ખપલાયક

Tranquil……. ..at Statue of Unity, January 24

ખપમાં લેવા લાયક ન રહેલી
જૂની ઇચ્છાઓને
ટેવના ટેભા ભરી
દરવખતની જેમ એક ગોદડી સીવી કાઢી.
જ્યારે જ્યારે
ઠંડી જોર પકડે છે
ત્યારે ત્યારે
ગરમાટો મેળવવા
એ સરસ કામ આવે છે.
બાકીનો સમય
બેડ તળેના
ચોરખાનાંમાં
એને ઢબૂરી રાખું છું.
ઉપર બેડ પર હું સૂઉં છું
ત્યારે ભાગ્યે જ યાદ રહે છે કે
મારી બરાબર નીચે જ એ દબાયેલી પડી છે.
પણ શિયાળામાં
ઠંડી પડે ત્યારે
એને ખપમાં લેવાનું કદી ચૂકાતું નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૧૦-૨૦૨૨)

એકલતા…. …બર્લિન, જર્મની, 2023

બે કાંઠા

વિહંગાવલોકન…. ….પેરિસ, એફિલની ટોચ પરથી, મે’૨૩

નદી વહી રહી છે. યુગોયુગોથી. નદી વહી રહી છે એ કારણે કાંઠાઓને અલગ રહેવું પડે છે. એ તો ટાંપીને જ બેઠા છે યુગોયુગોથી, કે ક્યારે નદી વહી જાય, પટ ખાલી થઈ જાય અને બંને કાયમ માટે એક થઈ શકે. સદહજાર અફસોસ પરંતુ. પ્રતીક્ષા બસ, પ્રતીક્ષા જ રહી છે. યુગોયુગોથી. પાણી એટલું ને એટલું જ રહે છે. ખતમ થતું નથી. પાણી અને પ્રતીક્ષા –બંને સ્થિર. પરિણામે કાંઠા અલગ.

.એક જ બિસ્તર પર
…અડખેપડખે
….સૂતા હોવા છતાં
……હું કે તું
……એકબીજાને
…….કેમ મળી શકતા નથી?
……..જે કંઈ તકલીફો,
………મનભેદો,
……….મતભેદો,
………..અહંકાર,
…………જિદ્દ,
………….ગજગ્રાહો,
…………..કલહો વિગ્રહો પૂર્વગ્રહો
……………જૂઠાણાં,
…………….અવિશ્વાસ,
……………..શંકા, સમાધાનો,
………………આપણા બેની વચ્ચે અડિંગો જમાવી બેઠા છે
……………….એને વહેતાં કરી દઈએ તો?

એક નદી આ પણ. બંધ બેડરૂમમાં બે જણ વચ્ચે વહેતી, બંનેને એકબીજાથી અલગ રાખતી. યુગોયુગોથી. આ નદી ઘણી વાર થીજી જાય. વહે જ નહીં. પ્રતીક્ષાની જેમ સ્થિર. જો કે દુનિયામાં કદાચ આ એક માત્ર નદી જ એવી છે, જે ભલે આખેઆખી વહી ન જાય, પણ ખાલી વહેતી જ કરી દેવામાં આવે એને, તોય એના બેઉ કાંઠા એકમેકને ચસોચસ મળી શકે. શું કહેવું છે!?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૯-૨૦૨૧/૩૦-૦૪-૨૦૨૩)

ધીરે વહે છે સેન…. ….પેરિસ, એફિલની ટોચ પરથી, મે’૨૩

ગુફા-શિલ્પની ઉક્તિ

પથ્થર બોલે છે… …એકડ્ડલ ગુફાઓ, વાયનાડ, કેરળ, 2023


*

લ્યા! પથ્થરમાં તે કઈં જીવન હોય?
ના હોય?
હોય..
આ જો, અમે શ્વસીએ જ છીએ ને પથ્થરમાં?
તમને નથી પડતી પણ
આઠ-દસ હજાર વરસ પહેલાં પેલા લોકોને આ ખબર હતી.
એ આદિમ લોકો ગુફાના આ પથ્થરોમાં જીવન જોઈ શક્યા હતા.
ધારદાર પથ્થર કે લાકડાં કે પછી ભગવાન જાણે, છીણીહથોડા પણ હોય એમની પાસે..
પાક્કું તો હવે આજે મને પણ યાદ નથી.
જે હોય તે,
પણ ગુફાની દીવાલોને કોતરી-કોતરીને એમણે અમને બોલતા કર્યા હતા.
એમના માટે અમે એમના કોઈક ભગવાનનું પ્રતીક હતા.
કયા તે તો હવે અમેય ભૂલી ગયા છીએ.
તમે લોકો શ્વાસમાં હવા ભરો છો, અમે સમય!
પ્રાણવાયુ અને સમય – આ બે વચ્ચે ફરક એટલો જ છે કે
પ્રાણવાયુના કિસ્સામાં વાયુ રહી જાય છે, પ્રાણ છૂટી જાય છે,
જ્યારે સમય આમ ભલે સતત વહેતો કેમ ન અનુભવાતો હોય,
રહે છે ત્યાંનો ત્યાં જ. સ્થિર. અચળ. અમારી જેમ જ. પથ્થર જ ગણી લ્યો ને.
હજારો વરસોથી અમે સમય શ્વસતા અહીં ઊભા છીએ.
ટાઢ-તાપ અને વાયુ-વરસાદની વચ્ચે.
દિવસભર સૂર્ય અમારી ચામડી બાળે
તે રાત્રે ચાંદો આવીને મલમ લગાવી જાય છે.
વરસાદ ભીંજવી જાય ત્યારે વાયુ શરીર લૂછી આપે.
યુગયુગોથી આમ જ.
તમને લાગશે કે અમે તો પથ્થર. અમને શો ફેર પડે?
પણ જુઓ તો, અમે સુંવાળા થયા છીએ.
થોડા-થોડા નાના-મોટા કણ અમે આ બધાને ખવડાવ્યા પણ છે.
આજકાલ તમે લોકો અમને મળવા આવો છો.
તમને લાગે છે કે તમે અમને જોઈ રહ્યા છો.
કયા ભગવાન ગણીને અમને કંડારાયા હતા
એ તો મેં કહ્યું એમ અમે ભૂલી ગયા છીએ.
એની જો કે જરૂર પણ નથી.
તમે ભગવાનને નહીં, ઇતિહાસ શોધવા આવ્યા છો.
અગત્યની વાત એ છે કે અમે પણ તમને જોઈ રહ્યા છીએ.
અમે તમારા દીકરાઓ અને એના દીકરાઓ અને એના દીકરાઓને પણ જોઈશું
જેમને તમે જોઈ શકવાના નથી.
અને તમે કહો છો કે અમે પથ્થર છીએ. અમારામાં જીવન નથી.
લ્યા! પથ્થરમાં શું જીવન ન હોય?
કહો તો…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૨૪/૦૩/૨૦૨૩)

*

વારસો… …એકડ્ડલ ગુફાઓ, વાયનાડ, કેરળ, 2023

ખરી ઓળખ

सुहानी शाम ढल चूकी…. …ફોસિલ પાર્ક, ખડિર બેટ, કચ્છ, 2022

*

પછી
એક દિવસ
મેં
સાચવીને કબાટમાં મૂકી રાખેલ મારી ખરી ઓળખ
બહાર કાઢી
અને
પહેરી લીધી.

સવારે
હાથમાં છાપુ આપવા આવેલ મમ્મી,
ચાના ટેબલ પર પત્ની,
આદતવશ મારા બાથરૂમમાંથી શેમ્પૂ લેવા રૂમમાં આવેલ દીકરો,
ક્લબમાં રોજ સવારે અચૂક મળતા લંગોટિયા દોસ્તો
– બધા જ છળી મર્યા.
હુંય ગૂંચવાયો.
આમને આમ
ઓફિસે જવાની તો પછી મારી જ હિંમત ન થઈ,
એટલે નાહી લીધું
અને
કબાટમાં મૂકી દીધેલ
રોજવાળું સ્માઈલ અને રોજવાળો ચહેરો
ફરી પહેરી લેવા માટે કબાટ ખોલવા ગયો
તો અરીસામાં મને જોઈને
હું પોતે પણ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૦૧-૨૦૨૩)

*

ગુંબજ…. …તુર્કી સ્થાપત્યની અસર, છત્તેડી, ભુજ, 2022

બે અક્ષર…

*

X આઇ લવ યૂ બોલે,
કે તરત Y પણ આઇ લવ યૂ બોલે.
X ડાબે જાય તો Y પણ ડાબે જાય,
ને X જમણે તો Y પણ જમણે.
જાણે પડછાયો જ.
હરદમ સાથે ને સાથે.

એકવાર દુનિયાએ ધોબીવાળી કરી,
ત્યારે
X એ પાછળ ફરી જોયું
તો Y સાથે મળે નહીં.
X કહે-
આ જબરું.
તડકામાં પડછાયો ગાયબ?
Y કહે-
દુનિયા બોલે બુરા તો ગોલી મારો.
X કહે, સામી છાતીએ સાથે ઊભાં કેમ ન રહીએ?
Y કહે, ગોલી મારો.
કહે- આપણે સાથે છીએ એ જ આપણો જવાબ.

X એ રિવર્સ રામવાળી કરી.
એણે જાતે જ જંગલનો રસ્તો લઈ લીધો.
X બને Ex
તો Y કહે, Why?
X એ કહ્યું-

સાથે રહેવું
અને
સાથે ઉભા રહેવું
આ બે વચ્ચે આમ તો
બે જ અક્ષરનો ભેદ છે.
પણ આ બે અક્ષર જિંદગીના બે પગ જેવા છે.
બંને પગ કાપી નાખ્યા હોય તો
જિંદગી શી રીતે ઊભી રહી શકે
પોતાના પગ પર?
કહો તો…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૧૭/૦૯/૨૦૨૨)

*

ખૂણો

જીવનગાન…. …યુરિશિયન બ્લેકબર્ડ મેલ, મેકલિઓડગંજ, 2022

*
‘બાપા એટલે બાનો પા ભાગ’-
એમ મારા પપ્પા હંમેશા કહેતા.
અમે પપ્પાને કાયમ
‘જે કર ઝૂલાવે પારણું, તે જગત પર શાસન કરે‘ના વિરાટ ઓરડાના
એક ખૂણામાં સ્વેચ્છાએ રહેતા જ જોયા હતા.
અમારા જગત પર સાચે જ મમ્મીનું શાસન હતું.
પણ પપ્પા, મેં કહ્યું તેમ, સ્વેચ્છાએ
આ શાસનમાં એક ખૂણામાં ખુશ હતા.
આમ તો દુનિયાના બધા પપ્પાઓ જે કરતા આવ્યા છે
એ જ એ પણ કરતા.
નોકરીએ જવું,
સમય પર પગાર મમ્મીના હાથમાં મૂકવો,
સમયાંતરે અમને ચોપાટી ફરવા લઈ જવા,
અમારી સાથે અમારી ઉંમરના થઈ જવું,
દુર્વાસા જેવું મગજ છટકે તો એકાદ અડબોથ ઝીંકી દેવી વગેરે વગેરે…
દરેક બાળક માટે એના પપ્પા કુદરતી રીતે સુપર હીરો હોય
એ જ રીતે એ મારા માટે પણ હતા.
મારો ખભો એમના ખભા સાથે હું કાયમ મિલાવતો
અને ક્યારે એમને વટાવી જવાશે એની ગણતરી પણ કરતો.
કવિઓએ સદીઓથી ગાઈ-બજાવીને તોતિંગ બનાવી દીધેલા
મા નામના ઓરડા પર મમ્મીએ યથેચ્છ કબ્જો કર્યો હતો
અને અમે સૌ એમાં જ રાજીખુશીથી મોટાં પણ થયાં.

