ધૂમકેતુ

ઝાંખી…. ….. તાપી તટે, ૨૦૨૨

(મંદાક્રાંતા)

સંધ્યાટાણે હું વનવગડે એકલો નીકળ્યો’તો,
નિરુદ્દેશે વિજન પથ પે સ્વૈરવિહાર કાજે,
લંબાવ્યું કો’ પડતર બીડે, ઊતરી રાત માથે,
સર્જાતું ત્યાં ફલક પર જે ચિત્ર, એને હું જોતો.

તારાઓની ટમટમ મહીં દૃષ્ટ આકાશગંગા,
નક્ષત્રો ને અનુપમ ગ્રહો, ચંદ્ર પાછો અનન્ય;
સૌની કાંતિ, કદ, સ્થળ – જુઓ! આગવાં ને અલભ્ય,
થોડી થોડી વધઘટ છતાં સ્થિર સૌ એકધારા.

મારી ચારેતરફ વસતી વસ્તી પોતેય આવી –
કોઈ આઘું, નિકટતમ કો’, ખાસ-સામાન્ય કોઈ,
સંબંધોમાં અગણિત વળી ધૂપછાંવેય જોઈ,
સૃષ્ટિ ભાતીગળ નિત, છતાં એક જેવી જણાતી.

હૈયે કોઈ ટૂંક સમયમાં સ્થાન એ તોય લેતું,
જે વર્ષોમાં જ્યમ નભ મહીં એકદા ધૂમકેતુ.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭/૦૧-૦૮/૦૧/૨૦૨૨)

મુલાકાત…. … કમળ તળાવ, ડુમસ, સુરત ૨૦૨૨

ઈલાજ

રમ પમ ધોધ, ઘાણીખૂંટ, ભરુચ, ૨૦૨૧

(હરિગીત)

ભેગાં થયાં બે જણ અને ‘હું’-‘તું’નો સરવાળો થયો,
નોખા જતા બે માર્ગ જોડાઈ ગયા અન્યોન્યમાં;
તન છે અલગ પણ એક મન, ને એક સુખદુઃખ પણ થયાં,
જોડી બની એવી કે રાજી ખુદ ઉપરવાળો થયો.

સૂરજ અલગ ગ્રહમંડળોના નિજ ભ્રમણકક્ષા ત્યજી
નીકળી પડ્યા આકાશમાં સહિયારો પથ કંડારવા;
આભા નિહાળી યુતિની સંસાર કરતો વાહવા,
બાકી હતું પણ ભાગ્યમાં તો સાંજનું પડવું હજી.

થઈ સાંજ એના હોય સૌનાં, એ જ સૌ કારણ હતાં,
ના જીવે, ના દે જીવવા, એવાં પછી સગપણ થયાં!
ઈલાજ જાણે તોય લાઈલાજ બંને જણ થયાં,
સંગાથ કે વિચ્છેદના વિચાર પણ ભારણ હતા.

સાથે જ રહેવાનું હો તો બંને વિચારે કેમ ના-
માથાં જ કૂટ્યાં કરવા કરતાં શાને કરીએ પ્રેમ ના?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૫-૧૦-૨૦૨૧)

આઝાદી (ગઝલ-સૉનેટ)

બડવા ધોધ, ભરુચ, ૨૦૨૧

તે કહ્યું કે આ નથી ગમતું તો મેં છોડી દીધું,
તે કહ્યું, આમાં મને તકલીફ છે, છોડી દીધું.
તું કહે, છે રાત તો છે રાત, દી બોલે તો દી;
સાથના સુખ માટે મેં મંતવ્યને છોડી દીધું.
તે કહ્યું, હું સર્વદા મરજીનો માલિક છું જ પણ-
‘પણ’ કહીને ‘પણ’ પછીનું વાક્ય તે છોડી દીધું.

બેય જણમાં પ્રેમ છે, હા, પ્રેમ છે એ તથ્ય છે,
પણ ઉભયના પ્રેમમાં શંકા, અહમના શલ્ય છે.
આટલાં વર્ષો એ શું સાહચર્યનું કૌશલ્ય છે?
કે ગરજ, મજબૂરી, વત્તા ટેવનું સાફલ્ય છે?
બે જણાં સાથે છે પણ સાથે છે શું એ સત્ય છે?
બેય જણને પૂરી આઝાદી હો, શું એ શક્ય છે?

જે રીતે પડછાયો કાયમ હોવાનો અજવાસમાં,
એમ આઝાદી ગુલામી હોય શું સહવાસમાં?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૪-૩૧/૦૧/૨૦૨૧)

ફ્યુઝન પોએટ્રી: ગઝલ-સૉનેટના લક્ષણ:

છંદ: ઉભયજીવી (ગઝલ: રમલ, સૉનેટ: હરિગીત)
સૉનેટ: ચૌદ પંક્તિ – બે ષટક અને યુગ્મક. પહેલા ષટકમાં પરિણામ, બીજામાં કારણ અને યુગ્મમાં ચોટ.
ગઝલ: મત્લા-શેરનું બંધારણ. સૉનેટમાં દરેક ષટક, યુગ્મકમાં અલગ પ્રાસરચના હોય એની સાથે સુસંગત રહેવા બંને ષટકમાં નવા મત્લા અને નવા રદીફ-કાફિયાની ગોઠવણ. યુગ્મકમાં નવો જ મત્લા. દરેક શેરનો સ્વતંત્ર અર્થ શક્ય.

બડવા ધોધ, ભરુચ, ૨૦૨૧

બત્રીસ પૂતળીની વાર્તા

અલગ અલગ… સારસ બેલડી, ઊભરાટ


(શિખરિણી)

ઘણાં જોઈ લીધાં સહજીવન મેં અલ્પ વયમાં,
જડ્યાં ના કો’ જે હો સહજ સુખમાં ને મરકતાં;
હુંકારો, આશા ને શક-હક ન પાસે ફરકતાં,
અને જેઓ કો દી ન અનુભવતાં સાથ ભયમાં.

કશે શ્રદ્ધા ખૂટે, ધન સગવડો ક્યાંક ખૂટતાં,
વફા ને આસ્થાની ઉભય તરફે લાગતી કમી;
અને એ સૌ હો તો શરીરસુખમાં ક્વચિત્ નમી,
દગા, ટંટા, ભેદો મન-મત મહીં રાજ કરતાં.

લઈ છૂટાછેડા અલગ જીવતાં કો’ક બળિયાં,
બહુધા લોકો તો થઈ અજનબી એક જ થડે,
ન સાથે, ના નોખાં રહી જીવન જીવે કડેઘડે;
મળ્યાં છો ને બેઉ તન, મન છતાંયે ન મળિયાં.

