ્છી છે જે એ ત્યાં મને સળવળ મળે.

ઈચ્છું છું, પ્રિયજન સુધી ઈચ્છિત રીતે લઈ જઈ શકે,
એક, એવી એક, બસ ! સાચી મને અટકળ મળે.

કો’ ખભે સિર ટેકવી વિશ્વાસે શ્વાસો લઈ શકું….
આયખામાં કાશ, એવીયે અદીઠી પળ મળે.

-વિવેક મનહર ટેલર
(ફેબ્રુઆરી, ૧૯૯૨)

(નિરાંતનો કસ…                  ….સાંગલા ગામ, હિ.પ્ર., નવેમ્બર-૨૦૦૭)

શરીરોમાં માણસ આ વસતો નથી,
સમય પણ લગીરે ય ખસતો નથી.

તું પણ પહેલાં જેવું વરસતો નથી,
અને હું ય એવું તરસતો નથી.

અરીસાએ ભીતરથી નીકળી કહ્યું:
‘થયું શું, તું વરસોથી હસતો નથી ?’

મળો તો મળો હાથ બે મેળવી,
મળો તે છતાં એ શિરસ્તો નથી.

હું તારા ઈરાદાઓ જાણું છું, થોભ !
હું સસ્તો નથી, હું અમસ્તો નથી.

સદી આખી ખંડેર મોંહે-જોના,
મકાનો તો છે, ઘરનો રસ્તો નથી.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૪-૦૬-૨૦૦૭)

છંદ-વિધાન: લગાગા | લગાગા | લગાગા | લગા

(ભલે શૃંગો ઊંચા….                 …ચિતકૂલ, હિ.પ્ર., નવે.-૨૦૦૭)

નસોમાં ભાવનાના ઊઘડે શું નિત-નવાં આકાશ ?
રુધિરની એની એ ક્ષિતિજ, હૃદયમાં શી નવી ગુંજાશ ?

દુઆઓની કીધા કરવાની મારે વાવણીઓ ફક્ત;
દુઃખોની એની એ મળતી રહે હંમેશની પેદાશ.

મને શી જાણ કે તુજ વાંસળીનો છે નદીમાં અંત ?
મુષક મારા આ દિલના ઊલટું ધારી ચૂમ્યાં’તાં તુજ પાશ.

‘હવે હું છું સુખી’ કહેતાં રડેલી આંખ તું ના દેખ,
દદડવાની છે આદત આંસુને તો જો મળે અવકાશ.

હજી આંખો નથી મીંચાઈ, ઊગે છે હજીયે પુષ્પ;
કબર પાસેથી તું ગુજરે એ આશામાં જીવે છે લાશ.

તરત તૂટી ગયું એ પણ, ઉઠાવ્યું મેં જો સુક્કું પર્ણ;
હું સુક્કો એટલો, જોઈ મને લાજી મરી પીળાશ.

ધધકતાં કષ્ટ, કાળી રાતનું એકાંત, અંગત વાત;
સવારે એક ગોળો સૂર્ય થઈ સળગ્યો કે પર્દાફાશ !

નવાં ગીતો સુણાવ્યા હોત મેં પણ પ્યારના ઢગલોક,
નવી બસ એક દીધી હોત મુજને દાદ કોઈ, કાશ !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૫-૧૯૮૯)

છંદ-વિધાન : લગાગાગા | લગાગાગા | લગાગાગા | લગાગાગા

(સાંગલા, કિન્નૂર વેલી, હિમાચલ પ્રદેશ…           … નવેમ્બર,૨૦૦૭)

અહીંથી નીકળીને બોલ, ક્યાં પહોંચવાનું છે ?
આ તળિયું છે, વધુ ઊંડે અહીંથી ક્યાં જવાનું છે ?

આ લખવા-વાંચવામાં ખોઈ બેસવાનું જાતને,
બહાનું તારી ગેરહાજરીને ખાળવાનું છે.

નદીની જેમ આપણું આ હોવું ખુલ્લું છોડી દો…
ગમે તે માર્ગ લો… સમુદ્ર સુધી પહોંચવાનું છે !

એ નાનું છોકરું છે, એને હાંસિયાની શી ખબર?
લીટી ઉપર કે નીચે એય એણે શીખવાનું છે.

ભલે હું લાંબો-ટૂંકો થાઉં કે કદી અલોપ પણ,
છું તારી છાયા હું ને તારી સાથે જીવવાનું છે.