પેલો નાનકડો ખૂણો
આજે ખાલી થયો છે.
મા નામના વિશાળકક્ષની શરૂઆત જ ત્યાંથી થતી હતી,
આ વાતની સમજણ
હું પોતે બાપ બન્યો એ પછી જ મને પડી,
પણ ત્યાં સુધીમાં તો
જિંદગીની કરાડ પરથી
મોતની ખીણમાં એ જરા વહેલું ઝંપલાવી ચૂક્યા હતા.
હું આભારી છું એમનો,
એટલા માટે નહીં કે
તેઓ પેલો ખૂણો ખાલી કરી ગયા મારા માટે
પણ એટલા માટે કે
પૂરેપૂરા ચાલ્યા જવાના બદલે
તેઓ પોતાને મારામાં મારા માટે મૂકતા ગયા.

એમના જીવતેજીવ
હું ઘરના એ ખૂણાનું સાચું અજવાળું સમજી ન શક્યો
એટલે જે મારે સમય પર એમને કહી દેવું જોઈતું હતું
પણ કહ્યું નહોતું
એ આમ મારે કવિતાના ચોકમાં ઊભા રહીને
સરાજાહેર ચિલ્લાઈને કહેવું પડે છે-
આઈ લવ યુ, પપ્પા!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૬-૨૦૨૨)

*

યુરિશિયન બ્લેકબર્ડ ફિમેલ, મેકલિઓડગંજ, 2022

સૂરજની ગુલ્લી – વિવેક મનહર ટેલર

ચિત્રાંકન: ડૉ. કલ્પન પટેલ

*

આજે સવારે સૂરજ ઊગ્યો જ નહીં.
પૂર્વનું આકાશ થોડું ઊંચું કરીને મેં ભીતર ડોકિયું કર્યું.
સાલું, એ ક્યાંય દેખાતો જ નહોતો!
સૂર…જ… સૂ…ર…જ…
-મેં બૂમોય પાડી જોઈ-
ક્યાંક લાંબી તાણીને પડ્યો ન હોય,
આપણાથી ઘણીવાર થઈ જતું હોય છે એમ.
આખરે એય બિચારો થાકે તો ખરો જ ને!
ચાંદાને તો તોય અમાસની છુટ્ટી મળી જાય છે,
અને એ સિવાય પણ એણે રોજેરોજ
ફુલ પ્રેઝન્સ ક્યાં પુરાવવાની હોય છે?!
બે ઘડી આકાશમાં ડોકિયું કરવાનું મેલીને મેં નીચે જોયું.
આખી દુનિયા કન્ફ્યૂઝ હતી.
જે લોકોએ જિંદગીમાં આકાશ સામે જોયું નહોતું,
એય માળા બેટા આજે આકાશ તરફ જોતા હતા.
માણસો તો ઠીક, પંખીઓ સુદ્ધાં ભાન ભૂલી ગયેલ દેખાયાં.
અલ્યાવ ! બચ્ચાવ માટે ચણ લેવા કોણ જશે, મારો બાપ?
પણ હદ તો ત્યાં થઈ જ્યાં
નદી-ઝરણાં વહેવાનું છોડીને અટકી ગયેલાં દેખાયાં.
પછી મારી નજર દરિયા પર પડી.
મને એમ કે દુનિયામાં સૌથી વિશાળ ને વયસ્ક છે તો
એણે બધાની જેમ હથિયાર હેઠાં નહીં જ મૂકી દીધાં હોય..
લો કર લો બાત!
ન મોજાં, ન ભરતી, ન ઓટ.
અલ્યા! તું તે દરિયો છે કે કલ્પન પટેલે દોરેલું ચિત્ર?!
ને માછલીઓ પણ હવામાંથી ઓકિસજન મળવાનો ન હોય
એમ ડોકાં બહાર કાઢીને સ્થિર ઊભી હતી.
કાલે ક્યાંક પશ્ચિમમાં ડૂબ્યા બાદ સૂરજ ત્યાં જ ભૂલો પડી ગયો હોય તો?
– મને વિચાર આવ્યો.
મારે કરવું તો એ જ જોઈતું હતું કે ચાલીને પશ્ચિમ સુધી જઈ
ત્યાંનું આકાશ ઊંચકીને સૂરજને શોધી કાઢું
અને ઊંચકીને પૂર્વમાં લાવીને મૂકી દઉં.
પણ આખી દુનિયાને બંધ પડી ગયેલી ઘડિયાળના કાંટાની જેમ
અટકી ગયેલી જોઈને મનેય આળસ ચડી.
જો કે બધા જ આશાભરી નજરે મીટ માંડી ઊભા હતા
એટલે સાવ સૂરજ કે એ લોકોની જેમ નામુકર જવાનું મને સારું ન લાગ્યું.
વળી, હું સૂરજ તો હતો નહીં કે ફરજ ચૂકી જાઉં એ ચાલે.
હું તો કવિ હતો.
એટલે આખી રાત પાંપણની પછીતે સાચવીને રાખ્યું હતું
એ આંસુના એક ટીપાંને
મેં પૂર્વમાં ગોઠવી દીધું.
પત્યું!
એના અજવાળામાં
આખી દુનિયા તરત ધંધે લાગી ગઈ.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૬-૨૦૨૨)

*

ચિત્ર: ડૉ. કલ્પન પટેલ, સુરત

એકબીજાને મળવામાં…

વાતો જો થઈ શકે તો દિલે બોજ ના રહે…

આટઆટલા વરસોથી આપણે સાથે ને સાથે.
તારા ઉગાડેલા છોડોને હું ખાતર-પાણી નાંખતો રહ્યો,
મારાં છોડ તું સાચવતી રહી.
છોડ સાચવવામાં ને સાચવવામાં
પુષ્પો સાથે વાત કરવાનો સમય રહ્યો નહીં…
તને ક્યાંય કાંકરા-કાંટા વાગી ન જાય એનું ધ્યાન હું રાખતો આવ્યો,
મારા માર્ગનો કચરો તું હટાવતી રહી.
એમને એમ આપણે ક્યાંથી નીકળ્યા હતા અને ક્યાં આવી ચડ્યા!
છોડ બધાં ઝાડ થઈ ગયાં.
હવે આજે અચાનક પગ થાક્યા
ને આંટણ દૂઝવા માંડ્યાં ત્યારે સમજાય છે
કે
એકમેકની નાની નાની વાતોનું ધ્યાન રાખવામાં
આપણે એટલા વ્યસ્ત રહી ગયા
કે
એકમેકને મળવાનું તો રહી જ ગયું.
તારા માટે આ કરી નાખું, તારા માટે પેલું કરી નાખું
તારા માટે જાન હાજર છે એમ કહેવામાં ને કહેવામાં
હું તને
ને
તું મને
જોઈ જ ના શક્યા.
બે ઘડી આપણે આપણી સાથે બેસી ન શક્યા.
ખયાલોને સાચવવામાં ને સાચવવામાં
વ્યક્તિ જ ચૂકાઈ ગઈ આખી.
એકબીજાને મળવામાં આપણે બહુ સમય કાઢી નાખ્યો…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦-૦૯-૨૦૨૧)

सिरा – विवेक मनहर टेलर

सोचा, आज हिंदी में कविता करता हूँ
फ़र्क ही क्या है हिंदी और गुजराती में?
अक्षरों के मथ्थे सिरा ही तो बांधना है
एक अच्छी वाली पुरानी गुजराती कविता निकाल कर
शुरू किया मैंने सिरा बाँधना
पर
ज्यों ज्यों सिरे बँधते गए,
कुछ खुलता सा गया मेरे जहन में
सिरा सिर्फ़ लीटी है क्या?
सिरा बाँधने भर से ही क्या भाषा तबदील हो जाएगी?
सिरा तो शिस्त है, अनुशासन है
किसी भाषा में वो प्रकट हैं, किसी में नहीं
पर होता ज़रूर है
और जब सारे सिरे बाँध लोगे
तभी पता चलेगा
की
कविता अपने आप में एक अनुशासन है
कवि सिरा नहीं बाँधता
सिरा ही कवि को बाँधता है
कवि कविता नहीं लिखता
कविता कवि को लिखती है

– विवेक मनहर टेलर
(11-09-2020)

*

આ કાવ્યપઠનનો નાનકડો પણ મજાનો વિડિયો આપ @goonj.podcast ઇન્સ્ટાગ્રામ પર માણી શકો છો:

पठन –
रचित दारुका, तीर्था नायर, प्रियांशी सवानी, अरमान कौल

સમજણ

તમે તો બસ, એમ જ ધારી લીધું હતું
કે આને નહીં સમજાય
પણ
એવું કશું હતું નહીં.
એવું કદી પણ હોતું જ નથી
કે
તમે કંઈ કરો અને સામાને સમજાતું જ ન હોય.

કંઇક હોય છે-
તમે એને શરમનુ નામ આપો કે પછી લિહાજનું,
સંકોચનું નામ આપો કે પછી બીજા કશાયનું –
-જેના કારણે સામી વ્યક્તિ
એની સમજણનો અરીસો તમારી સામે ધરતી નથી.
કદાચ એમ વિચારીને કે –
– વાત બિનજરૂરી લંબાય,
કે અનિચ્છનીય ઝઘડો ઊભો થાય,
કે અકારણ તણાવ જન્મે,
કે નાહક મનદુઃખ થાય,
કે મફતમાં વાતનું વતેસર થાય,
કે એનો કોઈ અર્થ નથી;
કે એનાથી કશું ફાયદાકારક પ્રાપ્ત થવાનું નથી,
કે એનાથી પ્રવર્તમાન શાંતિ ડહોળાશે,
કે બંનેને અસુખ થશે,
કે સાથે રહેવું દોહ્યલું થઈ પડશે…
શી ખબર !

તમે શું કરો છો,
શું કહો છો,
તમારો હેતુ શું છે
એ તો એ સમજે જ છે;
પણ એ કેમ નાસમજની જેમ પેશ આવે છે
ખરે તો એ તમે જ સમજતા નથી.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૮-૦૨-૨૦૨૦: ૦૪.૦૦ પ્રાત:)

*



Twelve Apostles, Australia 2019



પહેલા વરસાદમાં…

પહેલા વરસાદમાં
તારા પર કવિતા લખીશ
એમ વિચાર્યું હતું.
માથે જેટલું વાદળ,
હૈયે એટલી જ કવિતા ગોરંભાઈ હતી.
વરસાદ આવ્યો.
ધોધમાર આવ્યો…
પણ
વરસાદમાં
નહાતા નહાતા
મારાં ટેરવાં
ક્યારે પાણીમાં પાણી થઈ ગયાં એ ખબર જ ના પડી.
પાણીમાં ધોવાઈને વહી ગયેલાં ટેરવાં
પાછા મળે તો
પેલી કવિતા ચોક્કસ કાગળ પર ઉતારી લઈશ
એમ વિચારીને મેં શરીર લૂછી નાંખ્યું.
આકાશ પણ સાફ થઈ ગયું.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૦૬-૨૦૨૦)