મરેલાં લગ્નોનાં શબ ઊંચકી સૌ વિક્રમ જીવે,
ખૂલી જો જિહ્વા ને અઘટિત થયું તો? બસ બીવે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૨૯/૧૨/૨૦૨૦)

મૃગજળ (ગઝલ-સૉનેટ)

(યે હસીન વાદિયાઁ….                                                           …ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

*

લોકો કહે છે પ્રેમથી ચડિયાતો કો’ નાતો નથી,
એ માનવી માનવ નથી જે પ્રેમીજન થતો નથી.
જગની બધી કડીઓમાં કહે છે સ્નેહની સૌથી વડી,
એના વિના સગપણની બંસીમાં પવન વાતો નથી.
નક્કી જ હોવી જોઈએ કો’ દિવ્ય શક્તિ પ્રેમમાં,
અમથો કવિ સદીઓથી ગીતો પ્રેમના ગાતો નથી.

પણ પ્રેમનું સાચે જ શું અસ્તિત્વ છે આ વિશ્વમાં?
કે ચાલતા આવ્યા ને ચાલ્યે રાખશે ગપ્પા સદા?
છે હાથ-પગમાં સૌના બેડીઓ જરૂરતની ફકત,
ને પ્રેમને આઝાદીનું દઈ નામ જીવે છે બધા.
ઈર્ષ્યા, અપેક્ષા, બેવફાઈ, જૂઠ, શક, હક, ને અહમ્-
છે સાત પગલાં આજ સાચા કોઈપણ સંબંધમાં.

દીસે ભલે, હોય જ નહીં, મૃગજળ પીવા ભાગે છે સૌ?
શું પ્રેમમાં હોવાના ભ્રમના પ્રેમમાં રાચે છે સૌ…?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૦૯-૨૦૧૭)

ફ્યુઝન પોએટ્રી: ગઝલ-સૉનેટના લક્ષણ:

છંદ: ઉભયજીવી (ગઝલ: રજઝ, સૉનેટ: હરિગીત)

સૉનેટ: ચૌદ પંક્તિ – બે ષટક અને યુગ્મ. પહેલા ષટકમાં કથન, બીજામાં ખંડન અને યુગ્મમાં ચોટ.

ગઝલ: મત્લા-શેરનું બંધારણ, બંને ષટકમાં નવા મત્લા અને નવા રદીફ-કાફિયાની ગોઠવણ. યુગ્મમાં નવો જ મત્લા. દરેક શેરનો સ્વતંત્ર અર્થ શક્ય.

*


(કહીં દૂર જબ દિન ઢલ જાયે….                                                    …ઉત્તરાખંડ, ૨૦૧૭)

એન્ડ્રોપૉઝ કે ?

(મૈં નહીં બોલના જા….                                                               …સિંગાપુર, ૨૦૧૬)

*

(મંદાક્રાન્તા)

સૂતાં બંને પરસપરની બાંહમાં રોજ પેઠે,
વચ્ચે પેઠો અણકથ ડૂમો, મૂકશે કોણ હેઠે ?
ના કો’ ચૂમી, તસતસ થતાં કોઈ આલિંગનો ના,
હોઠોમાં કંપન હળવું છે, મૌન છે તોય વાચા.

છે તારામૈત્રક ઉભયમાં, કૈંક તોયે ખૂટે છે,
આશા-સ્વપ્નો હરિતવરણાં, કોણ બોલો, લૂંટે છે ?
છે બંનેના નયન તર એ હાલ બંને જુએ છે,
આંખોથી તો દિલ વધુ, અરે ! પોશપોશે રુએ છે…

નાયેગ્રા જે રગરગ મહીં દોડતો એ ગયો ક્યાં ?
વાયેગ્રા લૈ કરકમળમાં ચાલવાના દિ’ આવ્યા.
બેઠો કેવો ડર ઘર કરી, સ્પર્શ પાછા પડે છે !
સાથે વીત્યાં સુખ-દુઃખમાં એ વર્ષ કાચાં પડે છે.

થાકોડો છે વધત વયનો ? પ્રેમ આછો થયો શું ?
કે પ્રેમીના ઉરઝરણની મધ્ય આવી ઊભો ‘હું’ ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૭-૦૯-૨૦૧૬)


(માની જા ને ભઈલા….                                                                 …સિંગાપુર, ૨૦૧૬)

રસ્તો

twenty years

વીસ વરસ પહેલાં છવ્વીસમી જાન્યુઆરીના દિવસે અમે અગ્નિની સાક્ષીએ દ્વૈતમાંથી અદ્વૈત થવા તરફ ગતિ કરી હતી… જીવનમાં બંનેનું સરખું વજન રહે એ માટે, કોઈ પંડિતની સલાહ લીધા વિના અમે જાતે જ પ્રજાસત્તાક દિવસ પર પસંદગીનો કળશ ઢોળ્યો હતો.  દામ્પત્યજીવનની વીસમી વર્ષગાંઠ પર આ એક સૉનેટ મારા તરફથી વૈશાલીને ભેટ કેમ કે વીસ વર્ષના સહવાસનો આ પ્રવાસ હવે શ્વાસ બની ગયો છે…

*

(શિખરિણી)

કદી આ રસ્તાને ઉપર ચડવું’તું પરવતે,
યદિ એનું ચાલે, શિખર કરતાં ઉન્નત જતે,
કદી ખીણોથીયે નીચું ઉતરવાનું થયું હશે,
વળી કો’દી તો એ પણ થયું હશે: ના જવું કશે.

કદી આ રસ્તો છે સમથળ અને ક્યાંક નહિ એ,
કશે તૂટ્યો-ફૂટ્યો કરમ સમ તો અક્ષત કશે,
કદી સીધેસીધો, કદી અવળચંડો વનવને,
કદી થંભે દોડે, જીવન સરખો લાગત મને.

કહો, રસ્તાને હો થવું અગર રસ્તો, શીદ થશે?
કિનારી જોશેને ઉભય તરફે! તો જ બનશે.
કદી ઢાંકી દે ઘાસ, કદી વળી ઢેફાં-ધૂળ નડે,
છતાં બંને સાથે સતત રહીને મારગ ઘડે.