સવારે રોજ વાસ્તવિક્તા ફૂટપાથ ચીરશે,
ને રાતે એક સપનું પી ફરી ઊંઘી જવાનું છે.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૧૦-૨૦૦૭)

છંદ-વિધાન: લગાલગા | લગાલગા | લગાલગા | લગાલગા

(દિપોત્સવી મુબારક અને નૂતન વર્ષાભિનંદન…           …૨૦૦૬)

ઝાંય જ્યારે કાવ્યમાં રાતી મળી,
જાણજો કે વેદના ગાતી મળી.

સગપણોના ઝાંઝવા વેંઢારવા,
રણ સમાણી ખુલ્લીખમ છાતી મળી.

ચીસ અંતિમ, ટોચથી ફેંકીને માંડ
શાંત થ્યો ત્યાં પાછી પડઘાતી મળી.

કેવું મોટું? આવું? – કહીને દેડકી
જ્યાં સુધી ન ફાટી, ફુલાતી મળી.

તું ઊડી ગઈ ને હલી ગઈ આખી ડાળ,
એક કૂંપળ ફૂટી એ કરમાતી મળી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૮-૨૦૦૭)

છંદવિધાન : ગાલગાગા | ગાલગાગા | ગાલગા

(સૌ મિત્રોને નવા વર્ષની હાર્દિક શુભકામનાઓ. દિપોત્સવી પ્રવાસના અંતર્ગત આવતા શનિવારે આપ સૌને મળી શકાશે નહીં એ બદલ દિલસોજી. નવું વર્ષ આપ સૌ માટે આરોગ્યપ્રદ અને ખુશહાલ નીવડે એવી મનોકામના.)

(કણસલું….                      …રણથંભોર, ૦૩-૧૨-૨૦૦૬)

મને શબ્દ જો મળે રાહમાં, કહું તો હું આટલું કાનમાં;
બીજું કોઈ ઘર ના ગમ્યું કદી, મને રાખ તારા મકાનમાં.

આ શરીર યાને જરા હવા કરે આવજાવ વિરાનમાં,
હલે તો હલે કોઈ પાંદડુ, બધું સ્થિર અન્યથા સ્થાનમાં.

સદી ગ્યું છે સદીઓથી પિંજરું, ન પૂછો મજા શી ઉડાનમાં ?
જુઓ બસ, અમારી આ આંખમાં અને સમજી લો બધું સાનમાં.

કયો પગ લઈ કયા પાણીમાં હું યુગોયુગોથી ઊભો હતો ?
હતી માછલી તો ઘણી છતાં હું રહી ગયો કયા ધ્યાનમાં ? #

અથવા#

કયો પગ લઈ કયા પાણીમાં હું યુગોયુગોથી ઊભો હતો ?
હું ન શ્વાસ એકે ઝીલી શક્યો, કયું ધ્યાન રહી ગયું ધ્યાનમાં ? #

પળેપળ બળીને જ જીવ્યો છું, મર્યા બાદ બાળીને કરશો શું ?
મને લઈ જશો ના સ્મશાનમાં, દઈ દેજો દેહ આ દાનમાં.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬-૦૯-૨૦૦૭)

છંદવિધાન : લલગાલગા લલગાલગા લલગાલગા લલગાલગા (કામિલ છંદ)

# પ્યારા દોસ્તો,

આ વખતે એક કસરત આપ સૌ માટે… ક્યારેક કવિતા લખતાં-લખતાં કોઈ અકળ મૂંઝવણ થઈ આવે છે અને કોઈક પંક્તિ આપણી ચેતના પર હાવી થઈ જાય છે… ક્ષણ તરફ જવું કે સદી તરફ એ નક્કી ન કરી શકાય. મારે જે કહેવું છે એ આ પંક્તિમાં બરાબર કહી શકાશે કે પછી પેલી પંક્તિમાં એ સમજવું અશક્ય થઈ જાય. આ ગઝલમાં એવી જ કંઈ દુવિધા અનુભવી અને ‘રીડર્સ ચોઈસ’ જાણવાનો વિચાર મનમાં આવ્યો… હું શું કહેવા માંગું છું એ નહીં કહું. આપ આ બે શેરમાં કયા શેરમાં અર્થચ્છાયા વધુ સારી રીતે પકડી શકો છો એ જાણવું છે. બેમાંથી કયું ‘વર્ઝન’ આપને વધુ ગમ્યું એ જણાવો અને જો બંને શેર અયોગ્ય કે અર્થહીન લાગે તો એ પણ બિન્દાસ્ત જણાવજો કેમકે આ વખતે બૉલ આપના કૉર્ટમાં છે…

(પાંદડે પાંદડે મોતી…                           …સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૭)

પાણી ભરેલા વાદળોને ખેંચી લાવવા,
ઓછાં પડે છે, દોસ્ત ! આ શહેરોને ઝાડવાં.