સોશ્યલ ડિસ્ટન્સિંગ

સોશ્યલ ડિસ્ટન્સિંગ કે ઝીરો ડિસ્ટન્સ? ચોવીસે કલાક ઘર વિમાસે
કોરોના છીંકે છે કે ભૂલથીય કોઈ કોરો ના રહી જાય
ઊઘાડી ભીડ જોઈ ગ્રોસરી સ્ટોર ભાગ્યો માસ્ક શોધવા
કર્ફ્યૂનો અમલ બરાબર થાય છે કે કેમ એ જોવા થોડા શ્વાસ સળવળ્યા
મોબાઇલની બેટરીની આવરદા અચાનક અડધી થઈ ગઈ
બધાં બધું જ જાણે છે પણ કોઈ જ કંઈ જ જાણતું નથી.
કામવાળાંઓના વેકેશને ગૃહિણીઓને (કદાચ) ગૃહસ્થોનેય માંજી નાંખ્યાં
તીનપત્તી રમતો માણસ હવે ઓળખાયો બાપ નીકળ્યો
વર્ષોથી ડાઉન થઈ ગયેલાં લૉક અવાજ કરી-કરીને પણ ખૂલ્યાં ખરાં
ચાદરો હાંફતી’તી: બંધનમાં આઝાદી? લ્યા આ ખરું
રસ્તા એટલા સૂમસામ કે ડરે છે સાક્ષાત્ યમ પણ આવતા
ગંગા સાફ હિમાલય સાફ હવા સાફ ઘરનાં ને ઘટનાં જાળાં સાફ
રૂઝ આવી રહી છે

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૧૪/૦૪/૨૦૨૦)

[પ્રેરણાબીજ: વ્હાન ફેલિપે હરેરા (Juan Felipe Herrera)]

ભ્રમનિરસન

એની સાથે બે પગલાં ચાલી લીધા બાદ
અચાનક
એને લાગ્યું
કે
ક્યાંક થોડી ઉતાવળ તો નથી થઈ ગઈ ને?
હાથ હાથમાં લઈને ચાલવાનું શરૂ કર્યું હતું
ત્યારે તો ક્ષિતિજ પણ આખી અને સાફ નજરે ચડે
એવી સમજણના જૂતાં પગમાં પહેર્યાં હતાં.
સમજણ આમ તો માપની જ હતી
પણ ચામડું બરાબર તેલ પાયેલું ન હોય,
કડક-નવુંનકોર હોય,
અને સાઇઝ ચપોચપ હોય
તો જેમ આંટણ પડી જાય
એમ જ એનો અહેસાસ શરૂથી જ છોલાવા લાગ્યો હતો.
સાથે ચાલવાની લ્હાયમાં
ક્યાંથી ક્યાં નીકળી જવાયું એનો ખ્યાલ પણ રહ્યો નહોતો.
ને ખ્યાલની ખીલી પગમાં વાગી
ત્યારે અચાનક ‘આઉચ’ કરતોકને હાથ હાથમાંથી છૂટી ગયો.
હાથ છૂટવાની સાથે જ પગ અટક્યા
ને વિચાર દોડ્યા.
જીવનમાં ધારેલું બધું થવું જરૂરી તો નથી ને?
અને થયેલું બધું ધારેલું હોવું પણ ક્યાં અનિવાર્ય છે?
પગરખાં હોય કે સમજણ, પહેરતાં-પહેરતાં જ છૂટાં થાય ને?

થયાં.

હવે?

આ પ્રવાસ એનો પ્રવાસ હતો જ નહીં
એટલું સમજાઈ ગયા બાદ પણ
શું ફરી હાથ હાથમાં લઈ આગળ જવું જ પડે?
કે અહીંથી પાછાં પણ વળી શકાય?
એ વિમાસણમાં ત્યાં જ ખોડાયેલો રહી ગયો
ને
એના પગ હાથ હાથમાં લઈને આગળ વધી ગયા…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬-૦૧-૨૦૨૦)

પગથિયાં


(આસમાં સે આગે… ….હટગઢ, ૨૦૧૯)

*

સામે જ પગથિયાં હતાં
પણ વાદળ નીચે ઉતરી આવ્યાં હતાં
એમાં એ અડધેથી જ ગરકાવ થઈ ગયાં હતાં
ચડું કે ન ચડુંનો સવાલ
બેકપેકનું વજન વધારી રહ્યો હતો.
વાદળની પેલે પાર
આ પગથિયાં નહીં હોય તો?
એ અડધે જ પતી ગયાં હોય તો?
શું હશે પગથિયાંના પેલા છેડે?
પર્વતનું શિખર?
કે ખીણ?
પગથિયાં મને ઉપર લઈ જશે
કે ખીણમાં પટકશે?
બંને પગ બેકપેકમાં પેક કરી દઈ
હું
વાદળ હટી જાય એની રાહમાં
ત્યાં જ ઊભો છું-

-સદીઓથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૯-૧૯- ૫.૩૦ મળસ્કે)

સસલાના શિંગડાં

એક સંઘ સાથે તમે ક્યાંક જઈ રહ્યા છો
અને અચાનક જ
સસલાના માથે શિંગડાં ફૂટી આવ્યાં હોય એમ
ક્યાંકથી
કોઈક
ધસી આવે છે
ને
ધડાઅમમમમમઅઅ
પ્રચંડ ધડાકા સાથે
અચાનક જ તમારા કેટલા બધા સાથી મિત્રો
‘છે’માંથી ‘હતા’ થઈ જાય છે…
બૉમ્બના અવાજથી તમારા કાન
લાં…બા સમય સુધી હવે સૂન્ન જ રહેવાના છે…
આગ, ધુમાડા અને રાખના વાદળની વચ્ચેથી
તમારે તમારા સાથી મિત્રોના ટુકડા
કાળજીપૂર્વક વીણવાના છે
અને
ઝિગ-સૉ પઝલ રમતાં હો એ રીતે
એકનો ટુકડો બીજામાં ને બીજાનો ત્રીજામાં
ભળી ન જાય એમ
લોહી-માંસના બચી ગયેલા લબાચાઓમાંથી
તમારા મિત્રો ઘડી કાઢવાના છે,
જેથી એમના ઘરવાળાંઓ એમને ઓળખી કાઢી શકે.
હવે આજે આખો દિવસ દેશભરના ટીવીઓ ચીસો પાડશે,
ને આવતીકાલે સવારે અખબારો.
પરમદિવસે આખો દેશ
કેન્ડલ માર્ચ કાઢશે, સભાઓ ભરશે, રસ્તાઓ ગજવશે ને યુદ્ધ માંગશે.
મદદ માટેના પૈસાનું એક ઘોડાપૂર ઊઠશે
ને એમાંથી થોડાં લિટર તમારા મિત્રોમાંથી કેટલાકના ઘરના ઉંબરા ભીંજવશેય ખરાં.

સાંજે લગ્નમાં જવાનું હતું, એ લોકો ગયા.
વરઘોડામાં બેન્ડ પર નાચવું પણ પડશે.
ગલીબૉય ફિલ્મ હિટ થઈ ગઈ છે.
આવતીકાલની સાંજની ટિકીટ પણ આવી ગઈ છે.
એ જોવા જવું પડશે.
બધું ઠેકાણે પડી જશે, પડી જ ગયેલું છે
પણ તમારા કાનમાં પડી ગયેલી ધાક
જીવનભર દૂર થવાની નથી.
હવે બાકી આખી જિંદગી
તમે સસલાના માથે ફરી શિંગડાં ક્યારે ઊગી આવશે
એની દહેશતમાં જ પસાર કરવાના છો…
કેમ કે
સસલાના માથે શિંગડાં ઊગતા રોકનાર તો કોઈ છે જ નહીં.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૨-૨૦૧૯)

आज तुम्हें मैं जिस्माना चाहता हूँ।

 

कब तक युं रुहानी इश्क़ की दुहाई देती रहोगी तुम?
बहुत हो चुका।
उब चुका हूँ मैं इन रुहानी इश्क़ के चौंचलों से।
इन्हें कविओं ने पैदा किया है, इन्हें कविताओं में ही रहने दो।
अब मै प्यार करता हूँ तुमसे तो करता हूँ
और चाहता हूं तो बस, चाहता हूँ।
और अगर चाहता हूँ तो फ़िर आधा-अधूरा क्यों?
कोई तो वजह दो…

थक गया हूं मैं शाम के सिरहाने पर बैठकर
तुम्हारे ढलते हुए आँचल का सूरज देख-देखकर
और इन हवाओं की झुल्फ़ों से
मेरे अरमानों के गालों को सहलाते सहलाते।
तुम्हारा हाथ हाथ में लेकर बैठे हुए सदीयाँ बीत गई, जाना।
अब तुम्हारे अंदर उतर जाना है।

तुम्हारे और मेरे बीच
ये जो देखने-सराहने की काव्यात्मक दीवारें खडी कर रक्खी हैं,
आज इन्हें गिराना है किसी भी तरह।
आज मैं नहीं चाहता कि अपनी आग को फ़िर कपडों में छिपा-छिपाकर
तुम्हें उसी तरह आँखो से पीता रहूँ, पीता रहूँ, पीता रहूँ;
और फ़िर यूँ प्यासा ही मरता रहूँ, जीता रहूँ।

आज कोई अच्छाई की अडचन मुझे न रोक पाएगी।
आज मैं सच्चाई से टकरा गया हूँ।
आज मुझे कोई रुहानी इश्क़ का कॉन्डम मत थमा देना तुम,
आज तुम्हें मैं जिस्माना चाहता हूँ।
आज मैं तुम में उतर जाउँगा। आज मैं हम हो जाउँगा।

-विवेक मनहर टेलर
(०२-१२-२०१७)

કવિ અને કવિતા કદી કોઈ ખુલાસાના મહોતાજ હોતા નથી… દરેક ભાવક પોતાની સમજણના સથવારે જ એને સમજી શકતા હોય છે. પણ આ કવિતા સાઇટ ઉપર મૂક્યાના બીજા દિવસે મને એક મિત્રે ઝાકીરખાનની નઝમ મોકલી આપી. હું વરસોથી સમસામયિક હિંદી અને ઉર્દૂ કવિતા વાંચતો જ નથી એટલે મારા માટે આ નામ નવું હતું. (મારો દીકરો ઝાકીરખાન કોણ છે એની રજ-રજથી વાકિફ છે.) ઝાકિરખાનની નઝમ નીચે કોમેન્ટ વિભાગમાં મૂકી છે.

મારી આ અછાંદસ કવિતા એક મિત્ર સાથેના ચેટિંગનું પરિણામ છે. પ્લેટોનિક લવ અને ફિઝિકલ લવની ચડસાચડસીમાંથી આ નઝમ જન્મી છે. અને આ ચેટિંગ ચાલતું હતું ત્યારે મારી ઓફિસમાં ‘અપને હોઠોંસે લગાના ચાહતા હૂઁ, હાઁ, તુમ્હેં મૈં આઝમાના ચાહતા હૂઁ’ ગઝલ વાગી રહી હતી. આ ‘આઝમાના’ શબ્દ પરથી મને ‘જિસ્માના’ શબ્દ સૂઝ્યો. મારા અછાંદસની પહેલી પંક્તિ ઝાકીરખાનની કવિતા સાથે લગભગ હૂબહૂ મળતી આવે છે એ સંજોગને હું ઊઠાંતરી તરીકે સ્વીકારી પણ લઉં તો પણ મારી કવિતાને બહુ બહુ તો તરહી ગઝલની જેમ તરહી આઝાદ નઝ્મ કહી શકું. એ એક પંક્તિ સિવાય આ બન્ને કવિતા સરખી છે એમ કહેવું બન્ને કવિતાનું અપમાન છે. એક તટસ્થ વિવેચક તરીકે મારે એક પંક્તિમાં આ બે રચનાઓ વિશે કંઈ કહેવું હોય તો એમ કહી શકું કે જે જગ્યાએ ઝાકીરખાનની રચના પૂરી થઈ જાય છે એ જગ્યાએથી વિવેક ટેલરની રચના શરૂ થાય છે…

ઝાકિરખાનની કવિતાની શરૂઆત તો રુહાની ઈશ્કથી થાકેલા અને શારીરિક સુખ ઝંખતા માણસથી થાય છે પણ રુહાની ઈશ્ક કરવો જ નથી એમ કહ્યા પછી પણ ઝાકિરખાન રુહાની ઈશ્ક જ કરે છે.