ભલે જેવો-તેવો પણ સતત વચ્ચે જ લઈને,
રચ્યો બંનેએ મારગ જીવનનો કોર થઈ બે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૦૧-૨૦૧૭)

(લગાગાગાગાગા / લલલલલગા / ગાલલલગા)

*

IMG_1774

પ્રેમ જ… હા..હા…

Saras Cranes by Vivek Tailor
(સાથે સાથે….                    …સારસ ક્રેન, ઉભરાટ, ઑગસ્ટ-૨૦૦૯)

*

{સ્ત્રગ્ધરા (12)} {ખંડ મંદાક્રાન્તા (2)}

બોલો જોયું કશે સારસ યુગલ સમું પ્રેમમાં મગ્ન કોઈ?
પ્રેમે કેવો ? દીયા-બાતી, રુધિર રગમાં, સોયમાં દોર પ્રોઈ;
સંગાથે બેઉ જીવે, અનવરત લઈ ચાંચ-ચાંચે ફરે છે,
જ્યાં એકે જીવ ખોયો, તરત જ પટકી માથું બીજું મરે છે,

હૈયું જોડાયું’તું એમ જ ઉભયનું, ના રેણ ના કોઈ સાંધો,
જોડી જાણે કે રાધા કિશન પ્રણયમાં લીન હો રાત-દા’ડો;
ઈર્ષ્યા ના થાય કોને ? તનમનધનથી બેઉ સંપૃક્ત કેવા !
છો જગ જાતું રસાતાળ પણ ઉભયને કોઈ લેવા, ન દેવા.

કોની લાગી હશે રે નજર જળ થયા લાઠી માર્યે જુદા આ,
પત્તાનો મ્હેલ કે કાચ ઘર ? બધું થયું એક ફૂંકે સફાયા ?
નોખાં થૈ ગ્યાં સદાના હમસફર, ભલે વાસ એક જ રયો છે,
કાયા છોડી દઈ ભીતર રવરવતો શ્વાસ ચાલ્યો ગયો છે.

પાછો આવે ? ના.. ના.. શ્રદ્ધા ગત થઈ પછી કોઈ કાળે ન આવે,
શંકા? ના…ના… પ્રેમ જ… હા..હા.. પરત દિલમાં લાવે તો માત્ર લાવે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(જુલાઈ ૨૦૧૬)

Saras Cranes by Vivek Tailor
(અલગ અલગ….                  …સારસ ક્રેન, ઉભરાટ, ઑગસ્ટ-૨૦૦૯)

સાચો શબ્દ

scsm_first n third saturday

*

(વનવેલી સૉનેટ)

સાચો શબ્દ જડી આવે એની રાહ જોવામાં જ
એઝરા પાઉન્ડે એક આખું વર્ષ કાઢી નાંખ્યું.
પેરિસના મેટ્રો સ્ટેશને જોયેલા ચહેરાઓને
કંડારવા છત્રીસ પંક્તિઓ લખી. છત્રીસની અઢાર કરી ને અંતે
બે જ પંક્તિ ને ચૌદ શબ્દોની કવિતા વરસ પછી આ દુનિયાને આપી.
વરસોથી એ કવિતા જગ આખાને મંત્રમુગ્ધ કરતી આવી છે અને કીધા કરશે.

એક સાચી કવિતા, એક શબ્દની રાહ માણસ ક્યાં સુધી જોઈ શકે ?
મારે દર શનિવારે મારી વેબસાઇટ ઉપર એક નવી કવિતા અપલોડ કરવાની હોય છે.
પાઉન્ડને શું હતાં આવાં કોઈ કમિટમેન્ટ ?
આજે ફરી મારે અઠવાડિક કવિતા પૉસ્ટ કરવાનો દિવસ આવી ઊભો છે.
થોભો જરા, ગજવા ફંફોસી લઉં. ઘસાઈ ન ગયો હોય એવો કોઈ
શબ્દ કે ચવાઈ ન ગઈ હોય એવી કોઈ કવિતા બચ્યાં છે ખરાં મારા ખિસ્સામાં ?

ઓ પાઉન્ડ, યુ બાસ્ટર્ડ ! ખુશ ?
મેં કેલેન્ડરમાંથી શનિવાર જ ફાડી નાંખ્યા છે કાયમ માટે.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૮-૧૦-૨૦૧૪)

સામાન

Luggage by Vivek Tailor
સામાન સો બરસ કા હૈ…. એરપૉર્ટ, ન્યૂ જર્સી, ૨૦૧૧)

*

(ઇન્દ્રવજ્રા)

સામાનમાં રાખવું શું, નહીં શું ?
માથે દઈ હાથ હું એ વિમાસું:
ખાવા-પીવાની કરવી વ્યવસ્થા,
ઇસ્ત્રેલ વસ્ત્રો, ઘડિયાળ, ચશ્માં;
સેલ્ફોન, પાકીટ, ડિઓ વગેરે,
ને સાબુ, શેમ્પૂ ભરવું સુપેરે.
થોડીક ઇચ્છા, શમણાંય થોડાં,
બાંધ્યા અકસ્માત્ જ બિસ્તરામાં…

ચાલું છું વર્ષોથી હું એકધારું,
તોયે હતો જ્યાં, હજુ ત્યાં ને ત્યાં હું,
શું કો’ સમે અંતર આ કપાશે ?
સામાન ના હોત તો શું ચલાતે ?

(વંશસ્થ)
મુસાફરી આ શું કદી પૂરી થશે ?
મને શું મારો હું કદીય લાધશે ?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૧૯/૦૭/૨૦૧૪)

*

Luggage by Vivek Tailor

ગુડ-બાય (નઝમ-સૉનેટ)

canal view by Vivek Tailor
(શહેરની વચ્ચે નહેર…..                …ભટાર રોડ, સુરત, ૦૧-૦૩-૨૦૧૪)

*

અગાઉ જે વિષય ઉપર એક દીર્ઘ નઝમ લખી હતી એ જ વિષય પર આ વખતે એક નઝમ-સૉનેટ…

સૉનેટના લક્ષણો: ચૌદ પંક્તિઓ (૪-૪-૪-૨), આઠ પંક્તિઓ સુધી ભાવાભિવ્યક્તિની ભરતી અને પછી ષટકમાં કથયિતવ્ય વળાંક બાદ ભરતી પછીની ઓટના બદલે ચોટ.

નઝમના લક્ષણો: મુખ્ય ત્રણ અંતરા. ત્રણેય અંતરાની ત્રણ પંક્તિઓના પ્રાસ એક-મેક સાથે અને નઝમ-શૈલી મુજબ દરેક અંતરાની ચોથી પંક્તિઓના પ્રાસ એક-મેક સાથે અને અંતિમ બે પંક્તિઓ સાથે. છંદ પણ નઝમનો.