એક તો આ રણ વિશાળ છે, ઉપરથી ઝાંઝવા,
ખુદમાં ડૂબી ગયેલને શી રીતે તારવા ?

તારા વગર આ આંખની રણ જેવી ભોંયમાં,
મૃગજળ ઊગે તો ઠીક, ક્યાં વરસાદો વાવવા ?

પરપોટો થઈ વિલાવાનું જળમાં થયું નસીબ,
હોવાપણાંનો દેહ ન ત્યાગી શકી હવા.

એક આ ગઝલ સરીખડા લવચીક દેહને,
છંદો, રદીફ, કાફિયા: શું-શું ઉપાડવા ?

કપડું છો ફાટે શ્વાસનું, દોરો નહીં ફીટે,
શબ્દો મળ્યા, હવે બીજા બખિયા શું મારવા ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૩-૦૮-૨૦૦૭)

છંદ-વિધાન: ગા | ગાલગાલ | ગાલલગા | ગાલગાલ | ગા

(શીશમહેલ, મહેરાનગઢ….           …જોધપુર, ૨૦૦૪)

હું કશું પણ કહું તો એ કહેશે કે, ‘હા’,
આવા સગપણને હવે ક્યાં રાખવા ?

સિક્કા ખિસ્સામાં છે તારી યાદના,
રોજ થોડા-થોડા લઉં છું કામમાં.

બંધ કરતામાં થશે ભેળાં છતાં,
તું તિરાડ જ જો, હું જોઉં બારણાં.

ઝાંઝવા, તડકા, અરીસામાં રહ્યો,
હું મને શોધી શક્યો ન જાતમાં.

આંખ, હૈયું, મન – બધું બારીએ છે,
આ જે ઘરમાં છે, શું હું છું ? ના રે ના…

વહી ગયેલાં પાણી ભરવાં શક્ય છે ?
તું ગઝલ લખ, છોડ પદ નરસિંહના.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૪-૦૬-૨૦૦૭)

(સ્વયમ્ ની પ્હેલ-વ્હેલી સાઈકલ સવારી…..        ….૨૦-૦૭-૨૦૦૭)

મને ન પૂછ કે તારા વગર શું છૂટકો છે ?
ન પૂછ વાયુને, વાયા વગર શું છૂટકો છે ?

નસીબમાં નહીં, મહેનતમાં ફક્ત માને છે,
એ હાથને ય જો… રેખા વગર શું છૂટકો છે ?

વસંત જેવી તું આવીને વળગી બેસે તો,
આ કાષ્ઠને ય મહોર્યા વગર શું છૂટકો છે ?

ન હોય કોઈ જ્યાં બંધન ત્યાં કેવી આઝાદી ?
જો વહેવું હોય તો કાંઠા વગર શું છૂટકો છે ?

જીવન-મરણની તમે વાત લઈને બેઠા છો…
અને જીવો-મરો સ્વેચ્છા વગર, શું છૂટકો છે ?

ભલે ને તું નહીં દેખાતો હોય ક્યાંય છતાં,
તું છે એ વાતને માન્યા વગર શું છૂટકો છે ?

ભલે ને સોમી ગઝલ લખતો હોઉં હું તો પણ
વીતેલી પળ ફરી જીવ્યા વગર શું છૂટકો છે ?

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪/૦૭/૨૦૦૭)

છંદ-વિધાન: લગાલગા લલગાગા લગાલગા ગાગા(લલગા)

(ઉત્તર પ્રવેશદ્વારની કમાન, બૌદ્ધ સ્તૂપ, સાંચી….         …નવેમ્બર, 2005)

ગત-અનાગત બેયનો ફાળો હશે,
લોહીઝાણ એથી શું વચગાળો હશે ?

હું હજી નીચે છું બસ એ વાતથી
થાય છે સાબિત, ઉપરવાળો હશે !

સ્વપ્નને કહેજો પગરખાં વાપરે,
પાંપણોનો માર્ગ પથરાળો હશે.

વરસો રાખે એને ક્ષણમાં છોડે જીવ,
મૃત્યુનો દેહ ઓર રૂપાળો હશે ?

ઝાંઝવાના પગ લઈ સૌ દોડતાં –
ક્યાંક તો રણદ્વીપ હરિયાળો હશે !

પેન લેતામાં ઊમડશે, ધાર્યું’તું,
ધાર્યું ન્હોતું, શબ્દ નખરાળો હશે.

-વિવેક મનહર ટેલર