મારી કવિતાની ગતિ સીધી છે. એ રુહાની ઈશ્ક નામના કવિઓએ જન્માવેલા પ્રપંચોથી થાકેલા નાયકની બેબાક સ્વગતોક્તિ છે. એ અડધું-અધૂરું ચાહવા માંગતો જ નથી. એ આંચલના સૂર્યને દૂરથી ઢળતો જોયા કરવાથી ને પ્રેમિકાના ઝુલ્ફોં અને ગાલોને પંપાળતા-પંપાળતા થાકી ગયો છે. એ પોતાની આગ કપડાંમાં સંતાડવા માંગતો નથી. જેને લોકોએ ‘અચ્છાઈ’ કહીને માથે ચડાવી મૂકી છે એ અડચણ પણ આજે એને રોકી શકનાર નથી. એ રુહાની ઈશ્કનું કૉન્ડમ પહેરનાર નથી… એ એની માંગણીમાં શરૂથી અંત સુધી સાફ છે અને એની ગતિમાં ક્યાંય કોઈ અવરોધ કે યુ-ટર્ન્સ નથી.

મા

Monkeys by Vivek Tailor
(ઊભુ રહે… ક્યાં ભાગે છે તું?..                       …..કૌસાની, મે-૨૦૧૭)

*

મા વિશે લખવા માટે મારી પાસે કંઈ જ નવું નથી.
અય મા! તેરી સૂરત સે અલગ…
जननी जन्मभूमि श्च..
મા તે મા….
માવતર કમાવતર…
જનનીની જોડ સખી!
જે કર ઝુલાવે પારણું….
-આ બધું તો ઑલરેડી લખાઈ ગયેલું છે.
મા માટે કવિતા લખવા માટે મને કોઈ ગીત-ગઝલ સૂઝતાં નથી
કેમ કે મા સાથેના મારા સંબંધો બિલકુલ નિયમિત નથી.
મને બહુ મોડું થાય તો મા મારી રાહ જોઈને બેસી રહેતી નથી.
એ સૂઈ જાય છે.
માને કંઈ દુર્ગાની જેમ દસ હાથ નથી.
રસોઈ મીનાક્ષીબેન બનાવી જાય છે.
કચરા-પોતું, વાસણ-કપડાં પણ એણે કરવા પડતાં નથી.
ટેક્સ્ટબુકમાં છપાયેલું હોય કે ફિલ્મોમાં બતાવે
એવું કંઈ ખાસ એણે કરવાનું આવ્યું નથી.
પ્રેક્ટિકલી મા પાસે એવું કંઈ કરવા જેવું છે જ નહીં જેની કવિતા કરી શકાય.
હું ડ્રૉઇંગરૂમમાં વધારે બેસતો નથી;
મા સાથે તો જવલ્લે જ.
એની સાથે વાત કરવા જેવું મારી પાસે કશું હોતું નથી,
તો પછી કવિતા શેની કરવાની?
પણ એય માણસ છે, માણસ… ભગવાન તો નથી જ ને?
મારા વર્તનથી એને દુઃખ પણ થતું જ હશે,
કેમકે એના ચહેરા પર મારા વડે થતી અવહેલના ક્યારેક જોઈ શકાય છે.
મા મરી જશે તો શું મને તકલીફ થશે ખરી?
શું હું ત્યારે મા વિશે કવિતા લખીશ?
ખબર નહીં.
હું એને ભગવાન ગણતો નથી.
મેં ભગવાનને જોયો પણ નથી ને હું ભગવાનમાં માનતો પણ નથી.
પણ ગઈકાલે જ્યારે મારા દીકરા પર ગુસ્સામાં મારો હાથ ઊંચો થઈ ગયો
ને મારા દીકરાની માએ
ફક્ત એની આંખો વડે મારા હાથને હવામાં જ પકડી લીધો
ત્યારે…
બસ ત્યારે, મને થયું કે મા મને થોડી થોડી સમજાય છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૫-૨૦૧૭)

 

Francolins by Vivek Tailor
(તીતર કે દો આગે તીતર                  …..કોર્બેટ, મે-૨૦૧૭)

સંબંધ – બ્લેક & વ્હાઇટ : ૦૧ : બ્લેક

seagulls by Vivek Tailor
(આમ નહીં, આમ…                               ….સિગલ્સ, લેહ, ૨૦૧૩)

૧.
એણે કહ્યું, આમ નહીં આમ.
મેં કહ્યું, આમ નહીં આમ.
એણે કહ્યું, આ નહીં તે.
મેં કહ્યું, ઓકે.

એની ઇચ્છાઓ સાથે એડજસ્ટ થવાનું
મેં શીખી લીધું હતું
બરાબર એ જ રીતે,
જેમ એણે પણ.
આખરે એને પણ
આ સંબંધ કોઈક રીતે ટકી જાય એમાં જ રસ હતો.
પણ
સંબંધની તકલીફ એ છે કે
એમાં ૩૫ માર્ક્સે પાસ નથી થવાતું,
સોમાંથી સો તો ભાગ્યે જ કોઈના આવે છે
અને
આ વાત જેટલી જલ્દી સમજી લેવાય એટલું સારું
કેમકે
સંબંધની સાંકડી ગલીમાં
એક તો રાત ઓછી છે ને વેશ ઝાઝા છે.

૨.
‘જે રીતે આપણે આજ સુધી મળતા આવ્યા
એ રીતે હવે નહીં મળી શકાય.
હવેથી આ નવા નામે મળવાનું રાખીએ,’
– એણે કહ્યું,
કોરી આંખોને ત્યાં જ ઊભી રાખી
મારી નજર પાછી વળી ગઈ ત્યાંથી.
એને કેમ કરીને સમજાવવું
કે
એક સંબંધની કબરની ઉપર
બીજા સંબંધનો મહેલ ચણાતો નથી

૩.
નો પેઇન, નો ગેઇન.
ફાટી ગયેલા સંબંધને સાંધવા
આપણી સોય તો
એકધારી સોંસરી નીકળતી જ રહે છે,
જેમ પહેલાં નીકળતી હતી.
ફરક એટલો જ કે આપણી જાણ બહાર
સોયમાંથી દોરા સરી ગયા છે…

૪.
મારું સૉરી
એને સંભળાયું જ નહીં.
મેં પણ
પછી
એનું આઇ લવ યુ જતું કર્યું.
આલિંગનનો વરસાદ તો રાતભર પડતો રહ્યો,
પણ પથારી કોરીની કોરી જ.

૫.
આજના સંબંધોમાં
વિશ્વાસનો શ્વાસ
સામાનો મોબાઇલ હાથમાં લઈએ
ત્યાં જ પૂરો થઈ જાય છે.

૬.
મોબાઇલની જેમ જ
આજકાલ સમ્-બંધમાં બંધાયેલા
બે જણ પણ
દિવસે-દિવસે
વધુ ને વધુ સ્માર્ટ બનતા જાય છે…
બે જણની વચ્ચે શું છે
એની ખબર
બે જણને પણ પડતી નથી.

૭.
આજ-કાલના સંબંધો
અગ્નિથી અગ્નિ સુધી લંબાય
તો તો
અહો અહો !

૮.
કેટલાક સબંધ
હકીકતમાં
અગ્નિની નહીં,
લોકોની સાક્ષીએ જ બંધાતા હોય છે
ને એટલે,
ફક્ત એટલે  જ

લોકોની સાક્ષીએ નહીં,
અગ્નિમાં જ ખતમ થતા હોય છે.

૯.
સમ્-બંધમાં
આજકાલ
‘બંધ’ન વધુ
અને
‘સમ’ત્વ ઓછું રહી ગયું છે.

૧૦.
કેટલાક સંબંધ
ફક્ત એટલા માટે જ ટકી જતા હોય છે
કે
બેમાંથી એકેય પાસે
નથી હોતા બીજા કોઈ ઓપ્શન
અને/અથવા
હિંમત..

૧૧.
મોટાભાગના છૂટાછેડા
કૉર્ટમાં નહીં,
કોઈપણ જાતના સહી-સિક્કા-સાક્ષી વગર
એક જ છતની નીચે
એક જ પથારીમાં
લેવાઈ જતા હોય છે.

૧૨.
સંબંધનો વિશાળ ડબલબેડ
જ્યારે ઈગોની સ્લિપિંગ બેગમાં
ફેરવાઈ જાય છે
ત્યારે
બેમાંથી એકેય માટે
હલવા-મૂકવાનું તો ઠીક,
શ્વાસ લેવુંય દુભર બની જાય છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૧/૦૧-૦૪-૨૦૧૭)

couple by Vivek Tailor
(સાથ-સાથ….                                                   …ગોવા, ૨૦૧૫)

શોધ

IMG_1585
(કુછ તેજકદમ રાહેં….      …સિંગાપોર, ૨૦૧૬)

*

કૂતરું કરડે અને હડકવા થાય
એમ તમને ભટક-વા થઈ ગયો છે.
એક સ્થળ.. બીજું સ્થળ…
એક દિશા… બીજી દિશા…
– તમે રસ્તા બદલતા રહો છો, નક્શા બદલતા રહો છો.
પ્રાંત બદલાય છે,
ભાષા પણ અને વેશ પણ.
પણ તમે?
તમે-
તમે તો મૂળે પલાંઠીના માણસ.
તમારે પગે ભમરી? ક્યારથી?
મને કહેશો,
તમે શું શોધી રહ્યા છો?
નહીં?
એક મિનિટ…
જરા તમારી આંખોમાં
ચૂકી જવાયેલ સ્ટેશનનું નામ તો વાંચી લેવા દો મને,
કેમકે
એ દિવસથી જ
તમારા સરનામામાંથી ઠરી-ઠામ છેકાઈ ગયું છે !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૨-૨૦૧૩)

*

IMG_2095
(તું જ મારી શોધનો કિનારો…                  ….જૂનું કોચી, ૨૦૧૬)

ખરી ગયેલા પોપડા

diwal_01

સમયની ચાવીથી
ગઈકાલની ભીંત ખોતરીને
ખરેલા પોપડાની ખાલી પડેલી જગ્યામાંથી
હું ભીતર ઘૂસ્યો.
ભીંતની અંદર
મારી ગઈકાલ એની આજ જીવતી આખી પડી હતી.
મેં જોયું,
સવારના પહોરમાં હું પત્ની સાથે સાઇકલ લઈને
છે…ક ડુમસ જવા નીકળ્યો.
હું મારી પાછળ પાછળ જ હતો.
બી.આર.ટી.એસ.ના કોરિડોરમાં
મેં બંને હાથ છોડીને પૂરપાટ સાઇકલ ભગાવી.
મારી નજર સામે જ
મારી સાઇકલની સીટના સળિયાનું લિવર સ્હેજ ઢીલું થયું
ને એકાદ ફૂટ ઊંચે કરેલી સીટ
ફાટાક્ કરતીકને…
હું મારા હાથ પકડી શકું
કે છોડી દીધેલા હાથથી ગબડતું સમતુલન જાળવી શકું
એ પહેલાં તો
હું સિમેન્ટના રોડ પર પૂર જોશમાં…
૧૦૮ આવી એ પહેલાં તો જો કે હું ભાનમાં પણ આવી ગયો હતો.
પણ મારી પત્નીની હાલત જોઈને
હું મારી ગઈકાલની આજમાં અવળો દોડ્યો.
સૌથી પહેલાં તો મેં સીટના સળિયાનું લિવર ટાઇટ કરી દીધું.
પછી જેવો હું કોરિડોરમાં હાથ છોડવા ગયો કે
મેં જબરદસ્તીથી મારા હાથ સ્ટિઅરિંગ પર ચિપકાવી દીધા
અને સાઇકલના પેડલ પર તો બેસી જ ગયો.
લે, વધાર ઝડપ હવે જોઉં…
અકસ્માત વિના બી.આર.ટી.એસ.નો કોરિડોર પસાર થઈ ગયો
એટલે
ભીંતમાંથી ખરેલા પોપડાની જગ્યામાંથી ફરી બહાર કૂદી આવ્યો.
હાશ !
પત્યું.
બચ્યો…
પણ બહાર તો કોઈ બીજી જ દુનિયા હતી.
મારો દીકરો મારી ખુરશીમાં બેસીને પેશન્ટ તપાસતો હતો.
એની જ ઉંમરના મને એની સામે ઊભેલો જોઈને એ બોલ્યો,
બોલો, શું તકલીફ છે ?
મારી પર તો જાણે ભીંત પડી.
હું તો લાગલો જ હડી કાઢીને પાછો ભીંતમાં ઘૂસ્યો.
સીટનું લિવર ફરી થોડું ઢીલું કરી દઈ
ચુપચાપ બહાર આવીને
પાટો મારેલા હાથમાં જઈને સૂઈ ગયો.
સમયની ચાવી
મેં ભીંતની અંદર જ નાંખી દીધી.
ન રહેગા બાંસ, ન બજેગી બાંસુરી.
ખરી ગયેલા પોપડા
કંઈ ભીંત પર પાછા ચોંંટતા હોતા નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫-૦૭-૨૦૧૬)

diwal_02

જ્વાળામુખી

kiro dunder
(હર શામ લગે સિંદૂરી…..    મૃત જ્વાળામુખી, છારી-ઢંઢ, કચ્છ, ઓક્ટો-૨૦૦૯)