આ કોક-ટેલ આપને કેવું લાગ્યું એ જણાવશો તો ગમશે…

*

કશેક દૂરના ખેતરને પ્રાણ દેવામાં,
કિનારે ઊગ્યાં છે એ ઝાડવાંની સેવામાં;
નહેર શહેરની વચ્ચેથી કેવા-કેવામાં
ન જાણે કેટલા વરસોથી કાઢે છે હડીઓ !

સમયની સાથે વહે છે કે એ વહે આગળ ?
સિમેન્ટી આંખમાં આંજ્યું ન હો લીલું કાજળ;
શિરા શરીરની, જ્યાં રક્ત વહે છે પળપળ
અલગ બે દ્વારને સાંકળતો જાણે આગળિયો.

હવે સિમેન્ટના ખોખામાં થાશે બંધ નહેર,
કિનારે ઊગ્યા બધા વૃક્ષ પર ઉતરશે કહેર,
સડક થશે ને ઉપરથી થશે પસાર શહેર,
શહેર જીવતું હતું, જીવશે- કોને ફેર પડ્યો ?

ઉતરતાં પાણીમાં દેખાતી સાફ માછલીઓ,
ત્યજી ગયો કહી, ‘ગુડ બાય’ એક કલકલિયો.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૨-૨૦૧૪)

*

Kingfisher by Vivek Tailor
(બંધાતી જતી નહેર અને કલકલિયો…     …ભટાર રોડ, સુરત, ૦૧-૦૩-૨૦૧૪)

આટલા વરસેય…

Vivek Tailor n vaishali

*
ગુજરાતી સૉનેટ પહેલવારકુ લખાયું એ વાતને આજે ૧૨૫ વર્ષ થયા… ૧૮૮૮થી ૨૦૧૩ની આ મઝલની શરૂઆત બળવંતરાય ક. ઠાકોરના અજરઅમર “ભણકારા” સૉનેટથી થઈ. ગુજરાતી સૉનેટ આ સવા શતાબ્દીમાં કેટલું બધું બદલાયું! આજે તો એ કદાચ મૃતઃપાય પરિસ્થિતિમાં મૂકાયું છે. છતાં ક્યાંક ક્યાંક સૉનેટની જ્યોત આછી તો આછી પણ હજી પ્રજ્વલિત છે. પરંપરાને બાજુએ મૂકીને છંદના બંધન ફગાવીને આજે માણીએ એક ગદ્ય સૉનેટ.
*

(ગદ્ય સૉનેટ)

સમયના સળ ચહેરા પર પડ્યા ન હોય, મકાનની એવી હાલત છે,
રંગના પોપડાં ઊખડી ગયા છે કદાચ શુંનું શું સાથે લઈને, પ્લાસ્ટર
ચીરીને ક્યાંક હવા તો ક્યાંક અંધારું મથી રહ્યાં છે અંદર ઉતરવા,
દીવાલો-ગોખલાંઓ રમી રહ્યાં છે કરોળિયાઓ સાથે. અવાવરૂ ઇચ્છા
જેવા એકાદ-બે પીપળા પણ ફૂટી આવ્યા છે નાના-મોટા.વરસાદને
રુચિ ગઈ હોય એવી એકાદ-બે જગ્યાએ શેવાળ પણ ફૂટી નીકળી છે.

આપણુંય આમ તો આવું જ ને ! સમયના થપાટે ક્યાંક કરચલી,
ક્યાંક સફેદી; ક્યારેક કમર, ક્યારેક ઘૂંટણ; કદીક શું, કદીક શું નહીં!
નાના-મોટા ભૂકંપ, પૂર, આગ,
પોપડાં-તડ-શેવાળ વિ. વિ.
એકદા એકાદા કુંડાળામાંય ગરી નહોતો ગયો આ પગ? હા, હાસ્તો.
પણ તેં સમય પર સાચવી લીધું હતું ને બધું સચવાઈ ગયું, હં ને!

પણ કહે મને, પ્રિયે ! કહે છે કોણ કે આ ચુંબનોને કાટ લાગે છે ?!
આ જો… જો આ… હજી આટલા વરસેય મારાં એક-એક રૂંવાડાં…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૯-૧૦-૨૦૧૩)

હાઇકુ

sparrows by Vivek Tailor
(સાથ….                               …દિરાંગ, અરુણાચલ પ્રદેશ, નવે-૨૦૧૦)

*

(સૉનેટ – વસંતતિલકા)
ગાગાલગા લલલગા | લલગાલ ગાગા

*

છોને થયાં અલગ બેઉ છતાં દિલોમાં
સંતોષ બે’ક ડગ સાથ લીધા તણો છે;
થોડી જ વાર પણ હાથ ગ્રહેલ હાથે,
એ સ્પર્શના સ્મરણ કાયમ આવવાના.

ખોટું રિસામણું, મનામણું તોય સાચું,
સાથે જીવેલ પળ યાદ તમામ રે’શે,
ઝીણીઝીણી વિગત કેમ કરી ભૂલાશે?
એ જિંદગી વગર જિંદગી જીવવાનું;

જે જે સ્થળે ભ્રમણ સાથ રહી કરેલ,
એ હેરિટેજ તરીકે જ હવે ગણાશે;
સંગાથ છો કડડભૂસ થયો છતાંયે
ત્યાં કાંગરોય ન ખરી શકવા સમર્થ.

લાગે ભલે કદથી હાઇકુ નાનું તોયે,
સોનેટથીય અદકેરું બની શકે છે.

-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭/૧૮-૦૭-૨૦૧૨)

*

Junagadh by Vivek Tailor
(હેરિટેજ…                       …બહાઉદ્દીન મકબરા, જૂનાગઢ, ૨૫-૦૨-૨૦૧૩)

(ફ્યુઝન પોએટ્રી) પહેલી મુલાકાત…

P6090171
(સપનાં અનલિમિટેડ…..                               …લદાખી કન્યા, 2013)

*

(ગઝલ-સૉનેટ)

થોડાં સપનાં, થોડી ઇચ્છા, થોડી વાતો લાવી છું,
હાથ ભલે ખાલી લાગે પણ કંઈ સોગાતો લાવી છું.
પાળી-પોષી જીવની માફક પળ-પળ જે ઉછેર્યાં છે,
એંઠાં બોર સમાં એ એક-એક દિ’ ને રાતો લાવી છું.
ફેસબુક-વૉટ્સએપ-ફોનની પેલી બાજુ તું જડશે કેવો?
રંગ કલ્પનાઓનો વાસ્તવથી ચડિયાતો લાવી છું.
પાગલ-શાણી, શાંત-ત્સુનામી, નિર્ભીક-ભીરુ-શરમાતી,
એક જાતની ભીતર જાણે કેટલી જાતો લાવી છું.

પણ શું સઘળું લઈ આવવામાં હું શું સાચે ફાવી છું?
કે તારી સામે હું બિલકુલ ખાલી હાથે આવી છું?
મારાં સપનાં, મારી ઇચ્છા, મારી વાતો લાવી છું ?
કે હું કેવળ કલ્પન છું ને વાસ્તવ ઉપર હાવી છું ?
તું સામે આવ્યો જ્યાં હું ખુદને સાવ જ લાગી ખાલી
હું અહીંયાં આવી તો ગઈ છું પણ શું સાચે આવી છું?

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૫-૦૯-૨૦૧૩)

*

ગઝલના લક્ષણો: મત્લા, રદીફ-કાફિયા, શેર, છંદ. (અષ્ટક પછી ષટકમાં આવતા ભાવપલટા માટે નવા મત્લા અને નવા રદીફ-કાફિયા)
સોનેટના લક્ષણો: પંક્તિસંખ્યા, અષ્ટક-શતકનું સ્વરૂપબંધારણ, અષ્ટક પછી ભાવપલટો, અંતિમ પંક્તિઓમાં ચોટ, છંદ (?બત્રીસો સવૈયો)

woman
(એક અને અનંત….                               ….હુડસર, નુબ્રા વેલી, મે 2013)

પંચોતેરમે…

Tree by Vivek Tailor

*

(મુક્ત સૉનેટ ~ કટાવ છંદ)

પાન બધાંયે ખરી ગયાં છે,
કાળ તણી ચાબુકના ડરથી જાણે કેવાં ડરી ગયાં છે !
ડાળ બરડ સૌ તરડ-તરડ થઈ ધીમે ધીમે નમી રહી છે,
કેટકેટલી પાનખરો આ રસ્તાઓએ એક પછી એક સતત સહી છે !

ટાઢ-તાપ-વર્ષાની આંધી જરઠ ઝાડને સતત વીતાડે,
નાગો ચહેરો ઊર્મિઓને ક્યાં સંતાડે ?
સાચવ્યા છે કંઈ કંઈ પેઢીના કલરવ કંઈ ટહુકાઓ ને કંઈ માળાને,
ગણિત માંડવા બેસીએ તો માઠું લાગે સરવાળાને.

એક સમયનો હણહણતો હય ભૂલી ગયો છે જીવતરનો લય,
લોહી હજી પણ વહે છે રગમાં, કામ છતાં પણ કરી રહી વય.
બાદ થયા છે હવે પ્રતીક્ષામાંથી પંથી ને પનિહારી, બચ્ચા-કચ્ચા, ઝૂલા આદિ…
રાહ છે એક જ – પવન ફૂંકાશે કબ દખણાદી ?

સહસા વેલી એક ક્યાંકથી ઊગી નીકળી ને પહોંચી ગઈ થડથી લઈને ડાળ સુધી ત્યાં,
કંપ થયો આખી કાયામાં, પાન નામની ફૂટી ઘટના…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૦૯-૨૦૧૩)

 *

Tree by Vivek tailor

લગ્નજીવનની સોળમી વર્ષગાંઠે…

Vivek and Vaishali
(અમે બે…             …૨૬ જાન્યુઆરી, ૧૯૯૭ થી ૨૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૧૩)

*

આજે છવ્વીસમી જાન્યુઆરી, પ્રજાસત્તાક દિવસે અમારા સહજીવનનું વહાણ સોળમા સમુદ્રમાં પ્રવેશ્યું. લગ્નજીવનની સોળમી વર્ષગાંઠે મારી વહાલસોયી પત્નીને એક સોનેટ-કાવ્ય ભેટ આપું છું. આપ સહુ મિત્રો પણ શુભેચ્છા પાઠવતા પહેલાં કવિતામાંથી જરૂર પસાર થાવ એવો મારો નમ્ર અનુરોધ છે…

* * *

ખુશબૂ
(સૉનેટ- બત્રીસો સવૈયો)

આગળ વધવું હોય અગર તો રસ્તાની સાથે રસ્તામાં
હોય ભલે ને ઠોકર- ખાડા, એને પણ રસ્તા ગણવાનાં.
ટાઢ-તાપ-વર્ષાના કાંટે સમય તણી ઘડિયાળ ફરે છે,
બિંદુ છે સ્થિર જનમ-જનમથી, ગતિ પામે જો રેખ બને છે.
ધીમેધીમે ચડતાં-પડતાં, સમય લગોલગ સરતાં-સરતાં
આવી ઊભાં આપણ બંને આજ અહીં બસ, હરતાં-ફરતાં.

ઓટ અને ભરતીની વચ્ચે ભીનપ સતત રહી વરતાતી,
વરસનું વીતવું જોયું કોણે ? તાજપ સદા રહી હરખાતી.
સહજીવન છે જૂનું કેટલું એ ગણવા માટેનાં ચશ્માં
વેદીમાં ફેંકી દીધાં’તાં, હિસાબ ક્યાં બંનેના વશમાં ?
પૂર્ણોલ્લાસી રૂપ ષોડષી કન્યા જેમ જનમ લઈ પામે,
એ જ પ્રકારે આપણું સગપણ ખીલ્યું આજે સોળ કળાએ.

જ્યારે જ્યારે રાત ઊતરી એક-મેકને ભરી લઈ બથ,
પવનપીઠ પર હંકાર્યા છે બસ, રાત તણી રાણીના રથ !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૨/૨૩ જાન્યુઆરી, ૨૦૧૩)

*

Vivek and Vaishali

ચોટ

P1012822
(પાંદડે ડાઘ…          ….ગિરા ધોધ, વઘઈ, ૧૧-૦૮-૨૦૧૨)

*

(સૉનેટ – શાર્દૂલવિક્રીડિત)
(ગાગાગા લલગા લગા લલલગા | ગાગાલગા ગાલગા)

*

“તૂટે નક્કી જ એરણે સમયની, મોતી યદિ ખોટું છે,
સોનું જો નકલી હશે, ચમક ના લાંબી ટકે”, કીધું મેં:
“એની જેમ જ આપણો પ્રણય જે સાચો નથી લાગતો,
પંજો કેમ સહી શકે, પ્રિય ! કહે, એ કારમા કાળનો?