*

જ્વાળામુખી ફાટે
ત્યારે
એક પ્રચંડ વિસ્ફોટ,
ગગન ચૂમતી અગનજ્વાળાઓ
અને
લાવાના ફૂવારાઓ
આસ-
પાસ-
-ચોપાસ
નું
બધું જ
તહસનહસ કરી નાંખે છે.
ઘર-ખેતર-પશુ-પંખી-માણસો :
રાખના ઢગલા નીચે સૃષ્ટિ એક થઈ જાય છે.
પણ
પછી
સમય
જતાં
એ જ લાવાયુક્ત જમીન ઈર્ષ્યા જન્માવે એવી ફળદ્રુપ બની રહે છે
ત્યારે
આવતીકાલની પેઢીને
ગઈકાલનો જ્વાળામુખી
છૂપા અભિશાપ જેવો લાગે છે.

જો કે સંબંધો તો આપણે આ જ જીવનમાં જીવી લેવાના હોય છે,
એમાં કોઈ આવતીકાલની પેઢી આવતી નથી એટલે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૭-૨૦૧૬)

*

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
(નદીની જેમ આપણું આ હોવું ખુલ્લું છોડી દો…    નુબ્રા વેલી, લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

એક ન જોયેલી છોકરી માટે…

a_IMG_6121
(એક લડકી અનજાની સી….    …ગોવા, ૨૦૧૫)

*

એણે મને કહ્યું, તમે મારા પર એક કવિતા ન લખો ?
ન જાણ, ન પિછાન,
ન કોઈ મુલાકાત.
ફેસબુક પરના પાંચ હજારના ફ્રેન્ડ લિસ્ટમાંથી એક.
એક મેસેજ અને આ માંગ.
શું ગણવું?
કવિ હોવાનો ફાયદો કે પછી સાઇડ-ઇફેક્ટ ?
સૂરજના નારંગી તડકામાં લંબાવીને પડેલા
નાગા શબ્દોને મેં ઢંઢોળ્યા.
ટોપલામાં ભરી લઈને બારાખડીઓ ઉસેટી લાવ્યો.
એક પછી એક અક્ષરોને
કાન મરોડીને લાઇનમાં ગોઠવવાનું મહા અભિયાન આદર્યું.
તાવિક વાખલનું યરાજ
રુંપક થીન.
પસીનો પડી ગયો.
એક ન જોયેલી છોકરી માટે
ન ધારેલી કવિતા લખતાં લખતાં.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૬-૨૦૧૬)

*

a_IMG_6955
(એક અન્જાન હસીના….                          …ગોવા, ૨૦૧૫)

ચિત્ર

image
(ચિત્ર સૌજન્ય : શ્રી મહેશ દાવડકર)

*
કંઈ કેટલીય જાતના રંગ વાપરી જોયા.
પેન્સિલ પણ કંઈ હજાર બદલી જોઈ.
જાતજાતના ને ભાતભાતના કાગળ અજમાવી જોયા.
અહીં ગયો.
ત્યાં ગયો.
આની પાસે ગયો. તેની પાસે ગયો.
આ કર્યું. તે કર્યું.
પૂછો કે શું શું ન કર્યું?
અંદરથી જે સૂઝ્યા એ બધા રસ્તા લીધા.
જ્યાંથી-ત્યાંથી
ક્યાં-ક્યાંથી
જે-તે
જે-જે સલાહ મળી, એ બધા પર અમલ કરી જોયો.
આની-પેલાની બધાની મદદ સ્વીકારી.
પણ મારું ચિત્ર
કદી પહેલાં જેવું થઈ શક્યું નહીં.
મેં
મારા હાથે જ….
………

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨-૦૫-૨૦૧૫)

*

image
(ચિત્ર સૌજન્ય: શ્રી પ્રજાપતિ શિલ્પી બુરેઠા)

હું અને તું…

IMG_1003

*

રચવાના બાકી રહી ગયેલા મેટફોર્સને અઢેલીને
હું અને તું
નહીં કહેવાયેલા શબ્દોના ગરમાળા નીચે બેઠાં બેઠાં
નહીં ઊગેલા સૂરજ વીણવાની
નહીં કરેલી કોશિશ કરતાં હતાં
એ વખતે
શક્યતાના ઊંટની આવતી કાલની ખૂંધ પરથી ગબડી પડેલા પવને
તારા કાનની બૂટના ત્રીજા કાણામાં લટકતા
મારે કરવાના રહી ગયેલા ચુંબનોને
જરા-જરા સહેલાવ્યા ન હોત
તો…

…તો આ શબ્દો આટલા ગરમાળાયા જ ન હોત
અને
કોઈ મેટફોર્સ બચ્યા જ ન હોત બનાવવા માટે
અને
આપણને અઢેલવા માટે થડ વગરની આજ સિવાય કંઈ હોત જ નહીં.
મતલબ કે કશું હોત જ નહીં
મતલબ કે
તારો ‘તું’ મારા ‘હું’ સાથે ‘અને’થી જોડાયેલો જ ન હોત.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૪-૨૦૧૬)

*

 

IMG_2515

હે પ્રભુ !

02
(……ભેડાઘાટ, મધ્યપ્રદેશ, મે-૨૦૧૫)

*

ॐ शांतिः शांतिः शांतिः ।
હે પ્રભુ !
રોજ જ સવારે સમયસર હું આપની સેવામાં હાજર થઈ જાઉં છું
એ તો આપ જાણો જ છો.
આપ તો અંતર્યામી છો, સ્વામી.
આપ જાણો જ છો કે હું માત્ર નિસ્વાર્થ સેવા જ કરવા આવું છું.
આપ તો અંતર્યામી છો, ભગવન!
હું મારા માટે કદી કશું માંગતો નથી.
અરે હા, પ્રભો !
આ મંદિરના પગથિયાં પર
રોજ લાઇન લગાડીને બેસી રહેતા ભિખારીઓનું કંઈ કરો ને !
આપ તો જાણો જ છો, અન્નદાતા
કે હું મંદિરે આવવા નીકળું છું
ત્યારે ખિસ્સામાં પાકિટ લઈને આવતો નથી, નહિંતર…
એમાં આજે તો પગથિયાં ચડતી વખતે
પેલો નાગૂડિયો, સાલો પગને જ ચોંટી પડ્યો.
માફ કરજો, સર્વેશ્વર !
પણ જળો જેવો… છેલ્લે લાત મારી ત્યારે જ છૂટો પડ્યો…
યુ નો, બોસ!
હાથમાંથી પૂજાની થાળી પડી જાત નહિંતર…એટલે…
કપડાં પર પડતે તો આ નવા કપડાં બગડી જતે મારા.
અને આજે તો મારે નોકરી માટેના ઇન્ટર્વ્યૂ માટે જવાનું છે.
આમ તો લાગવગ લગાડી જ દીધી છે, યુ સી !
બટ… તમારી મહેરબાની પણ હોય તો તો…
ના… ના… મારા માટે નહીં
પણ મારા ઘરડા મા-બાપ
બિચારા આશા લગાવીને બેઠા છે મારા પર.
ટકા બરાબર આવે એ માટે થોડી ચોરી પણ કરેલી પરીક્ષામાં.
કરવી પડેલી, યાર..
આપ તો જાણો જ છો, હું કદી ખોટું કરતો નથી.
ડોનેશન આપીને ભણાવ્યો એ લોકોએ મને.
આ નોકરી માટે આમ તો સાહેબને પણ ખુશ કરવાનું કહેવડાવ્યું છે.
મને જો કે આવું બધું કરવાનું, યુ નો, ફાવતું નથી.
હું રહ્યો સીધો માણસ. સિદ્ધાંતવાદી.
પણ આ સાહેબો સાલા…
સૉરી બોસ! આ સાલી જીભ જ એવી થઈ ગઈ છે…
પણ એ લોકો લાંચ લીધા વિના જોબ આપતા જ નથી.
પેરેસાઇટ્સ છે…
એ લોકોમાં અને પેલા ટ્રાફિક સિગ્નલ પર
ભટકાઈ ગયેલા નાગા ટાબરિયામાં કંઈ ફેર છે?
પણ એ ટાબરિયાવના મા-બાપ પણ ખરા હશે, નહીં?
રસ્તા પર ભીખ માંગવા છોડી દીધા.
ભણાવવા-બણાવવાના નહીં?
અરે હા, યાર…
આ ભણાવવાની વાત પરથી યાદ આવ્યું.
મોટાભાઈના પપ્પુનું રિઝલ્ટ જરા ડાઉન આવ્યું, યુ નો.
હવે એના માટે ડોનેશનનું એરેન્જ કરવાનું.
આ એક મારી નોકરીનું થઈ જાય પછી તો બખ્ખા જ બખ્ખા…
અરે.. અરે… પ્રભુ ! આ દેવા પડવાના છે તે લેવાના નહીં ?
સિસ્ટમ જ આખી એવી સડી ગઈ છે ને, દેવાધિદેવ…
તમે તો જાણો જ છો કે મને તો…
તમે તો જાણો જ છો કે હું કેટલો નિયમિત…
ઓકે…ઓકે…
રોજ નથી આવતો. નથી આવી શકાતું, યાર…
પણ આ શ્રાવણમાં તો રોજ આવું જ છું ને !
અને જ્યારે પણ કોઈપણ મંદિર રસ્તામાં આવે છે,
કમ સે કમ માથું ઝૂકાવીને પગે તો લાગી જ લઉં છું ને !
બસ હવે, વધુ તો શું કહું, અંતર્યામી ?
તમારાથી શો પરદો કરવાનો ?
ઓહ શીટ !
સાડા આઠ થઈ ગયા…
ભગવાન… જરા જોઈ લેજો બધું, યાર…
નીકળું.
ॐ शांतिः शांतिः शांतिः ।

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૧૦-૨૦૧૪)

*

01
(……ભેડાઘાટ, મધ્યપ્રદેશ, મે-૨૦૧૫)

એક કાગળ જૂનો….