“ખોટો સાવ હતો નહીં, પ્રિય ! છતાં સંબંધ આ આપણો,
થોડું ભાગ્ય, જરા પ્રયત્ન પણ તો ટૂંકો પડ્યો બેઉનો;
સાથે રે’વું સદા છતાંય કમને, એ દુઃખની ખાતરી,
છૂટા યોગ્ય પળે થવું, અગર હો સાચી દિલે લાગણી.

“રે’શે એ દિવસો સદા સ્મરણમાં જે જે ગયા સાથમાં,
રે’શે કાયમ ગાઢ તોય પણ જો, આ આપણી મિત્રતા;
મારો નિર્ણય આપણા હિત અને સારાઈ માટે જ છે,
માને છે તું શું, બોલ, બોલ પ્રિય, તું ! આ વાત તો યોગ્ય છે.”

કાવ્યાંતે જ્યમ ચોટ ધારી કરતું સોનેટ હો એ રીતે
આ છેલ્લી ક્ષણમાં ઊઠાવી નયનો તેં જોયું સામે અને…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૭-૦૭-૨૦૧૨)

*

P1012839
(નજરોનું સોનું…          ….ગિરા ધોધ, વઘઈ, ૧૧-૦૮-૨૦૧૨)

પોસ્ટ નં. ૪૦૧ : મજા સફરમાં છે સાચી

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
(સોનેરી શમણું…..                   સુરત, ૧૮-૦૮-૨૦૧૨)

*

ગુજરાતી ભાષાની સર્વપ્રથમ વેબસાઇટ ધરાવતા હોવાનું ગૌરવ આજે એક નવા મુકામે આવી ઊભું છે. એક-એક કરતાં આજે ચારસો પોસ્ટ પૂરી થઈ. આ છે પોસ્ટ નં. ૪૦૧. ઓગણત્રીસમી ડિસેમ્બર, ૨૦૦૫ના રોજ આ સાઇટ શરૂ કરી ત્યારે આ સાતત્યની ખાતરી નહોતી. આજે ચારસોનો ચમત્કારિક લાગતો આંકડો પાર કરી શકાયો છે ત્યારે એના ગૌરવનું સાચું શ્રેય મારા માથે લઈ શકતો નથી કેમકે આ યાત્રા શરૂ કરી ત્યારથી જ તમારી યાત્રા હતી.. આપ સહુ મિત્રોના સાથ અને સ્નેહ વિના હું પહેલાં ડગલાં પછીનું બીજું ડગ પણ ભરી શક્યો ન હોત.. આ સફરની સફળતાના સાચા હકદાર આપ સહુ મિત્રો જ છો અને હું આપ સહુનો અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનું છું અને કવિ વાલ્મિકીએ જે છંદમાં રામાયણ લખ્યું હતું એ જ છંદમાં સફરની મજા વિશેનું જ એક સોનેટ આજે રજૂ કરું છું…

*

(સૉનેટ- અનુષ્ટુપ)

સાથે રે’વું, થવું છૂટા, આપણા હાથમાં નથી,
ભાગ્ય સામે લડી કોણ જીત પામી શક્યું અહીં ?
બે’ક ઘડી રહ્યાં સાથે, હતું માત્ર નસીબ એ,
છૂટા થવું પડ્યું આજે એ પણ માત્ર ભાગ્ય છે.

સાથે જ્યારે રહ્યાં કેવાં સમજથી, સુમેળથી !
આગાહી શું પડી ખોટી એક્કેવેળા સ્વભાવની ?
આંસુઓ આવશે ક્યારે ? ક્યારે ગુસ્સો થઈ જશે ?
જાણ થઈ જતી એની આગોતરી જ બેઉને.

ગોરંભાઈ રહી હો જે એ પળો પકડી લઈ,
ઇચ્છા હો એ દિશાઓમાં વાળવામાં મજા હતી;
હતો સંતોષ એમાં જે, સ્વર્ગમાંય કશે નથી,
તો પણ આજ દોરાહે ઘસડી લાવી જિંદગી.

મજા સફરમાં સાચી અને છે માર્ગમાં ખરી,
મંઝિલ હાથમાં આવે એ ઘડી અંતની ઘડી…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૦/૨૪-૦૭-૨૦૧૨)

*

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
(રૂપની પૂનમનો પાગલ….                  …કાશ્મીર,  ૦૬-૦૫-૨૦૧૨)

દ્વાર (સૉનેટ ગઝલ)

P5111695
(જાતની હોડી ને હાથના હલેસાં…              …દાલ સરોવર, મે, ૨૦૧૨)

*

અગાઉ એક ગઝલ સૉનેટનો પ્રયોગ કર્યો હતો. આ વખતે એક સૉનેટ ગઝલ. સૉનેટ ગઝલ એટલા માટે કે આ વખતે સૉનેટના લક્ષણ વધારે છે… આ ફ્યુઝન પોએટ્રી તમને કેવી લાગી એ જણાવજો…

*

(પૃથ્વી)
લગા લલલગા લગા લલલગા લગા ગાલગા

અચાનક થઈ ગઈ છું હું અલોપ, ક્યાં શોધશે ?
બધે જ હું હતી, હવે નથી કશેજ, ક્યાં શોધશે ?
નથી હું અલમારી, ટેબલ, પલંગ, સોફા કશે,
સમસ્ત ઘરના કણેકણ મહીંય ક્યાં શોધશે ?
અડી જવું અજાણતા પ્રથમ વારનું યાદ છે ?
ચૂમી પ્રથમ ને મૂવી પ્રથમ બોલ, ક્યાં શોધશે ?
સરી હતી હું જૂઠું, સ્કુટરની બ્રેક જૂઠી જ તો,
હતી શરમ જૂઠી, સાચું હતું હાસ્ય, ક્યાં શોધશે ?

વસંત ઋતુમાંય બાગ નથી બાગ, તારા પછી,
ફૂલો, તરુવરો બધે પ્રખર આગ તારા પછી.
મકાન ભીતરે શું, બ્હાર શું ? બધે જ છે કંટકો,
ન ખીલું હું, ન ફીટવાનું કમભાગ તારા પછી.

અચાનક તું આવે તો ? સતત દ્વાર ખુલ્લાં રહે,
મહીં ધબકશે કશું અગર દ્વારને તું અડે…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૬/૧૭-૦૭-૨૦૧૨)

*

P5121873
(સ્વર્ગ…                                              …કાશ્મીર, મે, ૨૦૧૨)

સ્વર્ગ

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
(કિતની ખૂબસૂરત યે તસ્વીર હૈ….                                         ….યે કશ્મીર હૈ!)

*

(ઝૂલણા)

બોમ્બ વિસ્ફોટ કે ગોળીઓ પણ નથી, હિમશિખર પર નથી લાલ રંગો,
કમકમાટી ભરી શબ તણી ગંધ પણ ગાયબ થયે થયો એક અરસો;
તે છતાં નાક પર હાથ દઈ ચાલવા ફરજ પાડે, કરે ત્રાહિત્રાહિ,
આ ગલી, તે ગલી, જ્યાં જુઓ ત્યાં મળે, ગંદકી છે ખરી ત્રાસવાદી.

પુષ્પની ચાદરો પર નજરમાં ચડે રૅપરો બિસ્કિટો, વૅફરોનાં,
કોકની બોટલો, બટ સિગારેટનાં, પાન-ગુટખા તણાં પાઉચ ઘણાં;
ખૂબસુરત સ્થળે પૂછ્યું મેં ગાઇડને, ” ભાઈ, કાગઝ કહાઁ ડાલૂઁ મૈં યે ?”
એ કહે, “સા’બજી ! બેફિકર ડાલ દો, આપ તો કિધર ભી રાસતે મેં”

સાચવી લીધું મેં થોડું કાશ્મીર ત્યાં, સેરવી જેબમાં અલ્પ કચરો,
જ્યાં સમાઈ શકે આખું કાશ્મીર એ ખિસ્સું કોની કને લાવવાનો ?
પર્યટક સ્થળ ઉપર ડસ્ટબિન ક્યાંય પણ નજર ચડતું નથી કમનસીબે,
હોય પણ તોય શું આપણા લોકમાં ગંદકીની સમજ ધૂળ જડશે ?

ધૂળમાં મળી ગયા સ્વર્ણ સમ શબ્દ જે ચૂમતા’તા સદા હિમશિખરને-
“ધરતી પર ક્યાંય પણ સ્વર્ગ છે જો અગર, એ અહીં છે, અહીં છે, અહીં છે.”

– વિવેક મનહર ટેલર
(૦૬-૦૮-૨૦૧૨)

દાલદા દાલદા | દાલદા દાલદા | દાલદા દાલદા | દાલદા ગા

*

P5121878
(પુષ્પની ચાદરો…                                     …સલામ કાશ્મીર!)

દિવસો (ગઝલ સૉનેટ)

P5121887

સાથે ને સાથે રહેતા હતા એ દિવસ ગયા,
બે કાયા, એક છાયા હતા એ દિવસ ગયા.
ખાવું-પીવું તો ઠીક, હવાનેય બુંદ-બુંદ
શ્વાસોમાં સાથે લેતા હતા એ દિવસ ગયા.
પળથી વરસ સુધીની સમયની બધીય વાડ,
હરપળ વળોટી જીવ્યા હતા એ દિવસ ગયા.
જીરવાય, ના જીવાય જુદાઈની એક પળ
એ કાયમી મિલનમાં હતા એ દિવસ ગયા.

સંજોગે ખોઈ બેઠાં જણસ, આ દિવસ રહ્યા,
જીવન ઉપર ઉપરથી સરસ, આ દિવસ રહ્યા.
વાતો કે હસવું ઠીક છે, રસ્તે અગર મળ્યાં,
સામુંય જોઈ ના શક્યાં, બસ આ દિવસ રહ્યા.
કાંઠા સમું જીવન થયું, સાથે જ પણ અલગ,
વચ્ચે સતત વહે છે તરસ, આ દિવસ રહ્યા.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૬-૧૧-૨૦૧૧ મળસ્કે ૦૩.૪૫)

આજની પેઢી સોનેટકાવ્યોથી વિમુખ થતી જાય છે એવા દિવસોમાં એવું શું કરી શકાય જેના કારણે આજની અને આવતીકાલની પેઢીનું સોનેટકાવ્ય સાથે પુનઃસંધાન કરી શકાય એવી મથામણના અંતે સરળ ભાષામાં સોનેટ લખવા, પંક્તિના અંતે વાક્ય પૂરા થઈ જાય એવું વિચારીને પરંપરાગત છંદમાં કેટલાક સોનેટ લખ્યા જે આપ અગાઉ માણી ચૂક્યા છો. પણ તોય કંઈક ખૂટતું હોય એમ લાગતું હતું. એ આ. ગઝલ-સોનેટ.

બાહ્ય બંધારણ સોનેટનું. ચૌદ પંક્તિઓ. એક અષ્ટક અને એક ષટક. અષ્ટક પતે અને ષટક શરૂ થાય ત્યારે ભાવપલટો. અને કાવ્યાંતે ચોટ.

ફ્યુઝન ગઝલસ્વરૂપ સાથે. છંદ ગઝલનો. મત્લા અને શેરના સ્વરૂપમાં કાફિયા અને રદીફની જાળવણી. અષ્ટક પતે પછી ભાવપલટાની સાથો સાથ નવો મત્લા અને નવા કાફિયા-રદીફ સાથેના શેર.

મારી દૃષ્ટિએ ગઝલની ગઝલ અને સોનેટનું સોનેટ… આખરી ફેંસલો આપના હાથમાં… આપ શું કહો છો?

અજંટાની ગુફાઓ…

PA273880
(બુદ્ધં શરણં ગચ્છામિ…                                …અજંટા, ૨૭-૧૦-૨૦૧૧)

*

(શિખરિણી)

*

સૉનેટ-વિમુખ થઈ રહેલી આજની પેઢી ફરીથી સૉનેટાભિમુખ થાય એ આશયથી લખેલું વધુ એક સૉનેટ. બને એટલી સરળ બોલચાલની ભાષા, પંક્તિના અંતે પૂરું થઈ જતું વાક્ય અને પ્રાસ-ગોઠવણી – મને જણાવજો કે હું આ કોશિશમાં સફળ થયો છું કે નહીં?

*

ઘણા સૈકા પૂર્વે ગગન ચુમતા પર્વત મહીં,
હથોડી-છીણીથી અનુપમ ગુફાઓ રચી અહીં;
સદીઓ સુધી કૈં અનવરત આ કોતરણી થૈ,
અડો ત્યાં બોલી દે, સજીવન કળા એવી થઈ કૈં,
મહાવીરો, બુદ્ધો, શિવ-જીવ બધા એક જ સ્થળે
રહે છે સંપીને, અબુધ જગ આ કેમ જ કળે ?