Goa by Vivek Tailor
(ડાઉન મેમરી લેન….     ….ગોવા, નવે., 2015)

*

કબાટના ખાનાં સાફ કરતી વખતે
એક જૂનો કાગળ
હાથ આવ્યો.
ગડીબંધ કાગળના રંગ-રૂપ જોઈને જ ઘણું ઘણું યાદ આવી ગયું.
સમયે પણ સમય જોઈને
કાંટા પર ફરવું પડતું મેલીને
મારી અંદર ઝંપલાવ્યું.
ઘસાવા આવેલ એ કાગળમાં શું હતું
એ આટલા વરસેય ભૂંસાયું નહોતું.
હાથના હળવા કંપને હૈયાથી ઝાલીને ગડી ઊઘાડી.
ક્યારેક લોહીમાં વહેતા એ કાગળમાંના ચિરપરિચિત અક્ષરો
ઘસાયેલા કાગળમાંથી ખડી પડી
મારી ચોકોર વીંટળાઈ વળ્યા.
મને…મને…મને…ની બૂમોથી હું આખો છલકાઈ ઊઠ્યો.
કોને તેડું ને કોને નહીંની અવઢવમાં
હું ત્યાં જ બેસી રહ્યો.
કેટલી વાર તે તો કેમ કહી શકાય ?
સમય તો કાંટા છોડીને…

છપાક્ કરતાંકને બે’ક અક્ષરોએ ભીંજાયા હોવાની બૂમો પાડી
ને હું સફાળો…
આંખમાંથી અદૃશ્ય થઈ ગયેલી દૃષ્ટિ ક્યાંકથી પાછી ફરી.
એક હળવા કંપ સાથે (હૈયા અને) કાગળની ગડી કરી ફરી ખાનામાં….
ગાલ લૂછ્યા
ને
ગળામાં હાડકાંની જેમ અટકી ગયેલો સમય
સમય વરતીને ફરી કાંટા પર ટંગાઈ ગયો,
નિરંતર ગોળ ગોળ ફરવા માટે.
મેં પણ ખાનું બંધ કર્યું
ને કામે લાગ્યો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૧૨-૨૦૧૫)

*

sunset by Vivek Tailor
(સાંજનું સોનુ….           …ગોવા, નવે., 2015)

છપાક્ !!!

IMG_6826
(અઢેલીને….                          ….જયપુર, નવેમ્બર, ૨૦૧૪)

*

શું લખો છો ?
– એણે પૂછ્યું.
એક ઉઘાડી પેન્સિલ પહેરીને
ક્યારનો
હું કોરા કાગળમાં ઝંપલાવવા
મરણતોડ પ્રયાસ કરી રહ્યો હતો.
પગની અણી ડૂબે
એટલી જગ્યાય જડતી નહોતી.
થીજી ગયેલી ક્ષણોની
મૌન દીવાલોને
સદીઓથી અઢેલી બેઠા વિચારોને
જ્યારે ખાલી ચડી ગઈ,
મેં એની સામે જોયું.
સા…વ કોરા કાગળ જેવું જ એ હસી,
ને હું આખો જ…
છપાક્ !!!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૧૧-૨૦૧૫)

*
dove by Vivek Tailor
(છપાક્ ….                          …ભરતપુર, ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૪)

છરી

couple by Vivek Tailor
(સાથ-સાથ….. …ગોવા, નવેમ્બર, ૨૦૧૫)

*

એકમેકની બાંહોમાં
ચસોચસ જકડાયેલા હોવાની ચરમ
એકાંગ ક્ષણે
એકાદ શબ્દ
માખણમાંથી પસાર થતી છરીની જેમ
તમારી આરપાર નીકળી જાય
અને
તમે તમે
અને
એ એ બની જાવ
એ ઘડી,
જ્યારે તમે જાણો છો કે હવે
તમે તમે નથી અને
એ એ નથી
તમે જાણી જાવ છો કે
તમે તમે નથી એ એ જાણે છે
એ એ નથી એ તમે જાણો છો એ એ પણ જાણે છે
એ ઘડી
બગડી ગયેલી ઘડિયાળના કાંટાની જેમ
તમારી અંદર અટકી જાય છે
અને
બંને છેડે માખણ પીગળીને અલગ થઈ જવાની ઘડીએ
વચ્ચે ખોડાઈ ગયેલી એ છરી
નૉ-મેન્સ લેન્ડ પર ઊગી આવેલા કેકટસની જેમ
ક્યાં સુધી રાહ જોતી રહેશે ફૂલ ઊગી આવવાની ?
શું એ જાણતી નથી
કે કેટલાક આલિંગન કદી પૂરાં થતાં નથી હોતાં ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૭-૨૦૧૫)

*

couple by Vivek Tailor
(આજનું પેરેન્ટિંગ…. …ગોવા, નવે-૨૦૧૫)

???

Vivek Tailor
(અરીસો ? ખાલીખમ ?         …. જયપુર, ૨૦૧૪)

*

તેં કહ્યું, પ્રેમ છે.
મેં કહ્યું, એમ ? છે ?
તેં કહ્યું, એમ ? નથી ?
મેં કહ્યું, એમ નથી.
તેં કહ્યું, કેમ નથી ?
મેં કહ્યું, વહેમ નથી ?
તું ત્યાં જ બેસી રહી, સ્થિર.
હું
મને લઈને
ચાલતો થયો.
ઘરે આવી અરીસામાં જોયું
તો અરીસો ખાલીખમ.
મને થયું, આ વહેમ નથી ?
નથી ? તો કેમ નથી ?
કેમ એમ નથી ?
કેમ, નથી એમ નથી ?
એમ ? છે ?
શું આ પ્રેમ છે ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૫-૦૫-૨૦૧૫)

*
Jaipur fort by Vivek Tailor
(અરીસો, જળ સરીસો….                                ….જયપુર, ૨૦૧૪)

અંતર

secret admirer

*

તું જેટલી મારા દિલની નજીક છે
ઘરથી પણ એટલી જ નજીક હતી
પરંતુ
તારા આ ખાસ દિવસ પર પણ
એટલું અમસ્તું અંતર
અમસ્તુંય
હું કાપી શક્યો નહીં.
પહેલીવાર
આટલા વર્ષોમાં
તારા હાથમાં હાથ
અને
આંખમાં આંખ મિલાવી
તને વિશ કરી ન શકાયું.
હાય!
હું
હવે
મારા અંતર પર હાથ રાખીને
તને વિશ કરું છું-
‘હેપ્પી બર્થ ડે’
-કદાચ ત્યાંનું અંતર કાપી શકાય..

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૦૭-૨૦૧૫)

*

b day cake

અંદર અંડરલાઇન

Vivek Tailor _preparation

ભરઉનાળે
ધોધમાર તૂટી પડેલ
ક-મોસમનો પહેલો વરસાદ
દુનિયા આખ્ખીને
સાગમટે ચોખ્ખીચણાક કરવા બેઠો
ત્યારે
ગામ આખાના એકેએક કવિઓ
કાગળ લઈને મચી પડ્યા.

..

મેં
માત્ર
હાથમાં લીધેલી ચોપડી
વાંચતા-વાંચતા
ગઈકાલે
મારાથી થઈ ગયેલા ગુસ્સા સામે
એની ભીની થઈ ગયેલી આંખો નીચે
ચોપડીની
અથવા
મારી
અંદર અંડરલાઇન કરી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૦૪-૨૦૧૫)

બોધિવૃક્ષ

garmaaLo by Vivek Tailor
(પહેલો પીળો શ્વાસ….                  …..ગરમાળો, ૨૦૧૦)

*

પાક્કો નમાજી ન હોઉં એમ
દર ઉનાળે
પાંચ-પચીસવાર
આ ગરમાળા નીચે હું થોભું જરૂર છું.
હજુ ગઈકાલે જ એણે
આ મોસમનો પહેલો પીળો શ્વાસ લીધો લાગે છે.
આ પીળા શ્વાસના પડછાયાને અઢેલીને ઊભો રહું છું
એ ઘડી
મારામાં ધોમધખતો સૂરજ ચંદ્રાવા માંડે છે.
શહેરની ગલીઓમાં
સતત ખોવાતા રહેતા
મારા શ્વાસનું કદાચ આ છેલ્લું સરનામું છે.
ઘડી-બે ઘડી
આ સરનામે
હું
મને
મળું છું
ત્યારે
એક શંખધ્વનિ લોહીમાં ઊભરાતો સાંભળું છું –
બુદ્ધં શરણં ગચ્છામિ…
સંઘં શરણં ગચ્છામિ…
ધમ્મં….

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૩-૨૦૧૫)

*

GarmaaLo by Vivek Tailor
(પહેલો પીળો શ્વાસ….                …..ગરમાળો, ૨૦૧૦)

લૂંટ

tree by Vivek Tailor
(ઉર્ધ્વમૂલ…..                                            …. અંદમાન, ૨૦૧૩)

*

ચોર એના પર ચડીને આવશે
ને ઘર લૂંટી જશે
એ આશંકામાં
મારા ઘરની સામે રહેતાં
વયોવૃદ્ધ કાકા-કાકીએ
એમના ઘરની
પાંચ ફૂટિયા કમ્પાઉન્ડ વૉલની બહાર ઊભેલા
ત્રણેય ઘટાટોપ વૃક્ષ મૂળસોતાં કપાવી નાંખ્યા.
શું હશે એમના ઘરમાં લૂંટાવા જેવું?
એમનાં સંતાનો તો વરસોથી
વિદેશમાં વસી ગયાં છે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૨-૨૦૧૫)

before I slip

0_kingfisher
(છટા….. …શ્વેતકંઠ કલકલિયો, ભરતપુર, ફેબ્રુ, ૨૦૧૪)

*

કૂકડો ક્યારે ગાયબ થઈ ગયો,
ખબર પણ ન પડી.
ચકલી વિશે તો છાપામાં અવારનવાર આવતું રહે છે
એટલે એ ધ્યાનમાં છે.
પોપટ વિશે કોઈ લખતું નથી
પણ એનો મને ખ્યાલ છે.
બિલાડી ?
લાસ્ટ ક્યારે જોઈ હતી?
– હમ્મ્મ્મ્મ્…
ગોખલા અને કબૂતર ?
ઘૂટરઘૂ?
ENT-Eye વાળાને બતાવું કે પછી બરાબર જ હશે?
કાગડા-કૂતરા જો કે વધતા જ જાય છે.