ભલે આકાશેથી અગનઝરતો તાપ પડતો,
અતિવૃષ્ટિ, ઠંડી; નિશદિન ભલે કાળ ડસતો;
મશીનોયે ન્હોતા, કુશળ ઇજનેરો ય ન હતા,
હતા બે હાથો ને જગતભરની તીવ્ર દૃઢતા;
તમા ના કીર્તિની, અપ્રતિમ પુરસ્કારનીય ના,
છતાં અર્પી દીધું જીવતર થવાને અહીં ફના.

પ્રભુની માયા કે અચરજ ચમત્કાર તણું આ ?
અરે, ના ના ! આ તો હતી ફકત શ્રદ્ધા અકળમાં !

-વિવેક મનહર ટેલર
(૨૮-૧૧-૨૦૧૧)

*

PA274073
(અંતઃસ્થ…                               …અજંટા, ૨૭-૧૦-૨૦૧૧)

ભૂકંપ

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
(સમયનો કંપ…                          ……નટરાજ, ઈલોરા, ૨૭-૧૦-૨૦૧૧)

*

સૉનેટથી ડરતી આજની પેઢીને શું ફરીથી સૉનેટાભિમુખ કરી શકાય? સૉનેટનું થોડું સરળીકરણ કરવાથી શું એનો ડર મનમાંથી કાઢી શકાય? પ્રસ્તુત છે, આ માટેની મારી એક કોશિશ…

*

(હરિગીત તથા પરંપરિત હરિગીત)
ગાગાલગા ગાગાલગા | ગાગા | લગા ગાગાલગા

વહેલી સવારે રોજની માફક ઘરે બેઠો હતો,
પરિવાર સાથે મસ્તીથી, ખોલી હું છાપાં રોજનાં;
સાથે મસાલેદાર ચા, ડાયેટ સ્પેશ્યલ ખાખરા,
ને સ્વાદ બોનસમાં ભળે છે દીકરાની વાતનો.

કપ ચા તણો સરક્યો જરા, ચમચી ધ્રૂજી, ટેબલ હલ્યું,
આ શું થયું ? ચિત્તભ્રમ છે કે ચક્કર જરા આવી ગયાં ?
ઘર બહાર આવી જોયું તો રસ્તા ઉપર લોકો બધા,
ભૂકંપની થઈ ખાતરી ત્યાં સળવળ્યું ભીતર કશું.

ભૂકંપની ગંભીરતાની ટીવી દ્વારા જાણ થઈ,
કંઈ કેટલી બિલ્ડિંગની બિલ્ડિંગ કચ્ચરઘાણ થઈ !
અરમાન, આશા કેટલાં, ઊજળાં ભવિષ્યો કેટલાં
આ આંખના પલકારમાં બસ, કાટમાળ જ થઈ ગયાં!

સંસારની હસતી છબી લાગી અજંપ…
તું ગઈ એ દિ’ પણ આ રીતે થ્યો’તો ભૂકંપ…

– વિવેક મનહર ટેલર
(૨૧-૧૦-૨૦૧૧)

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
(અનંત…                            …ઈલોરા, ૨૭-૧૦-૨૦૧૧)

હોત હું જો કલાપી

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
(કોના વાંકે….                        …નીલકંઠ (ઇન્ડિયન રોલર), ૧૮-૧૦-૨૦૧૧)

*

કવિ ઉદયન ઠક્કરનો આ પ્રશ્ન ‘ગઝલ ને ગીતને એ વારાફરતી પહેરે છે, કવિની પાસે શું વસ્ત્રોની બે જ જોડી છે?’ વિચારતા કરી મૂકે છે. હું બહુધા ગઝલ લખું છું, ગીત પણ લખું છું. ક્યારેક મુક્તક, હાઈકુ, અછાંદસ અને એકાદ વાર મોનો-ઇમેજ કાવ્ય પર પણ હાથ અજમાવી ચૂક્યો છું. પણ અંદરથી સતત એવું થયા કરે કોઈ ઇમેજનો શિકાર થવાના બદલે કે બધા જ કાવ્યપ્રકારોમાં મારે મારી શક્તિને નાણી-તાણી જોવી જોઈએ. સંસ્કૃત વૃત્તોએ કાયમ ડરાવ્યો હોવા છતાં પ્રબળતાથી આકર્ષ્યો પણ એટલો જ.

એક સવારે છાપું લેવા ઘર બહાર નીકળ્યો અને નીલકંઠને મરેલું જોયું. સુરત શહેરમાં નીલકંઠ (જીવતું કે મરેલું) જોવા મળે એ જ મહાઆશ્ચર્ય અને એ પણ મારા જ ઘરના ઓટલા પર? મારી ભીતર મંદાક્રાન્તાનો પવન વાતો હોવાનું અનુભવ્યું અને આમ અચાનક જ સૉનેટની શરૂઆત થઈ.

સળંગ ચાર ગુરુ અને તરત જ સળંગ પાંચ લઘુ અક્ષરો અને બે યતિની લગામ લઈને વહેતા મંદાક્રાન્તા છંદમાં લખાયેલું આ સૉનેટ આપને કેવું લાગ્યું?

*

(મંદાક્રાન્તા)
ગાગાગાગા | લલલલલગા | ગાલગા ગાલગાગા

*

પ્રાતઃકાળે શિથિલ પગલે બારણું ખોલ્યું મેં જ્યાં,
છાપાંસ્થાને જીવનહીન મેં પંખી જોયું પડ્યું ત્યાં.
શ્વાસો મારા જડવત અને વેદનાસિક્ત આંખો,
કાયા એવી બધિર, લકવો કેમ જાણે પડ્યો હો !

નીલું એનું મનહર તનુ, રંગબેરંગી છાંટા
આંખો ખુલ્લી – મહીં તગતગે આભના કૈંક આંટા.
આવ્યો ક્યાંથી નગર વચમાં, ગામનો જીવ ભોળો ?
જાગી ઊઠ્યાં સ્મરણ સહસા, નીલકંઠો જ આ તો.

બિલ્લીની આ કરતૂત નથી, બચ્યું છે આ સુવાંગ,
રેઢો મૂકે કદી ન સમડી આવી રીતે શિકાર.
કોના વાંકે સૂતું વિહગ આ આખરી શ્વાસ ત્યાગી?
કે પાંખોમાં ભરી ક્ષિતિજને જિંદગી આજ થાકી ?

‘રે પંખીની ઉપર’ મનમાં વેદના કૈંક વ્યાપી,
કીધાં હોતે કવન બહુ મેં, હોત જો હું કલાપી.

– વિવેક મનહર ટેલર
(૧૯-૧૦-૨૦૧૧)

*

nilkanth
(નીલકંઠ….                                                       ….કચ્છ, ૨૧-૧૦-૨૦૦૯)