અર્બનાઇઝેશન વિશે કવિતા ઘણા લખી ગયા છે.
મારે એ નથી લખવી.
હું તો જાણતો જ હતો
કે શહેરમાં પણ જંગલ dark અને deep જ છે.
અને મેં કોઈ પ્રોમિસ પણ કર્યું નહોતું.
હા, miles to go before I sleep…
miles to go before I slip!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૧૧-૨૦૧૪)

*

a_IMG_9777 copy
(તાક…..                          …કાબરો કલકલિયો, ભરતપુર, ફેબ્રુ, ૨૦૧૪)

લાલ રંગ…

red flower by vivek tailor
(યે લાલ રંગ કબ મુજે છોડેગા…. …અંગ્રેજી કબ્રસ્તાન, સુરત, ૧૭/૧૨/૨૦૧૪)

*

પાકિસ્તાનની એક શાળામાં સોળમી ડિસેમ્બરે આતતાયીઓએ કરેલા માસુમ ભૂલકાઓના નૃસંહારના નગ્ન નાચના અનુસંધાનમાં એક નાનકડી વાત… એક ભારતીય હોવાના નાતે.. એક મનુષ્ય હોવાના નાતે…

*
રોજની જેમ જ
આજે પણ
જાતજાતના રંગના સૂરજ
કોરા કાગળ પર ઊગી આવ્યા હતા.
પીળો સૂરજ… ભૂરો સૂરજ… લીલો સૂરજ…
વાદળી.. પોપટી… જાંબલી… નારંગી… મોરપિંચ્છ…
નાચતો સૂરજ… ગાતો સૂરજ…
ખાતો… પીતો… રમતો… કૂદતો…
ને અચાનક
ઘડ-ધડ-ધડ-ધડ કરતીક એક લાલ પીંછી બધા પર ફરી વળી.
ભરયુવાનીમાં કપાળથી કંકુ ખરે
એમ
પૂર્વમાં જ આથમી ગયેલા બધા સૂરજ
આકાશને પૂછતા ગયા –
આ લાલ રંગ આપણે જ ભેગાં મળીને બનાવ્યો હતો ને
બીજા પર નાંખવા માટે ?
હવે… આકાશ શું બોલે ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬/૧૨/૨૦૧૪)

*

design by vivek tailor
(સમયના પ્રહાર….                  …અંગ્રેજી કબ્રસ્તાન, સુરત, ૧૭/૧૨/૨૦૧૪)

ઊંચો

swayam with me
(વધુ ઊંચુ કોણ ? હું કે તું ?….. …ઉદયપુર, ૨૦૧૪)

*

પપ્પા ! જુઓ, હું તમારાથી ઊંચો !
ખેંચીને
એણે મને અરીસાની સામે
ઊભો કરી દીધો.
હા, ભાઈ !
વાત તો સાચી.
પેંગડામાં પગ ઘાલ્યો ખરો તેં…
હજી છેલ્લે એણે ચેક કર્યું હતું ત્યારે તો
એકાદ સેન્ટિમીટર બાકી હતું
ને એટલામાં તો એ આગળ પણ વધી ગયો !
અચાનક

વધતી ઊંમરનો બોજો અનુભવાયો.
મેં અરીસાને પૂછ્યું –
દીકરો વધુ ઊંચો થયો છે
કે
હું થોડો ઝૂકી ગયો છું ?!

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૧-૦૯-૨૦૧૪)

*

swayam with myself
(Stay cool, my dad….                …ઉદયપુર, ૨૦૧૪)

નેકેડ-ન્યૂઝ

cowboy by Vivek Tailor
(આજ કા પી.કે…..              …ટાઇમ્સ સ્ક્વેર, મે, ૨૦૧૧)

*

કેટલાક લોકો કપડાં ઉતારીને બેડરૂમમાં એકલા પણ
અરીસાની સામે ઊભા રહી શકતા નથી.
(કળશ પૂર્તિ, દિવ્ય ભાસ્કર, પાના નં-૬, ૧૬/૦૭/૨૦૦૦)

મહાનગરમાં કરવામાં આવેલા એક સર્વે અનુસાર
૨૯% યુગલો આપણે ત્યાં એવા છે જ્યાં પત્નીએ કદી પતિને નિર્વસ્ત્ર જોયો જ નથી,
રાતના અંધારામાં અડધા કપડાં ઉતારીને પતિ, બસ, સેક્સ કરી લે છે.
(સ્પિકિંગ ટ્રી, ટાઇમ્સ ઑફ ઇન્ડિયા, પાના નં -૨, ૧૨/૦૨/૨૦૦૪)

ભારતીય ટીમ વર્લ્ડ કપ જીતશે તો હું ટીમના ખેલાડીઓ સામે મારા કપડાં ઉતારીશ.
(પૂનમ પાંડે @ ટ્વિટર.કોમ/આઇપૂનમપાંડે, ૨૦૧૧)

મુંબઈના જૂહુ બીચ પર વહેલી સવારે પ્રોતિમા બેદી નગ્નાવસ્થામાં દોડી.
(તસ્વીર: સિનેબ્લિટ્ઝ ઇનોગ્યુરલ ઇશ્યુ, ડિસેમ્બર, ૧૯૭૪)

કપડાં ઉતારવા કરતાં મુખૌટુ ઉતારી દેવાય છે ત્યારે હું વધુ નગ્ન ‘ફીલ’ કરું છું.
બેડરૂમમાં પણ ખાલી કપડાં ઉતારવા જ સારા…
(કયું પેપર હતું? કયા દિવસનું? કયું પાનું?)

કોઈને યાદ છે?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૭-૨૦૧૪)

*

cowboy by Vivek Tailor
(નેકેડ કાઉબૉય…..                                …ટાઇમ્સ સ્ક્વેર, મે, ૨૦૧૧)

વહી ગયેલા સંબંધો, મને માફ કરો…

P6021775
(ત્રિવેણી…                      …. ઝંસ્કાર તથા સિંધુ નદી, લદાખ, જુન-૨૦૧૩)

*

વહી ગયેલા સંબંધો…
પાછળ
રહી ગયેલા સંબંધો…
મને માફ કરો!
તમારા પુણ્યસ્મારક હું સ્મરણમાં સાચવી નથી શક્યો.
ક્યારેક બે’ક પળ આપણે સાથે ભરી હતી સમયના ત્રીજા કિનારે…
ક્યારેક તમે તમારો ગમો ટેકવીને બેઠા હતાં મારા ખભા પર..
ક્યારેક મારા શ્વાસ ફરતે અણગમો વીંટાળીને ગૂંગળાવ્યો પણ હતો…
સમાંતર સપનાંઓની પટરી પર મારા વિશ્વાસને તમારા વિશ્વાસથી ઝાલીને
આપણે ચાલી જોતાં હતાં
પણ અચાનક સામેથી કંઈ નહીં ધસી આવતાં
આપણે કયાંય નહીંમાં છૂટા પડ્યાં હતાં.
પણ એ વાતને કદી નહીંમાં મૂકીને હું લગભગ ભૂલી જેવું જ ગયો છું.
શું કરું ?
હું પાણી છું.
સ્થિર પણ થઈ શક્યો હોત
તમારી યાદના કિનારાઓમાં બંધાઈને એકાદ સરવર બની.
પણ મને સમાંતર સપનાંઓની પટરીની વચ્ચે વહેતાં રહેવાનું જ ફાવ્યું છે –
કશે નહીંના મુખત્રિકોણ તરફ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૪-૧૦-૨૦૧૪)

*

P6021788
(ઇસ મોડ સે જાતે હૈં….                                      ….લેહ, જુન-૨૦૧૩)

ભફાંગ…

horse by Vivek Tailor
(શતસહસ્ત્ર ઘોડલાં…..                                   ….દુબઈ, નવે. ૨૦૧૨)

*

તેં ના પાડી જ કઈ રીતે ?
ભ્રૂકુટિ ચડી ગઈ.
શતસહસ્ત્ર ઘોડલાંઓ
પાછલા પગે ઊભા થઈને
દિશાઓને ધમરોળી દેતા ઝનૂનથી આગળ વધે
એમ
વિકરાળ મોજાં જેવો હું
સાતમા આકાશની ઊંચાઈએ ઊછાળું છું મારી જાતને
ને
ભફાંગ કરતોકને ફંગોળું છું તારા ‘ના’ના પથરા પર,
તારા અસ્તિત્વને ચૂર-ચૂર કરી ડૂબાડી દેવા…

..
.
ફીણ-ફીણ
લીરે-લીરા
ચીરે-ચીરા
મીણ-મીણ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૭-૨૦૧૪)

*

andaman by Vivek Tailor

(સૌમ્ય સૌંદર્ય….                                     ….અંદમાન, નવે. ૨૦૧૩)

ફેસિઅલ

sanam

*

પાનખર
ન અડે, ન નડે
એવી
ચાળીસ વસંતોનું ફેસિઅલ
ચહેરા પર લગાવીને તું બેઠી છે
ને,
ગુસ્તાખી માફ !
ઓટ વગરના દરિયા જેવો ઉન્માદ
મારી નસોના કિનારાઓમાં બંધાઈ રહેવાની ના પાડે છે.
સૂર્ય હવે બારીમાંથી અંદર આવવાની બદતમીઝી કરતો નથી.
રહી રહીને હવે એ સમજી ગયો છે
કે
તારા હોઠ પરનું ઝાકળ સૂકવી શકે
એવું કોઈ કિરણ
એની કને છે જ નહીં.
તારા રૂંવાઓનો ધોધમાર વરસાદ
મારી તપ્ત જમીન પર
અનરાધાર
પડતો રહે છે, પડતો રહે છે, પડતો જ રહે છે…
ને લોક સમજે છે
કે
મારા ચહેરા પર રઈશીની ચમક આવી છે !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૦૯-૨૦૧૪)

*

hatheLi ma lakhayeli maraN ni ghaat khoTi chhe

રેતશીશી

road by Vivek Tailor
(માઇલોના માઇલ મારી અંદર….   …નામેરી, આસામ, ૨૦૧૦)

*

આપણે મળ્યાં ત્યારથી,
તેં કહ્યું,
તું મને માપ્યા કરે છે
માપ્યા કરે છે
માપ્યા જ કરે છે.
શું શું માપ્યું કહે તો…
મારી અંદર કેટલા રસ્તાઓ છે એ ?
કે એક એક રસ્તામાં કેટલી સદીઓ પથરાયેલી છે એ ?
એક એક સદીમાંથી કેટલી નદી પસાર થાય છે એ ?
એક એક નદીમાં થઈને કેટલા માઇલો રેલાતા રહે છે એ ?
એક એક માઇલમાં કેટલા સગપણ વેરાયાં છે એ ?
એક એક સગપણમાં કેટલી ક્ષણો શ્વાસ લે છે એ ?
એક એક ક્ષણમાં હું કેટલો ઢોળાયો છું એ ?
બોલ તો…
પણ શું તને ખબર પડી
કે
તારી માપવાની વ્યસ્તતા દરમિયાન
આપણી જિંદગીના હાથમાંથી કેટલાક ટુકડા
રેતીની જેમ ગરી પડ્યા…
ગરી ગયેલી એ રેતીને
ઊલટાવીને
ફરી હાથમાં લાવી શકાય
એવી કોઈ રેતશીશી
માપતી વખતે તને મારામાં જડી હતી ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૧-૦૮-૨૦૧૪)

*

sand by Vivek Tailor
(રેત પર લખ્યું છે તારું નામ….                     …નામેરી, આસામ, ૨૦૧૦)

આરપાર

  reflection by Vivek tailor
(પ્રતિબિંબની આરપાર… …શ્રીનગર એરપૉર્ટ તરફ જતાં ચાલુ કારમાંથી, મે ૨૦૧૪)

*

હું સંબંધની આરપાર જઈ શકતો નથી.
માંદ એકાદ દુઃખવગો ઊંડો ઊતરું
કે એક-બે સુખવેંત સ્પર્શું, ન સ્પર્શું
ત્યાં તો
મારાં કપડાં મારી ચામડી પહેરીને નાગાં થઈ જાય છે.
જે આવતીકાલે ઊગીને ભોંકાવાના છે
એ વાળ
દાઢીની બે પળ નીચેથી દેખાવા માંડે છે.
હું જે કહેવા માંગું છું
એ વિચારો
ભવિષ્યની જીભ પર ઊગી આવે છે જંગલ જેવા
પછી
એ જંગલમાં ગોઠવીને રાખેલા બે-ચાર શ્વાસભર શબ્દો બિચારા ભૂલા પડી જાય છે.
આંખોની ખીંટી પર
નફરતની સાઇઝની બે-ચાર દૃશ્યનિંગળતી વેદના ટિંગાવા માંડે છે.
હું બે પગલાં જેટલું જ માંડ હસું છું
તેવામાં તો
હું જેવો છું તેવો દેખાવા માંડું છું
હું જેવો છું તેવો કોઈ સ્વીકારી શકતું નથી.
હું જેવો છું તેવો કોઈ સ્વીકારી શકે એમ નથી.
હું સંબંધની આરપાર જઈ શકતો નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૭-૨૦૧૪)

*

Pahalgam by Vivek Tailor
(પળોના જંગલોમાં…               …પહલગામ, કાશ્મીર, ૨૦૧૪)

પંચ-લાઇન

people by Vivek Tailor
(ઓગળતા પડછાયા…..           ….ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૨૦૧૨)

*

અચાનક વણસી જતા સંબંધ વિશે મારે એક કવિતા લખવી છે.
એક મોટા કોમ્પ્લિકેટેડ મશીનમાંથી
એક સાવ નાનો સ્ક્રુ કાઢી લેવામાં આવ્યો
એ પછી મશીન ખોરંભે ચઢી ગયું છે-
– આટલું મને સૂઝે છે.
તમે કંઈ મદદ કરી શકો ખરા ?
કવિતા માટે તો એવું કહેવાયું છે કે –
A poem should not mean, but be.
જે આ કવિતાને આગળ પહોંચાડી શકે
એવી કોઈ પંચ-લાઇન તમને યાદ આવે છે ?
તમારા પણ કેટલા બધા સંબંધ હશે, નહીં ?
એમાં ક્યાંક ને કદીક ને કોઈક વાર તો પંક્ચર પડ્યું જ હશે ને?
એ વખતે તમને કેવી ગૂંગળામણ થઈ હશે ?
તમારી છાતી પર કેવા મણ મણના પથરા ચડી બેઠા હશે !
તમારા ચિત્તતંત્રને શું લકવો મારી ગયો હતો ?
તમે આ ભગ્નતામાંથી કેવી રીતે બહાર આવી શક્યા ?
તમે કંઈ share કરો તો મારું પણ કામ થાય.
કેમકે
હું તો આ સ્ક્રુ અને મશીનથી આગળ જ વધી શકતો નથી
અને મને અત્યારે કોઈ પંચ-લાઇન પણ સૂઝતી નથી
જે આ કવિતા પૂરી કરી શકે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૪-૦૭-૨૦૧૪)

*

horses by Vivek Tailor
(સ્નેહ…..                               ….ગુલમર્ગ, કાશ્મીર, ૨૦૧૨)

ઘર

house by Vivek Tailor
(એક માણસને કેટલી જમીન જોઈએ? …પહલગામ, કાશ્મીર, ૨૦૧૪)

*

પચાસ-સાંઠ વર્ષ લાંબી-પહોળી એક જમીન આપણને મળી.
(હવે લોકોએ આપણને આપી
કે આપણે જાતે એ મેળવી એ અહીં અગત્યનું નથી,
અહીં મહત્ત્વ છે જમીનનું)
આ જમીનમાં ભેગાં મળીને ઘર ઊગાડીએ
એમ
આપણે નક્કી કર્યું.
રોજ એક ઇંટ તું, એક ઇંટ હું
– એમ આપણે વાવતાં ગયાં.
થોડી જાત તું, થોડી હું એમ રેડતાં ગયાં.
તું થોડો સમય સીંચે, થોડો હું એમ નક્કી રાખ્યું.
ઘર તો સરસ મજાનું ઊગવા પણ માંડ્યું.
થોડું નિંદામણ પણ ઊગ્યું સ્તો !
ઘરની બધી દીવાલો પર જંગલી વેલી ચડી રહી હતી.
જંગલી સ્તો !
જાત રેડી રેડીને અમે અહીં ઘર ઊગાડીએ છીએ
ને તારે
વિશ્વાસના નામે સાવ મફતમાં ચડી બેસવાનું !?
પરોપજીવી સાલ્લી…
થોડું નિંદામણ તેં દૂર કર્યું, થોડું મેં
-એમ સફાઈ કરતાં ગયાં….
….હજી તો માંડ અડધી જમીન ખેડી શક્યાં છીએ.
અડધું પડધું જ ઘર હજી તો ઊગ્યું છે.
અત્યારે
આપણે બંને
ઘરની લીસ્સી દીવાલ પર
હાથ ફેરવી રહ્યાં છીએ,
પોતપોતાની તરફથી !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬-૦૭-૨૦૧૪)

*

Delhi by Vivek Tailor
(ઘર, ઘર, ઘર…                                      …દિલ્હી, ૨૦૧૪)

કોરું-કોરું

three musketeers by Vivek Tailor
થ્રી મસ્કેટિઅર્સ…. ……નામેરી, આસામ, નવે-૨૦૧૦)

*

ભીતર બધું જ કોરું-કોરું.
જો કે
મારી
છત્રી પર
I love monsoon
લખેલું છે.

– વિવેક મનહર ટેલર

(૧૧-૦૭-૨૦૧૪)

 

by Vivek Tailor
(ઉઈ મા….. …..આસામ, નવે-૨૦૧૦)

કવિતાનો છોડ…

 flowers by Vivek Tailor

(મારા આંગણાનું અજવાળું……. ….એપ્રિલ, ૨૦૧૪)

*

કવિતાનો છોડ ચિંતામાં પડી ગયો છે.
પહેલાં તો કોઈ દહાડે ગીત,
કોઈ દહાડો ગઝલ.
ક્યારેક અછાંદસ,
મુક્તક, હાઇકુ, સૉનેટ-
– રોજ નવાં નવાં પાન ફૂટતાં.
અચાનક આ શું થઈ ગયું ?
સૂર્યનો તડકો તો એનો એ જ છે.
ચાંદની શીતળતા પણ કાંઈ બદલાઈ નથી.
પવને પણ એની વફાદારી બદલી નથી.
જમીનમાં પૂરતો ભેજ છે.
ખાતર છે, પાણી છે.
પાસ-પાડોશના
ગુલાબ-મોગરો-જૂઈ પણ પૂર્વવત્ ખીલે-તૂટે-ખીલે છે.
આ શેનો સડો લાગ્યો ? ને ક્યાંથી ?
અરે કોઈ ડોક્ટરને બોલાવો…
મારી નાડી રે જોવડાવો…
મને ઓસડિયાં પીવડાવો…
મને ઇંજેક્શન મૂકાવો…
કવિ પણ ફિકરમાં.
માળી આવ્યો.
જોતાં જ ડોકું ધુણાવ્યું-
ઊં….હું !
એ જ હોવા જોઈએ માળા બેટા.
દુનિયાભરના બાગ ઊજાડશે કે શું ?
ફટ્ કરતાંકને એણે મૂળમાંથી બે કીડા કાઢ્યા.
લો સાહેબ ! આ જ બાગે-બાગે પેધાં પડ્યા છે.
ઇલાજ ?
ના… સાહેબ ! ના…
કાંઈ નહીં… કાંઈ નહીં… કાંઈ નહીં…
પેલા બે કીડા કવિની આંખોમાં એમ જોઈ રહ્યા હતા
જાણે એમને ખાલી છોડ જ નહીં, કવિ જ આખો ખાવો ન હોય !
ઓહ માય !
આ કેવા કીડા ? કોઈ જ ઇલાજ નહીં ?
કોને બચાવવા ? કેમ બચાવવા ? કેમ બચવું ?
પ્રલયનો દિવસ ઢૂકડો આવી પૂગ્યો કે શું ?
અંઅઅઅ… શું નામ કહ્યું હતું માળીએ ?
વૉટ્સ-એપાઇટિસ? ફેસબુકાઇટિસ ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૩-૦૬-૨૦૧૪)

facebook by vivek tailor

(પ્રલયનો પ્રારંભ ? …..શ્રીનગર, કાશ્મીર, મે-૨૦૧૪)

જિંદગી

Fish by Vivek Tailor
(સોનેરી શમણું…                                      …દુબઈ, નવે-૨૦૧૩)

*

ખૂબસુરત શરાબના
એક ગ્લાસમાં
પાણી ભરીને
કોઈકે
નાનકડી
સોનેરી
માછલી
નાંખી દીધી છે –
હવે

નથી મરી શકતી,
નથી જીવી શકતી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૩-૦૩-૨૦૧૪)

*

Fish by Vivek Tailor2
(મલમલી ઇચ્છા…                                         …દુબઈ, નવે-૨૦૧૩)

મંગી

girl by Vivek Tailor
(ગ્રામીણકન્યા…     … અરુણાચલ પ્રદેશ, નવેમ્બર, ૨૦૧૦)

*

મંગી શહેરમાં રહે છે,
મારા બંગલાથી થોડે જ દૂર.
રોજ સવાર પડતામાં કામે આવી જાય.
એની મા કાછડો વાળતી હતી.
મંગી નથી વાળતી.
એ મોબાઇલવાળી થઈ ગઈ છે.
એ આવે કે તરત
મારો દીકરો એના દૂધનું મગ એને બતાવે-
જુઓ ! આમાં તળિયે બૉર્નવિટા રહી ગયું છે.
એ પોતું મારતી હોય ત્યારે
પત્ની એને મેં બતાવેલા ડાઘા બતાવે –
દાબીને પોતું મારતી હોય તો !
આ ડાઘ બબ્બે દિવસથી એમના એમ જ છે.
કપડાં ધુએ ત્યારે એને ખાસ સૂચના.
અંડરગાર્મેન્ટ્સ પર બ્રશ નહીં મારવાનું. ખરાબ થઈ જાય.
હાથથી જ ધોવાના.
ગઈકાલે સાંજે ખાતા બચેલું શાક
-માંડ ચાર-પાંચ કોળિયા જેટલું-
મમ્મી એને આપે-
તારે તો જલસા છે, નહીં ?
બધાના ઘરેથી જાતજાતનું ખાવા મળે રોજ જ.
મંગી ચુપચાપ શાકની વાડકી લઈ
પાછળ ચોકડીમાં બેસી જાય છે.
મારો દીકરો પણ પૂછતો નથી
કે એ શાક શેની સાથે ખાશે ? લુખ્ખું?
એ કામ પર ન આવે તો બધા ધુંઆપુંઆ.
આખું ઘર ઉથલપાથલ.
મમ્મી એને મિસ્ડ કૉલ કરે.
એનો ફોન આવે તો ખખડાવે-
આવવાની ન હોય તો આગળથી ફોન ન કરાય ?
તમે સાલાવ…
જવાબદારીનું કંઈ ભાન જ નહીં?

મંગી મોબાઇલવાળી થઈ ગઈ છે.
મંગી મારા જ શહેરમાં રહે છે.
મંગી કાછડો વાળતી નથી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૦૫-૨૦૧૪)

*

working woman by Vivek Tailor
(કામ પર…                             … અરુણાચલ પ્રદેશ, નવેમ્બર, ૨૦૧૦)

સિવાય કે…

garmaaLo by Vivek Tailor

*

કાળઝાળ મે મહિનાના
ભરચક્ક તાપ સામે
પૂરબહાર મહોરી ઊઠ્યા છે
શહેરના
એક-એક ગરમાળા,
સિવાય કે હું !

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૦૫-૨૦૧૪)

*

GarmaaLo by Vivek Tailor

વ્હૉટ્સએપ પર…

Seagulls by Vivek Tailor
(કેન વી ડુ ઇટ ટુનાઇટ ?                    ….સીગલ, પેન્ગૉન્ગ ત્સૉ, લદાખ)

*

મેં એને વ્હૉટ્સએપ પર મેસેજ કર્યો:
“લાઇટ બંધ કરી સૂઈ જઈએ ?”
“બે જ મિનિટ, જાનુ !”
“ઓ.કે., ડિઅર”
……
…..

“કેન વી ડુ ઇટ ટુનાઇટ, હની ?”
“…”
“સ્વીટીઇઇઇ…”
“યસ, લવ ?”
“કેન વી..?”
“ઓહ્હ્હ… યેહ… આજે નહીં, ડાર્લિંગ… કાલે…”
“:-(”
“કેમ આવું સ્માઇલી ? કાલે પ્રોમિસ… ઓ.કે.?”

-વિવેક મનહર ટેલર
(૦૯-૦૧-૨૦૧૪)

*

seagulls by Vivek Tailor
(આજે નહીં, ડાર્લિંગ…                           સીગલ, પેન્ગૉન્ગ ત્સૉ, લદાખ)